ਆਰਾਤੀ ਸਾਹਾ
ਆਰਤੀ ਸਾਹਾ (24 ਸਤੰਬਰ 1940 - 23 ਅਗਸਤ 1994) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਲੰਬੀ ਦੂਰੀ ਦੀ ਤੈਰਾਕ ਸੀ, ਜੋ 29 ਸਤੰਬਰ 1959 ਵਿੱਚ ਇੰਗਲਿਸ਼ ਚੈਨਲ ਪਾਰ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਏਸ਼ੀਅਨ ਔਰਤ ਬਣਨ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਸੀ। 1960 ਵਿਚ, ਉਹ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ, ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਚੌਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪਹਿਲੀ ਭਾਰਤੀ ਖਿਡਾਰੀ ਬਣ ਗਈ। ਕਲਕੱਤਾ, ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਜੰਮੇ, ਆਰਤੀ ਨੂੰ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਤੈਰਾਕੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਸਚਿਨ ਨਾਗ ਨੇ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਤਿਭਾ ਵੇਖੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸ ਨੂੰ ਇੰਗਲੈਂਡ ਚੈਨਲ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਨ ਲਈ ਸਵਾਸੀ ਭਾਰਤੀ ਤੈਰਾਕ ਮਿਹਰ ਸੇਨ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]ਆਰਾਤੀ ਇੱਕ ਮੱਧ ਵਰਗੀ ਬੰਗਾਲੀ ਹਿੰਦੂ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚੋਂ ਆਈ। ਉਹ ਤਿੰਨ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਦੂਜੀ ਅਤੇ ਦੋ ਧੀਆਂ ਵਿਚੋਂ ਪਹਿਲੀ ਜਨਮ ਪੰਚਕੂਪਾਲ ਸਾਹਾ ਵਿੱਚ 1940 ਵਿੱਚ ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਪਿਤਾ ਹਥਿਆਰਬੰਦ ਬਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਮ ਕਰਮਚਾਰੀ ਸੀ।[1] ਢਾਈ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਗੁਆ ਦਿੱਤੀ। ਉਸ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਅਤੇ ਛੋਟੀ ਭੈਣ ਭਾਰਤੀ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਮਾਮੇ ਦੇ ਘਰ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਉੱਤਰੀ ਕੋਲਕਾਤਾ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਦਾਦੀ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਜਦੋਂ ਉਹ ਚਾਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਪਹੁੰਚੀ, ਉਹ ਆਪਣੇ ਚਾਚੇ ਦੇ ਨਾਲ ਨਹਾਉਣ ਲਈ ਚੰਪਟਾਲਾ ਘਾਟ ਜਾਂਦੀ ਜਿੱਥੇ ਉਸਨੇ ਤੈਰਨਾ ਸਿਖ ਲਿਆ। ਆਪਣੀ ਬੇਟੀ ਦੀ ਤੈਰਾਕੀ ਵਿੱਚ ਰੁਚੀ ਨੂੰ ਵੇਖਦਿਆਂ, ਪੰਚਗੋਪਾਲ ਸਾਹਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਬੇਟੀ ਨੂੰ ਹੱਟਖੋਲਾ ਤੈਰਾਕੀ ਕਲੱਬ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ। 1946 ਵਿਚ, ਪੰਜ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿਚ, ਉਸਨੇ ਸ਼ੈਲੇਂਦਰ ਮੈਮੋਰੀਅਲ ਤੈਰਾਕੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਵਿੱਚ 110 ਗਜ਼ ਦੀ ਫ੍ਰੀ ਸਟਾਈਲ ਵਿੱਚ ਸੋਨ ਤਮਗਾ ਜਿੱਤਿਆ। ਇਹ ਉਸ ਦੇ ਤੈਰਾਕੀ ਕਰੀਅਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸੀ।
ਕਰੀਅਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
