ਕਾਰਡੀਓਵੈਸਕੁਲਰ ਰੋਗ
ਕਾਰਡੀਓਵੈਸਕੁਲਰ ਬਿਮਾਰੀ ( ਸੀਵੀਡੀ ) ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦਾ ਇੱਕ ਵਰਗ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਿਲ ਜਾਂ ਖੂਨ ਦੀਆਂ ਨਾੜੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ।[1] ਸੀਵੀਡੀ ਵਿੱਚ ਕੋਰੋਨਰੀ ਆਰਟਰੀ ਰੋਗ (ਸੀਏਡੀ) ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਐਨਜਾਈਨਾ ਅਤੇ ਮਾਇਓਕਾਰਡੀਅਲ ਇਨਫਾਰਕਸ਼ਨ (ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਦਿਲ ਦਾ ਦੌਰਾ ਪੈਣ ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ)। ਹੋਰ ਸੀਵੀਡੀਜ਼ ਵਿੱਚ ਸਟ੍ਰੋਕ, ਦਿਲ ਦੀ ਅਸਫਲਤਾ, ਹਾਈਪਰਟੈਨਸਿਵ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ, ਗਠੀਏ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ, ਕਾਰਡੀਓਮੈਓਪੈਥੀ, ਦਿਲ ਦੀ ਅਸਧਾਰਨ ਤਾਲ, ਜਮਾਂਦਰੂ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ, ਵਾਲਵੂਲਰ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ, ਕਾਰਡੀਟਿਸ, ਐਓਰਟਿਕ ਐਨਿਉਰਿਜ਼ਮ, ਪੈਰੀਫਿਰਲ ਆਰਟਰੀ ਬਿਮਾਰੀ, ਥ੍ਰੋਮਬੋਐਮੋਲਿਕ ਬਿਮਾਰੀ, ਅਤੇ ਵੇਨਸ ਥ੍ਰੋਮੋਬਸਿਸ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।[2]
ਅੰਡਰਲਾਈੰਗ ਵਿਧੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।[1] ਕੋਰੋਨਰੀ ਆਰਟਰੀ ਰੋਗ, ਸਟ੍ਰੋਕ ਅਤੇ ਪੈਰੀਫਿਰਲ ਆਰਟਰੀ ਬਿਮਾਰੀ ਵਿੱਚ ਐਥੀਰੋਸਕਲੇਰੋਟਿਕ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ, ਤਮਾਕੂਨੋਸ਼ੀ, ਸ਼ੂਗਰ ਰੋਗ, ਕਸਰਤ ਦੀ ਘਾਟ, ਮੋਟਾਪਾ, ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਕੋਲੇਸਟ੍ਰੋਲ, ਮਾੜੀ ਖੁਰਾਕ, ਅਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸ਼ਰਾਬ ਪੀਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ ਦਾ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਭਗ 13% ਸੀਵੀਡੀ ਮੌਤਾਂ ਲਈ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਤੰਬਾਕੂ 9%, ਸ਼ੂਗਰ 6%, ਕਸਰਤ ਦੀ ਘਾਟ 6% ਅਤੇ ਮੋਟਾਪਾ 5% ਹੈ। ਰਾਇਮੇਟਿਕ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਬਿਨਾਂ ਇਲਾਜ ਕੀਤੇ ਸਟ੍ਰੈੱਪ ਦੇ ਗਲ਼ੇ ਦਾ ਅਨੁਸਰਣ ਕਰ ਸਕਦੀ ਹੈ।
ਇਹ ਅਨੁਮਾਨ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ 90% ਤੱਕ ਸੀਵੀਡੀ ਰੋਕਥਾਮ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ।[3][4] ਸੀਵੀਡੀ ਦੀ ਰੋਕਥਾਮ ਵਿੱਚ ਜ਼ੋਖਮ ਦੇ ਕਾਰਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। ਸਿਹਤਮੰਦ ਭੋਜਨ, ਕਸਰਤ, ਤੰਬਾਕੂ ਦੇ ਧੂੰਏਂ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਅਤੇ ਅਲਕੋਹਲ ਦੇ ਸੇਵਨ ਨੂੰ ਸੀਮਤ ਕਰੋ।[1] ਜੋਖਮ ਦੇ ਕਾਰਕਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਾਈ ਬਲੱਡ ਪ੍ਰੈਸ਼ਰ, ਬਲੱਡ ਲਿਪਿਡਜ਼ ਅਤੇ ਡਾਇਬਟੀਜ਼ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਨਾ ਵੀ ਲਾਭਕਾਰੀ ਹੈ। ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਕਰਨਾ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਐਂਟੀਬਾਇਓਟਿਕਸ ਨਾਲ ਸਟ੍ਰੈੱਪ ਗਲੇ ਦੀ ਸਮੱਸਿਆ ਹੈ। ਗਠੀਏ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਦੇ ਜੋਖਮ ਨੂੰ ਘਟਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।[5] ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਐਸਪਰੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ, ਜੋ ਕਿ ਤੰਦਰੁਸਤ ਨਹੀਂ ਹਨ, ਅਸਪਸ਼ਟ ਲਾਭ ਹਨ।[6][7]
