ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ
ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਸੈੰਕਚੂਰੀ | |
|---|---|
ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ | |
 | |
  ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਸੈੰਕਚੂਰੀ Location in Haryana, India  ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਸੈੰਕਚੂਰੀ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਸੈੰਕਚੂਰੀ (ਭਾਰਤ) | |
| ਗੁਣਕ: 28°27′44″N 76°53′24″E / 28.4623°N 76.8899°E | |
| Country |  India |
| State | ਹਰਿਆਣਾ |
| ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ | ਗੁੜਗਾਓਂ |
| ਸਰਕਾਰ | |
| • ਬਾਡੀ | Forests Department, Haryana |
| ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ | ਯੂਟੀਸੀ+5:30 (IST) |
| ਵੈੱਬਸਾਈਟ | www |
| ਅਹੁਦਾ | 25 May 2021 |
| ਹਵਾਲਾ ਨੰ. | 2457[1] |
ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ (ਰਾਮਸਰ ਸਾਈਟ) (ਪਹਿਲਾਂ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਬਰਡ ਸੈਂਚੁਰੀ ) ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ-ਝੱਜਰ ਹਾਈਵੇਅ 'ਤੇ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਪਿੰਡ ਵਿਖੇ ਸਥਿਤ ਹੈ,ਇਹ ਲਗਭਗ 142.52 ਹੈਕਟੇਅਰ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਬਰਡ ਸੈਂਚੂਰੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ ਹੈ। ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਪਿੰਡ, ਫਾਰੂਖਨਗਰ, ਹਰਿਆਣਾ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਪਿੰਡ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਧੌਲਾ ਕੂਆਂ ਤੋਂ 40 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ-ਝੱਜਰ ਹਾਈਵੇਅ 'ਤੇ ਗੁਰੂਗ੍ਰਾਮ ਸ਼ਹਿਰ ਤੋਂ 15 ਕਿ.ਮੀ. ਇਹ ਪੰਛੀ ਅਸਥਾਨ, ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਛੀ ਦੇਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਲਈ ਆਦਰਸ਼ ਹੈ, ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਜਾਣ-ਪਛਾਣ
[ਸੋਧੋ]ਹਰਿਆਣਾ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਬਰਡ ਸੈਂਚੂਰੀ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਿਕਾਸ ਕਾਰਜ ਕੀਤੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਟਿੱਲਿਆਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ, ਰਸਤਿਆਂ ਨੂੰ ਚੌੜਾ ਕਰਨਾ ਅਤੇ ਚਾਰ ਟਿਊਬਵੈਲਾਂ ਦੀ ਖੁਦਾਈ। ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਰੁੱਖ ਲਗਾ ਕੇ ਬਨਸਪਤੀ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ ਦੇ ਯਤਨ ਕੀਤੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਫਿਕਸ ਐਸਪੀਪੀ ਵਰਗੇ ਪੰਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹਨ। ਅਕੇਸ਼ੀਆ ਨੀਲੋਟਿਕਾ, ਅਕੇਸ਼ੀਆ ਟੌਰਟਿਲਿਸ, ਬੇਰਿਸ ਅਤੇ ਨਿੰਮ।