[ਸੋਧੋ]ਆਰਤੀ ਨੇ ਆਪਣਾ ਇੰਟਰਮੀਡੀਏਟ ਸਿਟੀ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। 1959 ਵਿਚ, ਡਾ ਬਿਧਾਨ ਚੰਦਰ ਰਾਏ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ, ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਮੈਨੇਜਰ ਡਾ. ਅਰੁਣ ਗੁਪਤਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਕੋਰਟ ਮੈਰਿਜ ਸੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੋਸ਼ਲ ਵਿਆਹ। ਉਸ ਦਾ ਸਹੁਰਾ ਘਰ ਤਾਰਕ ਚੈਟਰਜੀ ਲੈਨ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਜੋ ਉਸਦੀ ਦਾਦੀ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਨਜ਼ਦੀਕ ਸੀ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੀ ਅਰਚਨਾ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਧੀ ਹੋਈ। ਉਹ ਬੰਗਾਲ ਨਾਗਪੁਰ ਰੇਲਵੇ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੀ ਸੀ। 4 ਅਗਸਤ 1994 ਨੂੰ, ਉਸ ਨੂੰ ਪੀਲੀਆ ਅਤੇ ਐਨਸੇਫਲਾਈਟਿਸਕਾਰਨ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੇ ਇੱਕ ਨਿੱਜੀ ਨਰਸਿੰਗ ਹੋਮ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। 19 ਦਿਨ ਸੰਘਰਸ਼ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 23 ਅਗਸਤ 1994 ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਬਾਅਦ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ
[ਸੋਧੋ]ਆਰਾਤੀ ਨੇ ਸਿਟੀ ਕਾਲਜ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਇੰਟਰਮੀਡੀਏਟ ਪੂਰਾ ਕੀਤਾ। 1959 ਵਿੱਚ, ਡਾ. ਬਿਧਾਨ ਚੰਦਰ ਰਾਏ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਹੇਠ, ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮੈਨੇਜਰ ਡਾ: ਅਰੁਣ ਗੁਪਤਾ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਵਾ ਲਿਆ। ਪਹਿਲਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੋਰਟ ਮੈਰਿਜ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਸੋਸ਼ਲ ਮੈਰਿਜ ਕੀਤੀ। ਉਸਦਾ ਸਹੁਰਾ ਘਰ ਤਾਰਕ ਚੈਟਰਜੀ ਲੇਨ ਵਿੱਚ ਸੀ, ਜੋ ਉਸਦੀ ਦਾਦੀ ਦੇ ਘਰ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਨੇੜੇ ਸੀ। ਵਿਆਹ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਅਰਚਨਾ ਨਾਂ ਦੀ ਬੇਟੀ ਹੋਈ। ਉਹ ਬੰਗਾਲ ਨਾਗਪੁਰ ਰੇਲਵੇ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰਦੀ ਸੀ। 4 ਅਗਸਤ 1994 ਨੂੰ, ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਲਕਾਤਾ ਦੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਨਰਸਿੰਗ ਹੋਮ ਵਿੱਚ ਪੀਲੀਆ ਅਤੇ ਇਨਸੇਫਲਾਈਟਿਸ ਨਾਲ ਦਾਖਲ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। 19 ਦਿਨਾਂ ਬਾਅਦ, 23 ਅਗਸਤ 1994 ਨੂੰ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਰਾਜ, ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖੇਡਾਂ ਅਤੇ ਓਲੰਪਿਕ
[ਸੋਧੋ]1945 ਅਤੇ 1951 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ, ਉਸ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ 22 ਰਾਜ-ਪੱਧਰੀ ਮੁਕਾਬਲੇ ਜਿੱਤੇ।[1] ਉਸਦੇ ਮੁੱਖ ਮੁਕਾਬਲੇ 100 ਮੀਟਰ ਫ੍ਰੀਸਟਾਈਲ, 200 ਮੀਟਰ ਬ੍ਰੈਸਟਸਟ੍ਰੋਕ ਅਤੇ 300 ਮੀਟਰ ਬ੍ਰੈਸਟਸਟ੍ਰੋਕ ਸਨ। ਉਹ ਬੰਬਈ ਦੀ ਡੌਲੀ ਨਜ਼ੀਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੂਜੇ ਨੰਬਰ 'ਤੇ ਆਈ। 1948 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਮੁੰਬਈ ਵਿਖੇ ਹੋਈ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੈਂਪੀਅਨਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਭਾਗ ਲਿਆ। ਉਸਨੇ 100 ਮੀਟਰ ਫ੍ਰੀਸਟਾਈਲ ਅਤੇ 200 ਮੀਟਰ ਬ੍ਰੈਸਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਵਿੱਚ ਚਾਂਦੀ ਦਾ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਿਆ ਅਤੇ 200 ਮੀਟਰ ਫ੍ਰੀਸਟਾਈਲ ਵਿੱਚ ਕਾਂਸੀ ਦਾ ਤਗਮਾ ਜਿੱਤਿਆ।