ਕਨੂੰਨ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ
ਕਨੂੰਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਆਕਸਫੋਰਡ ਇੰਗਲਿਸ਼ ਡਿਕਸ਼ਨਰੀ ਵਿੱਚ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ ਇਸ ਤਰਾਂ ਹੈ: “ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਕਨੂੰਨ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ, ਖ਼ਾਸਕਰ ਜਦੋਂ ਇਸ ਨੂੰ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਅਤੇ ਸੰਸਥਾਗਤ ਵਿਵਹਾਰ ਲਈ ਇੱਕ ਰੁਕਾਵਟ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਸਰਕਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਲੋਕਾਂ ਸਮੇਤ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸਾਰੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਜਨਤਕ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਹੋਏ ਕਨੂੰਨੀ ਕੋਡਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।"[2] ਸ਼ਬਦ "ਕਨੂੰਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ" ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਥਿਤੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਾਨੂੰਨੀ ਨਿਯਮ ਨੂੰ ਨਹੀਂ।
ਇਸ ਮੁਹਾਵਰੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਦੀ ਖੋਜ 16 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਬ੍ਰਿਟੇਨ ਵਿੱਚੋਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਅਗਲੀ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਦੇ ਧਰਮ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੈਮੂਅਲ ਰਦਰਫ਼ਰਡ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ ਰਾਜਿਆਂ ਦੇ ਬ੍ਰਹਮ ਅਧਿਕਾਰ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਬਹਿਸ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ।[3] ਜੌਨ ਲੌਕ ਨੇ ਲਿਖਿਆ ਕਿ ਸਮਾਜ ਵਿੱਚ ਅਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਅਰਥ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਏ ਕਨੂੰਨਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੋਣਾ ਹੈ ਜੋ ਹਰੇਕ ਉੱਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਜੀਵਨ ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਰਕਾਰੀ ਅਤੇ ਨਿਜੀ ਪਾਬੰਦੀਆਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। “ਕਨੂੰਨ ਦਾ ਰਾਜ” 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਨਿਆਂ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਏਵੀ ਡਾਈਸੀ ਦੁਆਰਾ ਹੋਰ ਮਸ਼ਹੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ,ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ, ਜੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਵਾਕ ਹੀ ਨਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਵੇ, ਪੁਰਾਣੇ ਚਿੰਤਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ; ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਅਰਸਤੂ ਨੇ ਲਿਖਿਆ: "ਇਹ ਵਧੇਰੇ ਉਚਿਤ ਹੈ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਨਾਗਰਿਕ ਨਾਲੋਂ ਕਨੂੰਨ ਨੂੰ ਰਾਜ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ"।[4]
ਕਨੂੰਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਤੋਂ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਵਿਅਕਤੀ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਅਧੀਨ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਲੋਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ ਜੋ ਕਨੂੰਨ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ, ਕਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਧਿਕਾਰੀ ਅਤੇ ਜੱਜ ਹਨ।[5] ਇਸ ਅਰਥ ਵਿੱਚ, ਇਹ ਇੱਕ ਰਾਜਸ਼ਾਹੀ ਜਾਂ ਸਰਬੋਤਮ ਸ਼ਾਸਨ ਦੇ ਵਿਪਰੀਤ ਖੜ੍ਹਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਾਸਕ ਕਨੂੰਨ ਤੋਂ ਉਪਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਕਨੂੰਨ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਘਾਟ ਲੋਕਤੰਤਰ ਅਤੇ ਰਾਜਤੰਤਰ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]ਹਾਲਾਂਕਿ ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ "ਕਨੂੰਨ ਦਾ ਰਾਜ" ਭਾਵ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਸਿਹਰਾ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਏਵੀ ਡਾਈਸੀ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,[6][7] ਕਨੂੰਨੀ ਸੰਕਲਪ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਸਭਿਅਤਾਵਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੂਨਾਨ, ਚੀਨ, ਮੇਸੋਪੋਟੇਮੀਆ, ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਰੋਮ ਵਿੱਚ ਲ਼ੱਭਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।[8]