ਦਿਲ ਦੀਆਂ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਅਫਰੀਕਾ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸਾਰੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਤਾਂਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹਨ।[1] ਸੀਵੀਡੀ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ 2015 ਵਿੱਚ 17.9 ਮਿਲੀਅਨ ਮੌਤਾਂ (32.1%) ਹੋਈਆਂ, ਜੋ 1990 ਵਿੱਚ 12.3 ਮਿਲੀਅਨ (25.8%) ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਨ।[2][8] ਸੀਵੀਡੀ ਤੋਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਵਧੇਰੇ ਆਮ ਹੈ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ 1970 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਿਕਸਿਤ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਦਰਾਂ ਘਟੀਆਂ ਹਨ।[9][10] ਕੋਰੋਨਰੀ ਆਰਟਰੀ ਬਿਮਾਰੀ ਅਤੇ ਸਟ੍ਰੋਕ ਵਿੱਚ ਪੁਰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀਵੀਡੀ ਦੀ 80% ਮੌਤ ਔਰਤਾਂ ਵਿੱਚ 75% ਸੀਵੀਡੀ ਮੌਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਦਿਲ ਦੀ ਬਿਮਾਰੀ ਬਜ਼ੁਰਗ ਬਾਲਗਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟ ਵਿੱਚ 20 ਤੋਂ 40 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ 11% ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਸੀਵੀਡੀ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ 40% ਅਤੇ 60 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ 37%, 60 ਤੋਂ 80 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ 71% ਲੋਕ, ਅਤੇ 80% ਤੋਂ ਵੱਧ 85% ਲੋਕਾਂ ਕੋਲ ਸੀਵੀਡੀ ਹੈ।[11] ਵਿਕਸਿਤ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿੱਚ ਕੋਰੋਨਰੀ ਆਰਟਰੀ ਬਿਮਾਰੀ ਤੋਂ ਮੌਤ ਦੀ ਉਮਰ 80 ਦੇ ਆਸ ਪਾਸ ਹੈ ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 68 ਹੈ। ਬਿਮਾਰੀ ਦਾ ਨਿਦਾਨ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸੱਤ ਤੋਂ ਦਸ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਮਰਦਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।[12]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 1.3 Mendis, Shanthi; Puska, Pekka; Norrving, Bo (2011). Global Atlas on Cardiovascular Disease Prevention and Control (PDF). World Health Organization in collaboration with the World Heart Federation and the World Stroke Organization. pp. 3–18. ISBN 978-92-4-156437-3. Archived from the original (PDF) on 2014-08-17.