[1] ਉਸਨੇ 1950 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਆਲ-ਇੰਡੀਆ ਰਿਕਾਰਡ ਬਣਾਇਆ। 1951 ਵਿੱਚ ਪੱਛਮੀ ਬੰਗਾਲ ਸਟੇਟ ਮੀਟ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ 100 ਮੀਟਰ ਬ੍ਰੈਸਟਸਟ੍ਰੋਕ ਵਿੱਚ 1 ਮਿੰਟ 37.6 ਸਕਿੰਟ ਦਾ ਸਮਾਂ ਕੱਢਿਆ ਅਤੇ ਡੌਲੀ ਨਜ਼ੀਰ ਦਾ ਆਲ-ਇੰਡੀਆ ਰਿਕਾਰਡ ਤੋੜ ਦਿੱਤਾ।[3] ਉਸੇ ਮੀਟ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ 100 ਮੀਟਰ ਫ੍ਰੀਸਟਾਈਲ, 200 ਮੀਟਰ ਫ੍ਰੀਸਟਾਈਲ, ਅਤੇ 100 ਮੀਟਰ ਬੈਕਸਟ੍ਰੋਕ ਵਿੱਚ ਨਵਾਂ ਰਾਜ ਪੱਧਰੀ ਰਿਕਾਰਡ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ।[1]
ਉਸ ਨੇ ਹਮਵਤਨ ਡੌਲੀ ਨਜ਼ੀਰ ਦੇ ਨਾਲ 1952 ਦੇ ਸਮਰ ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕੀਤੀ।[2] ਉਹ ਚਾਰ ਮਹਿਲਾ ਭਾਗੀਦਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ ਅਤੇ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਦਲ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਛੋਟੀ ਮੈਂਬਰ ਸੀ।[3] ਓਲੰਪਿਕ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ 200 ਮੀਟਰ ਬ੍ਰੈਸਟ ਸਟ੍ਰੋਕ ਈਵੈਂਟ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਹੀਟ 'ਤੇ ਉਸ ਨੇ 3 ਮਿੰਟ 40.8 ਸਕਿੰਟ ਦਾ ਸਮਾਂ ਕੱਢਿਆ। ਓਲੰਪਿਕ ਤੋਂ ਵਾਪਸੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਹ 100 ਮੀਟਰ ਫ੍ਰੀਸਟਾਈਲ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਭਾਰਤੀ ਸਾਹਾ ਤੋਂ ਹਾਰ ਗਈ। ਹਾਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਸਿਰਫ ਬ੍ਰੈਸਟ ਸਟ੍ਰੋਕ 'ਤੇ ਧਿਆਨ ਦਿੱਤਾ।
ਮਾਨਤਾ
[ਸੋਧੋ]ਉਸ ਨੂੰ 1960 ਵਿੱਚ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1999 ਵਿੱਚ, ਡਾਕ ਵਿਭਾਗ ਨੇ 3 ਸੰਪਨ ਦੀ ਡਾਕ ਟਿਕਟ ਲਿਆ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਜਿੱਤ ਦਾ ਜਸ਼ਨ ਮਨਾਇਆ।[4] 1996 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਦੀ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਦੇ ਨੇੜੇ ਆਰਤੀ ਸਾਹਾ ਦਾ ਇੱਕ ਚੁਬਾਰਾ ਲਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਸਾਹਮਣੇ 100 ਮੀਟਰ ਲੰਬੀ ਲੇਨ ਦਾ ਨਾਮ ਉਸ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ।
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 De, Pradip; Basu, Tapas. "জলকন্যা আরতি সাহা : ইংলিশ চ্যানেলজয়ী প্রথম এশীয় মহিলা" (in Bengali). বাংলা bazar. Archived from the original on 2 April 2015. Retrieved 7 March 2015.
- ↑ Evans, Hilary; Gjerde, Arild; Heijmans, Jeroen; Mallon, Bill; et al. "Arati Saha Olympic Results". Olympics at Sports-Reference.com. Sports Reference LLC. Archived from the original on 18 April 2020. Retrieved 1 October 2016.
- ↑ Dutta, Krishna (2003). Calcutta: A Cultural and Literary History (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Signal Books. p. 201. ISBN 978-1-902669-59-5.
- ↑ ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; no text was provided for refs namedindie