ਕੁਝ ਵਸਨੀਕ ਪੰਛੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਮ ਹੂਪੋ, ਪੈਡੀਫੀਲਡ ਪਾਈਪਿਟ, ਜਾਮਨੀ ਸਨਬਰਡ, ਲਿਟਲ ਕੋਰਮੋਰੈਂਟ, ਕਬੂਤਰ, ਇੰਡੀਅਨ ਮਾਈਨਾ, ਯੂਰੇਸ਼ੀਅਨ ਮੋਟੀ-ਨੀ, ਗ੍ਰੇ ਫਰੈਂਕੋਲਿਨ, ਬਲੈਕ ਫਰੈਂਕੋਲਿਨ, ਇੰਡੀਅਨ ਰੋਲਰ, ਵ੍ਹਾਈਟ-ਥ੍ਰੋਟਡ ਕਿੰਗਫਿਸ਼ਰ, ਸਪਾਟ ਬਿਲਡ ਡੱਕ, ਪੇਂਟਡ ਸਟੋਰਕ ਹਨ।
ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕੁੱਲ ਲਗਭਗ 9,000-10,000 ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ 1,800 ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਲਗਭਗ ਤਿੰਨ ਹਜ਼ਾਰ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਮੌਸਮੀ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਰਵਾਸ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ 175 ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰਵਾਸ ਪ੍ਰਜਾਤੀਆਂ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਮੱਧ ਏਸ਼ੀਆਈ ਫਲਾਈ ਰੂਟ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਬਾਜ਼, ਮਿਸਰੀ ਗਿਰਝਾਂ, ਪਲਾਵਰ, ਬੱਤਖਾਂ, ਸਟੌਰਕਸ, ਆਈਬੀਸ, ਫਲੇਮਿੰਗੋ, ਜੈਕਨਾਸ, ਪੋਚਾਰਡਸ ਅਤੇ ਸੋਸੀਏਬਲ ਲੈਪਵਿੰਗ।[2][3] ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ 250 ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਬਰਡ ਸੈਂਚੂਰੀ ਵਿੱਚ ਪਾਈਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁਝ ਨਿਵਾਸੀ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਦੂਸਰੇ ਸਾਇਬੇਰੀਆ, ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਰਗੇ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਖੇਤਰਾਂ ਤੋਂ ਆਉਂਦੇ ਹਨ।
ਜਲਵਾਯੂ
[ਸੋਧੋ]ਇਹ ਬਰਡ ਸੈਂਚੂਰੀ, ਪੰਛੀਆਂ ਅਤੇ ਪੰਛੀ ਨਿਗਰਾਨਾਂ ਲਈ ਆਦਰਸ਼ ਹੈ, ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਵਿੱਚ ਕਠੋਰ ਗਰਮੀਆਂ (46 ਤੱਕ) ਦਾ ਖਾਸ ਉੱਤਰੀ ਭਾਰਤੀ ਮਾਹੌਲ ਹੈ °C) ਅਤੇ ਠੰਡੀਆਂ ਸਰਦੀਆਂ (9 ਤੱਕ ਘੱਟ °C)। ਬਰਸਾਤ ਦਾ ਮੌਸਮ ਛੋਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜੁਲਾਈ ਤੋਂ ਅਗਸਤ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ।
ਹਰ ਸਾਲ 100 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਖਾਣ ਲਈ ਅਤੇ ਸਰਦੀਆਂ ਨੂੰ ਲੰਘਾਉਣ ਲਈ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਪਹੁੰਚਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਰਦੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਸੈੰਕਚੂਰੀ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀਆਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਸਾਇਬੇਰੀਅਨ ਕ੍ਰੇਨਜ਼, ਗਰੇਟਰ ਫਲੇਮਿੰਗੋ, ਰਫ, ਕਾਲੇ ਖੰਭਾਂ ਵਾਲਾ ਸਟੀਲ, ਆਮ ਟੀਲ, ਆਮ ਗ੍ਰੀਨਸ਼ੈਂਕ, ਉੱਤਰੀ ਪਿਨਟੇਲ, ਪੀਲੀ ਵੈਗਟੇਲ, ਸਫੈਦ ਵੈਗਟੇਲ, ਉੱਤਰੀ ਸ਼ੋਵੇਲਰ, ਗੁਲਾਬੀ ਪੈਲੀਕਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਪੈਨੋਰਾਮਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਮੱਧਕਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਦਾ ਨਾਮ ਚੌਹਾਨ ਰਾਜਪੂਤ ਰਾਜਾ ਸੁਲਤਾਨ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ, ਹਰਸ਼ ਦੇਵ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਦੇ ਪੜਪੋਤੇ ਦੇ ਨਾਮ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। [4] ਹਰਸ਼ ਰਾਜਾ ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਦੇ 21 ਪੁੱਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। [4] ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਭਾਰਤੀ ਸਿਵਲ ਸੇਵਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹੈਨਰੀ ਇਲੀਅਟ (1817-1907) ਦੁਆਰਾ ਦਰਜ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਨੁਸਾਰ ਰਾਜਾ ਸੰਗਤ ਸਿੰਘ ਰਾਜਾ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਚੌਹਾਨ (ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਸੀ. 1178-1192 ਸੀ.ਈ.) ਦਾ ਪੜਪੋਤਾ ਸੀ। [5] ਰਾਜਾ ਸੁਲਤਾਨ ਸਿੰਘ ਚੌਹਾਨ ਨੇ ਸਿਲਾਰ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਖੋਹਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ 1474 ਵਿਕਰਮ ਸੰਵਤ (1417 ਜਾਂ 1418 ਈਸਵੀ) ਵਿੱਚ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। [4] ਸਿਲਾਰ ਮੁਸਲਮਾਨ, ਓਘੁਜ਼ ਤੁਰਕ ਦੀ ਇੱਕ ਸ਼ਾਖਾ, ਗਜ਼ਨੀ ਦੇ ਹਮਲਾਵਰ ਮਹਿਮੂਦ (971 - 1030 ਈਸਵੀ) ਦੇ ਭਤੀਜੇ ਗਾਜ਼ੀ ਸੈਯਦ ਸਲਾਰ ਮਸੂਦ (1014 - 1034 ਈਸਵੀ) ਤੋਂ ਉਤਪੰਨ ਹੋਈ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਬਹਿਰਾਇਚ ਵਿੱਚ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। [6] [7] ਫਰੂਖਨਗਰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪਿੰਡ ਸੀ (52000 ਵਿੱਘੇ ਜ਼ਮੀਨ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਲਗਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਜੋਕੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਦੀ " ਲਾਲ ਡੋਰਾ " ਮਾਲ ਸੀਮਾ ਦੇ ਅੰਦਰ ਢਾਣੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਹੈ। [4]
ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਧੁੰਧੋਟੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅਖੀਰ ਤੱਕ ਦਿੱਲੀ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸੰਯੁਕਤ ਪ੍ਰਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਵਰਤੋਂ ਲਈ ਨਮਕ ਉਤਪਾਦਨ ਦਾ ਕੇਂਦਰ ਸੀ ਜੋ ਰਾਜਪੂਤਾਨਾ-ਮਾਲਵਾ ਰੇਲਵੇ ਉੱਤੇ ਸਾਲਾਨਾ 250000 ਕੁਇੰਟਲ (680000 ਮਣ) ਦਾ ਨਿਰਯਾਤ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਫਾਰੂਖਨਗਰ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਮੀਟਰ-ਗੇਜ ਰੇਲਵੇ ਰੇਲ ਸੇਵਾ 14 ਫਰਵਰੀ 1873 ਨੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਅਤੇ ਰੇਲ ਗੱਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਲੂਣ ਲੋਡ ਕਰਨ ਲਈ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਵਿਖੇ ਕੁਝ ਰੇਲਵੇ ਸਾਈਡਿੰਗ ਸਨ। [4] ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮਸਜਿਦ ਸੀ ਜੋ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਸੁਲਤਾਨ, ਗਿਆਸ ਉਦਦੀਨ ਬਲਬਨ (1200-1287 ਈ.) ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸੀ। ਇਸ ਮਸਜਿਦ ਤੋਂ ਲਏ ਗਏ ਅਰਬੀ ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ ਵਾਲੇ ਲਾਲ ਰੇਤਲੇ ਪੱਥਰ ਦੀਆਂ ਦੋ ਸਲੈਬਾਂ ਫਰੂਖਨਗਰ ਵਿਖੇ ਜਾਮਾ ਮਸਜਿਦ ਦੀ ਦੱਖਣੀ ਕੰਧ 'ਤੇ ਸਥਿਰ ਹਨ। ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਦੇ ਪੁਰਾਣੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਇਸ ਮਸਜਿਦ ਦੀ ਨੀਂਹ ਕੁਝ ਦਹਾਕੇ ਪਹਿਲਾਂ ਸਾਫ਼ ਦਿਖਾਈ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ।