{{cite book}}: Unknown parameter|name-list-format=ignored (|name-list-style=suggested) (help) - ↑ 2.0 2.1 "Global, regional, and national age-sex specific all-cause and cause-specific mortality for 240 causes of death, 1990-2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013". Lancet. 385 (9963): 117–71. January 2015. doi:10.1016/S0140-6736(14)61682-2. PMC 4340604. PMID 25530442.
- ↑ "Preventing heart disease in the 21st century: implications of the Pathobiological Determinants of Atherosclerosis in Youth (PDAY) study". Circulation. 117 (9): 1216–27. March 2008. doi:10.1161/CIRCULATIONAHA.107.717033. PMID 18316498.
- ↑ "Global and regional effects of potentially modifiable risk factors associated with acute stroke in 32 countries (INTERSTROKE): a case-control study". Lancet. 388 (10046): 761–75. August 2016. doi:10.1016/S0140-6736(16)30506-2. PMID 27431356.
{{cite journal}}: Unknown parameter|displayauthors=ignored (|display-authors=suggested) (help) - ↑ "Antibiotics for sore throat". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 11 (11): CD000023. November 2013. doi:10.1002/14651858.CD000023.pub4. PMC 6457983. PMID 24190439.
- ↑ "Aspirin in primary prevention of cardiovascular disease and cancer: a systematic review of the balance of evidence from reviews of randomized trials". PLOS ONE. 8 (12): e81970. 2013. Bibcode:2013PLoSO...881970S. doi:10.1371/journal.pone.0081970. PMC 3855368. PMID 24339983.
{{cite journal}}: Unknown parameter|displayauthors=ignored (|display-authors=suggested) (help)CS1 maint: unflagged free DOI (link) - ↑ "Aspirin for prophylactic use in the primary prevention of cardiovascular disease and cancer: a systematic review and overview of reviews". Health Technology Assessment. 17 (43): 1–253. September 2013. doi:10.3310/hta17430. PMC 4781046. PMID 24074752.
{{cite journal}}: Unknown parameter|displayauthors=ignored (|display-authors=suggested) (help) - ↑ "Global, regional, and national life expectancy, all-cause mortality, and cause-specific mortality for 249 causes of death, 1980-2015: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2015". Lancet. 388 (10053): 1459–1544. October 2016. doi:10.1016/S0140-6736(16)31012-1. PMC 5388903. PMID 27733281.
- ↑ Institute of Medicine of the National Academies (2010). "Epidemiology of Cardiovascular Disease". In Fuster, Valentin; Kelly, Bridget B. (eds.). Promoting cardiovascular health in the developing world : a critical challenge to achieve global health. Washington, DC: National Academies Press. ISBN 978-0-309-14774-3. Archived from the original on 2017-09-08.
{{cite book}}: Unknown parameter|name-list-format=ignored (|name-list-style=suggested) (help) - ↑ "Temporal trends in ischemic heart disease mortality in 21 world regions, 1980 to 2010: the Global Burden of Disease 2010 study". Circulation. 129 (14): 1483–92. April 2014. doi:10.1161/circulationaha.113.004042. PMC 4181359. PMID 24573352.
- ↑ "Heart disease and stroke statistics--2013 update: a report from the American Heart Association". Circulation. 127 (1): e6–e245. January 2013. doi:10.1161/cir.0b013e31828124ad. PMC 5408511. PMID 23239837.
{{cite journal}}: Unknown parameter|displayauthors=ignored (|display-authors=suggested) (help) - ↑ Mendis, Shanthi; Puska, Pekka; Norrving, Bo (2011). Global atlas on cardiovascular disease prevention and control (1 ed.). Geneva: World Health Organization in collaboration with the World Heart Federation and the World Stroke Organization. p. 48. ISBN 978-92-4-156437-3.
{{cite book}}: Unknown parameter|name-list-format=ignored (|name-list-style=suggested) (help)