ਪੁਰਾਤਨਤਾ
[ਸੋਧੋ]ਪੱਛਮ ਵਿਚ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੂਨਾਨੀ ਲੋਕ ਸਭ ਤੋਂ ਚੰਗੇ ਆਦਮੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ਾਸਨ ਨੂੰ ਸਰਕਾਰ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਰੂਪ ਮੰਨਦੇ ਸਨ। ਪਲੇਟੋ ਨੇ ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਰਾਜਸੱਤਾ ਦੀ ਵਕਾਲਤ ਕੀਤੀ ਜੋ ਇੱਕ ਆਦਰਸ਼ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਰਾਜਾ ਦਾ ਸ਼ਾਸਨ ਸੀ, ਜੋ ਕਨੂੰਨ ਤੋਂ ਉਪਰ ਸੀ।[9] ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਪਲਾਟੋ ਨੇ ਉਮੀਦ ਜਤਾਈ ਕਿ ਉੱਤਮ ਪੁਰਸ਼ ਸਥਾਪਤ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦਾ ਸਤਿਕਾਰ ਕਰਨਗੇ।
ਮੱਧ ਯੁੱਗ
[ਸੋਧੋ]ਇਸਲਾਮੀ ਨਿਆਂ ਸ਼ਾਸਤਰ ਵਿੱਚ ਸੱਤਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਕਨੂੰਨ ਦਾ ਨਿਯਮ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਜੋ ਕੋਈ ਵੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਕਾਨੂੰਨ ਤੋਂ ਉਪਰ ਹੋਣ ਦਾ ਦਾਅਵਾ ਨਾ ਕਰ ਸਕੇ, ਖ਼ਲੀਫ਼ਾ ਵੀ ਨਹੀਂ।[10]
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਆਧੁਨਿਕ ਕਾਲ
[ਸੋਧੋ]ਇਸ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਮੁਹਾਵਰੇ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਜਾਣੀ-ਪਛਾਣੀ ਵਰਤੋਂ ਸੰਨ 1500 ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਹੋਈ।[11] "ਕਾਨੂੰਨ ਦਾ ਰਾਜ" ਮੁਹਾਵਰੇ ਦੀ ਇੱਕ ਹੋਰ ਉਦਾਹਰਨ ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੇ ਜੇਮਜ਼ ਪਹਿਲੇ ਨੇ 1610 ਵਿਚ, ਹਾਊਸ ਆਫ ਕਾਮਨਜ਼ ਦੀ ਪਟੀਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Cole, John et al. (1997). The Library of Congress, W. W. Norton & Company. p. 113
- ↑ Oxford English Dictionary online (accessed September 13, 2018; spelling Americanized). The phrase "the rule of law" is also sometimes used in other senses. See Garner, Bryan A. (Editor in Chief). Black's Law Dictionary, 9th Edition, p. 1448. (Thomson Reuters, 2009). . Black's provides five definitions of "rule of law": the lead definition is "A substantive legal principle"; the second is the "supremacy of regular as opposed to arbitrary power".
- ↑ Rutherford, Samuel. Lex, rex: the law and the prince, a dispute for the just prerogative of king and people, containing the reasons and causes of the defensive wars of the kingdom of Scotland, and of their expedition for the ayd and help of their brethren of England, p. 237 (1644): "The prince remaineth, even being a prince, a social creature, a man, as well as a king; one who must buy, sell, promise, contract, dispose: ergo, he is not regula regulans, but under rule of law ..."
- ↑ Aristotle, Politics 3.16
- ↑ Hobson, Charles. The Great Chief Justice: John Marshall and the Rule of Law, p. 57 (University Press of Kansas, 1996): according to John Marshall, "the framers of the Constitution contemplated that instrument as a rule for the government of courts, as well as of the legislature."
- ↑ Wormuth, Francis. The Origins of Modern Constitutionalism, p. 28 (1949).
- ↑ Bingham, Thomas. The Rule of Law, p. 3 (Penguin 2010).
- ↑ Black, Anthony. A World History of Ancient Political Thought (Oxford University Press 2009).
- ↑ David Clarke, "The many meanings of the rule of law Archived 2016-04-08 at the Wayback Machine." in Kanishka Jayasuriya, ed., Law, Capitalism and Power in Asia (New York: Routledge, 1998).
- ↑ Weeramantry, Christopher (1997). Justice without Frontiers, p. 132 Martinus Nijhoff Publishers.
- ↑ Oxford English Dictionary (OED), "Rule of Law, n.[permanent dead link]", accessed April 27, 2013. According to the OED, this sentence from about 1500 was written by John Blount: "Lawes And constitutcions be ordeyned be cause the noysome Appetit of man maye be kepte vnder the Rewle of lawe by the wiche mankinde ys dewly enformed to lyue honestly." And this sentence from 1559 is attributed to William Bavand: "A Magistrate should..kepe rekenyng of all mennes behauiours, and to be carefull, least thei despisyng the rule of lawe, growe to a wilfulnes."