ਗੈਲਰੀ
[ਸੋਧੋ]-
ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਬਰਡ ਸੈਂਚੁਰੀ 1991 ਵਿੱਚ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਬਣ ਗਿਆ -
ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਵਿਖੇ ਲਾਲ-ਵਾਟਲਡ ਲੈਪਵਿੰਗ -
ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ, ਹਰਿਆਣਾ ਵਿਖੇ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ। -
ਚਿੱਟੇ ਗਲੇ ਵਾਲਾ ਕਿੰਗਫਿਸ਼ਰ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਦਾ ਇੱਕ ਨਿਵਾਸੀ ਪੰਛੀ ਹੈ -
ਸਰਸ ਕਰੇਨ ( ਗ੍ਰਸ ਐਂਟੀਗੋਨ ) ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਵਿਖੇ
-_Reflection_at_Sultanpur_Im_Picture_1141.jpg)
_at_Sultanpur_I_Picture_151.jpg)
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Sultanpur National Park". Ramsar Sites Information Service. Retrieved 24 ਅਗਸਤ 2021.
- ↑ Sekercioglu, C.H. (2007). "Conservation ecology: area trumps mobility in fragment bird extinctions". Current Biology. 17 (8): 283–286. doi:10.1016/j.cub.2007.02.019. PMID 17437705.
- ↑ "Pallid harrier spotted in Asola Bhatti Sanctuary as migratory birds arrive in Delhi."
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 "Miscellaneous Revenue". Imperial Gazetteer of India, Volume 20. p. 349. Archived from the original on 17 ਸਤੰਬਰ 2024. Retrieved 4 ਅਕਤੂਬਰ 2015.
- ↑ 1877, Gazetteer of the province of Oudh, p28.
- ↑ Maneka Gandhi and Ozair Husain, 2004, The Complete Book of Muslim and Parsi Names.
- ↑ Anna Suvorova 2004.
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]- birding.in 'ਤੇ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ
- ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਫੋਟੋ ਲੌਗ
- ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਕਿਵੇਂ ਹੋਇਆ: ਪੀਟਰ ਜੈਕਸਨ ਦੁਆਰਾ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਅਤੇ ਨਜਫਗੜ੍ਹ ਝੀਲਜ਼
- ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ - ਈਕੋ-ਸੰਵੇਦਨਸ਼ੀਲ ਜ਼ੋਨ; ਵਾਤਾਵਰਣ, ਜੰਗਲਾਤ ਅਤੇ ਜਲਵਾਯੂ ਪਰਿਵਰਤਨ ਮੰਤਰਾਲਾ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ, 29 ਜਨਵਰੀ 2009 – [ਭਾਰਤ ਦੇ ਗਜ਼ਟ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਣਾ, ਅਸਧਾਰਨ, ਭਾਗ II, ਸੈਕਸ਼ਨ 3, ਉਪ ਧਾਰਾ (ii)], [F.No. 30/1/2008-ESZ], ਡਾ. ਜੀ.ਵੀ. ਸੁਬਰਾਮਣੀਅਮ, ਵਿਗਿਆਨੀ 'ਜੀ' ਦੁਆਰਾ]
ਸੁਲਤਾਨਪੁਰ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ travel guide from Wikivoyage</img>ਵਿਕੀਵੋਏਜ ਤੋਂ
