ਸੁਧੀਰ ਚੱਕਰਾਵਰਤੀ
ਸੁਧੀਰ ਚੱਕਰਾਵਰਤੀ | |
|---|---|
 | |
| ਜਨਮ | 19 ਸਤੰਬਰ 1934 ਸ਼ਿਬਪੁਰ, ਬੰਗਾਲ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਇੰਡੀਆ |
| ਮੌਤ | 15 ਦਸੰਬਰ 2020 (ਉਮਰ 86) ਕੋਲਕਾਤਾ, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ, ਭਾਰਤ |
| ਕਿੱਤਾ | ਸਾਹਿਤਕਾਰ, ਅਧਿਆਪਕ, ਸਿੱਖਿਅਕ, ਸੰਗੀਤ ਮਾਹਿਰ |
| ਭਾਸ਼ਾ | ਬੰਗਾਲੀ, ਭਾਰਤ |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | ਨਿਵੇਦਿਤਾ ਚਕਰਵਰਤੀ |
| ਦਸਤਖ਼ਤ | |
 | |
ਸੁਧੀਰ ਚੱਕਰਵਰਤੀ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Sudhir Chakravarti; 19 ਸਤੰਬਰ 1934 – 15 ਦਸੰਬਰ 2020) ਇੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਅਤੇ ਨਿਬੰਧਕਾਰ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਲੋਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਅਤੇ ਕਰੀਅਰ
[ਸੋਧੋ]ਸੁਧੀਰ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਜਾਂ ਸੁਧੀਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਦਾ ਜਨਮ 19 ਸਤੰਬਰ 1934 ਨੂੰ ਸ਼ਿਬਪੁਰ ਵਿਖੇ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਰਾਮਾਪ੍ਰਸਾਦ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਅਤੇ ਉਸਦੀ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਬੀਨਾਪਾਣੀ ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਰਾਮਪ੍ਰਸਾਦ ਦੇ ਨੌਂ ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟਾ ਸੀ। ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ ਜਾਪਾਨੀ ਬੰਬਾਰੀ ਦੇ ਡਰ ਕਾਰਨ, ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਦੇ ਪਿਤਾ ਬਚਪਨ ਵਿੱਚ ਹੀ ਹਾਵੜਾ ਦੇ ਸ਼ਿਬਪੁਰ ਤੋਂ ਦਿਗਨਗਰ, ਨਾਦੀਆ (ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਜ਼ਮੀਂਦਾਰਾਂ ਵਜੋਂ ਜੱਦੀ ਜ਼ਮੀਨਾਂ ਸਨ) ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਦਾ ਪਰਿਵਾਰ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਨਗਰ, ਨਾਦੀਆ ਆ ਗਿਆ।[1][2] ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਨੇ ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਪੂਰੀ ਕੀਤੀ। ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਧਰਮ, ਲਾਲਨ ਫਕੀਰ ਅਤੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਾਨਵ ਵਿਗਿਆਨ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਖੋਜ ਕਾਰਜਾਂ ਲਈ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਉਸਨੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਰਕੇ ਲੋਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਖੋਜ ਕਰਨ ਵਿੱਚ 30 ਸਾਲ ਬਿਤਾਏ।[3] ਉਹ 1958 ਤੋਂ 1994 ਤੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਰਹੇ, ਪਰ ਸੇਵਾਮੁਕਤੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੀ 2011 ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਚੱਕਰਵਰਤੀ ਨੇ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾਨਗਰ ਸਰਕਾਰੀ ਕਾਲਜ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਜਾਦਵਪੁਰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਗੈਸਟ ਲੈਕਚਰਾਰ ਅਤੇ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਅਧਿਐਨ ਸੰਸਥਾਨ ਨਾਲ ਵੀ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਉਸਨੇ ਸੰਗੀਤ, ਕਲਾ, ਲੋਕ-ਧਰਮ, ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਮਾਨਵ-ਵਿਗਿਆਨ ਵਰਗੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ 'ਤੇ 85 ਤੋਂ ਵੱਧ ਕਿਤਾਬਾਂ ਲਿਖੀਆਂ ਅਤੇ ਸੰਪਾਦਿਤ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਹ ਬੰਗਾਲੀ ਸਾਹਿਤਕ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਧਰੁਬਾਪਾਦਾ ਦੇ ਸੰਪਾਦਕ ਸਨ।[4] ਉਸਦੀ ਮੌਤ 15 ਦਸੰਬਰ 2020 ਨੂੰ ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।[5][6]
ਸਾਹਿਤਕ ਕਰੀਅਰ
[ਸੋਧੋ]ਰਬਿੰਦਰਨਾਥ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਲਾਲਨ ਫਕੀਰ ਤੱਕ, ਬਾਉਲ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਮਾਡਲਰ, ਮਾਡਲਿੰਗ ਅਤੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਅਤੇ ਪੇਂਡੂ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਪੇਂਟਿੰਗ ਤੱਕ, ਸਭ ਕੁਝ ਉਸਦੀ ਦਿਲਚਸਪੀ ਅਤੇ ਖੋਜ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣ ਗਿਆ ਸੀ। ਖੋਜ ਅਤੇ ਲਿਖਣ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਉਸਨੇ ' ਧਰੁਵਪਦ ' ਜਰਨਲ ਦਾ ਸੰਪਾਦਨ ਵੀ ਕੀਤਾ।[7]
ਬੰਗਾਲੀ ਲੋਕ ਸੱਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਵਿੱਚ ਉਸਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਲਮ ਨੇ ਕਰਤਾਭਜਾ, ਬਲਹਾਰੀ, ਸਾਹਿਬਧਾਨੀ ਦੇ ਉਪ-ਧਰਮਾਂ ਅਤੇ ਪੰਥ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਭਾਈਚਾਰੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਗੀਤਾਂ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਕੰਮ ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵੱਲ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀਆਂ ਨੇ ਕਦੇ ਵੀ ਬਹੁਤਾ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ। ਇਹ ਧਿਆਨ ਦੇਣ ਯੋਗ ਹੈ ਕਿ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਵਿਲੀਅਮ ਹੰਟਰ ਅਤੇ ਅਕਸ਼ੈ ਕੁਮਾਰ ਦੱਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸੰਪਰਦਾਵਾਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵੱਲ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਕਿਤਾਬ 'ਬ੍ਰਤਿਆ ਲੋਕਾਇਤ ਲਾਲੋਂ' ਨੂੰ ਲਾਲਨ ਫਕੀਰ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੀਲ ਪੱਥਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪੁਰਸਕਾਰ
[ਸੋਧੋ]- ਆਨੰਦ ਪੁਰਸ਼ਕਰ ਨੇ 2002 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਬਾਉਲ ਫਕੀਰ ਕਥਾ ਲਈ
- 2004 ਵਿੱਚ ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ ਪੁਰਸਕਾਰ।[8]
- 2006 ਵਿੱਚ ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵੱਲੋਂ ਉੱਘੇ ਅਧਿਆਪਕ ਪੁਰਸਕਾਰ, [9]
- ਨਰਸਿਮਹਾ ਦਾਸ ਨੂੰ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ ਮੈਡਲ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
- ਟੈਗੋਰ ਰਿਸਰਚ ਇੰਸਟੀਚਿਊਟ ਦੁਆਰਾ ਰਬਿੰਦਰਤਤਵਾਚਾਰੀਆ ਪੁਰਸਕਾਰ
- ਏਸ਼ੀਆਟਿਕ ਸੋਸਾਇਟੀ ਵੱਲੋਂ ਡਾ. ਸੁਕੁਮਾਰ ਸੇਨ ਗੋਲਡ ਮੈਡਲ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "কোথায় গেল সে সব আশ্চর্য পড়শিরা". anandabazar.com (in Bengali). Retrieved 27 April 2018.
- ↑ হালদার, সুস্মিত. "রোজ পৌঁছতেন কাঠিবনে". www.anandabazar.com (in Bengali). Retrieved 2021-03-08.
- ↑ "Their music inspired Tagore, Bob Dylan: This book tells you all about Bauls of Bengal". Hindustan Times. 4 October 2017. Retrieved 27 April 2018.
- ↑ "Dr. Sudhir Chakraborty". nadia.gov.in. Retrieved 27 April 2018.
- ↑ MP, Team (2020-12-16). "Sahitya Akademi awardee Sudhir Chakraborty passes away". www.millenniumpost.in (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2020-12-16.
- ↑ "লোকসংস্কৃতি গবেষক সুধীর চক্রবর্তী প্রয়াত". anandabazar.com (in Bengali). Retrieved 2020-12-16.
- ↑ "List of Publications" (PDF). Retrieved 13 June 2024.
- ↑ "AKADEMI AWARDS (1955–2016)". sahitya-akademi.gov.in. Retrieved 27 April 2018.
- ↑ "Recipient of Eminent Teacher Awards". Retrieved 27 April 2018.