ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ
No edit summary |
ਛੋ r2.7.2) (Robot: Adding hr:Chandigarh |
||
ਲਾਈਨ 271: | ਲਾਈਨ 271: | ||
[[hi:चण्डीगढ़]] |
[[hi:चण्डीगढ़]] |
||
[[hif:Chandigarh]] |
[[hif:Chandigarh]] |
||
[[hr:Chandigarh]] |
|||
[[hu:Csandígarh]] |
[[hu:Csandígarh]] |
||
[[id:Chandigarh]] |
[[id:Chandigarh]] |
14:55, 11 ਜਨਵਰੀ 2013 ਦਾ ਦੁਹਰਾਅ
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ | |
---|---|
ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | |
ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ |
ਰਾਜਧਾਨੀ | ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ |
ਸਰਕਾਰ | |
• ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦਾ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ | ਸ਼ਿਵਰਾਜ ਵੀ. ਪਾਟਿਲ |
• ਮੇਅਰ | ਰਾਜ ਬਾਲਾ ਮਲਿਕ |
• ਕਮਿਸ਼ਨਰ | ਵਿਵੇਕ ਪ੍ਰਤਾਪ ਸਿੰਘ |
ਖੇਤਰ | |
• ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | ੧੧੪ km2 (Formatting error: invalid input when rounding sq mi) |
• ਰੈਂਕ | ੩੩ |
ਉੱਚਾਈ | ੩੫੦ m (Bad rounding hereFormatting error: invalid input when rounding ft) |
ਆਬਾਦੀ | |
• ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ | ੯੬੦੭੮੭ |
• ਰੈਂਕ | ੨੯ਵਾਂ |
• ਮੈਟਰੋ | ੧੦੨੫੬੮੨ |
[2] | |
ਵਸਨੀਕੀ ਨਾਂ | ਚੰਡੀਗੜ੍ਹੀ |
ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | |
• ਅਧਿਕਾਰਕ | ਪੰਜਾਬੀ |
ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ | ਯੂਟੀਸੀ+੫:੩੦ (ਭਾਰਤੀ ਮਿਆਰੀ ਸਮਾਂ) |
ਪਿਨ ਕੋਡ | ੧੬੦xxx |
ਟੈਲੀਫੋਨ ਕੋਡ | ੯੧-੧੭੨-XXX XXXX |
ISO 3166 ਕੋਡ | IN-CH |
ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਸ਼ਹਿਰ | ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ |
HDI | ੦.੮੯੨ |
HDI ਸ਼੍ਰੇਣੀ | ਬਹੁਤ ਉੱਚਾ |
ਸਾਖਰਤਾ ਦਰ | ੮੧.੯ |
ਵੈੱਬਸਾਈਟ | chandigarh |
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਸ਼ਹਿਰ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੇ ਪੂਰੇ ਖੇਤਰ ਉੱਤੇ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। |
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਦੋ ਸੂਬਿਆਂ, ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ, ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤ ਸ਼ਹਿਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਲਾਗੇ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਮੋਹਾਲੀ, ਪਟਿਆਲਾ ਅਤੇ ਰੋਪੜ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਅੰਬਾਲਾ ਅਤੇ ਪੰਚਕੁਲਾ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਉੱਤਰੀ ਹਿੱਸੇ ਤੋਂ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀ ਹੱਦ ਜ਼ਿਆਦਾ ਦੂਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਆਬੋ-ਹਵਾ ਸਿੱਲ੍ਹੀ ਉਪ-ਤਪਤ-ਖੰਡੀ (humid subtropical) ਕਿਸਮ ਦੀ ਹੈ; ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਗਰਮੀਆਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਗਰਮੀ, ਸਿਆਲ਼ ਵਿਚ ਨਿੱਘ, ਬੇਅਤਬਾਰੀ ਬਰਸਾਤ ਅਤੇ ਟੈਂਪਰੇਚਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਫ਼ਰਕ (-1° ਤੋਂ 41.2°) ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਸਿਆਲ਼ ਵਿੱਚ ਦਸੰਬਰ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ ਦੇ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਕੋਹਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਔਸਤ ਸਾਲਾਨਾ ਬਰਸਾਤ 111.੦7 c.m. ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਵਾਰ ਲਹਿੰਦੇ ਤੋਂ ਪਰਤਦੇ ਮਾਨਸੂਨ ਸਿਆਲ਼ੂ ਬਰਸਾਤ ਵੀ ਕਰ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਲਾਹੌਰ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ
ਬਰਤਾਨਵੀ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੀ ਵੰਡ ਮਗਰੋਂ 1947 ਵਿੱਚ ਸੂਬੇ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚਕਾਰ ਦੋ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਵੰਡ ਕਰਕੇ ਰਾਜ ਦੀ ਪੁਰਾਣੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਲਹੌਰ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਚਲੀ ਗਈ ਸੀ। ਹੁਣ ਭਾਰਤੀ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਰਾਜਧਾਨੀ ਦੀ ਲੋੜ ਪਈ। ਪਹਿਲਾਂ ਮੌਜੂਦ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵਿੱਚ ਬਦਲਣ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਔਕੜਾਂ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵੱਜੋਂ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਪਲੈਨਡ ਰਾਜਧਾਨੀ ਕਾਇਮ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਉਸ ਵੇਲੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਨਵੀਆਂ ਸ਼ਹਿਰੀ ਤਜਵੀਜ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਚੰਡੀਗੜ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਅਹਿਮੀਅਤ ਮਿਲੀ ਜਿਸਦੇ ਖ਼ਾਸ ਕਾਰਣ ਸਨ ਇੱਕ ਤਾਂ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਰਣਨੀਤਕ ਲੋਕੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਦੂਜਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਜਵਾਹਰ ਲਾਲ ਨਹਿਰੂ ਦਾ ਇਸ ਪ੍ਰਾੱਜੈੱਕਟ ਵਿੱਚ ਜ਼ਾਤੀ ਤੌਰ ਤੇ ਰੁਝਾਨ ਹੋਣਾ। ਨਵੀਂ ਕੌਮ ਦੇ ਮਾੱਡਰਨ ਅਤੇ ਅਗਾਂਹ-ਵਧੂ ਨਜ਼ਰੀਏ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਨੂੰ ਵੇਖਦੇ ਹੋਏ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਬੀਤੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਰਿਵਾਇਅਤਾਂ ਤੋਂ ਅਜ਼ਾਦ, ਕੌਮ ਦੇ ਅੱਗੇ ਵਧਣ ਵਿੱਚ ਯਕੀਨ ਰੱਖਣ ਦਾ ਚਿੰਨ੍ਹ ਦੱਸਿਆ। ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਇਨ ਇੱਕ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਆਰਕੀਟੈੱਕਟ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਨਕਸ਼ਾਸਾਜ਼ ਲ ਕਾੱਰਬੂਜ਼ਿਏ (Le Corbusier) ਨੇ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ। ਕਾੱਰਬੂਜ਼ਿਏ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਆਰਕੀਟੈੱਕਟ ਸਨ। ਪਹਿਲਾ ਮਾਸਟਰ-ਪਲੈਨ ਅਮਰੀਕੀ ਆਰਕੀਟੈੱਕਟ ਐਲਬਰਟ ਮੇਅਰ (Albert Mayer) ਨੇ ਬਣਾਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਆਰਕੀਟੈੱਕਟ ਮੈਥਿਊ ਨਾੱਵੀਤਸਕੀ (Matthew Nowicki) ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ। 1950 ਵਿੱਚ ਨਾੱਵੀਤਸਕੀ ਦੀ ਕੁਵੇਲੇ ਮੌਤ ਕਾਰਨ ਕਾੱਰਬੂਜ਼ਿਏ ਨੂੰ ਇਹ ਪ੍ਰਾੱਜੈੱਕਟ ਮਿਲਿਆ।
1 ਨਵੰਬਰ, 1966 ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਹਿੰਦੀ-ਬੋਲਦੇ ਚੜ੍ਹਦੇ ਪਾਸੇ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਅਲੱਗ ਕਰਕੇ ਹਰਿਆਣਾ ਸੂਬਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੰਜਾਬੀ-ਬੋਲਦੇ ਲਹਿੰਦੇ ਪਾਸੇ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਨੂੰ ਮੌਜੂਦਾ ਪੰਜਾਬ ਹੀ ਰਹਿਣ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਸ਼ਹਿਰ ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਹੱਦ ਉੱਤੇ ਵੱਸਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਦੋਹਾਂ ਸੂਬਿਆਂ ਦੀ ਸਾਂਝੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਐਲਾਨਿਆ ਗਿਆ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਯੂਨਿਅਨ ਟੈੱਰਟਰੀ ਵੀ ਐਲਾਨਿਆ ਗਿਆ। 1952 ਤੋਂ 1966 ਤੱਦ ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਸਿਰਫ਼ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਗਸਤ 1985 ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਰਾਜੀਵ ਗਾਂਧੀ ਅਤੇ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਸੰਤ ਹਰਚੰਦ ਸਿੰਘ ਲੌਂਗੋਵਾਲ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹੋਏ ਸਮਝੌਤੇ ਮੁਤਾਬਕ, ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ 1986 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਟ੍ਰਾਂਸਫ਼ਰ ਹੋਣਾ ਤੈਅ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਹਰਿਆਣਾ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵੀ ਬਣਾਉਣੀ ਸੀ, ਪਰ ਕੁੱਝ ਇੰਤਜ਼ਾਮੀ ਕਾਰਣਾਂ ਦੇ ਚਲਦੇ ਇਸ ਟ੍ਰਾਂਸਫ਼ਰ ਵਿੱਚ ਦੇਰੀ ਹੋਈ। ਇਸ ਦੇਰੀ ਦੇ ਖ਼ਾਸ ਕਾਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਕੁੱਝ ਹਿੰਦੀ-ਬੋਲਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਹਰਿਆਣਾ, ਅਤੇ ਲਹਿੰਦੇ ਹਰਿਆਣੇ ਦੇ ਪੰਜਾਬੀ-ਬੋਲਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਨੂੰ ਦੇਣ ਦਾ ਝਗੜਾ ਸੀ। [3]
15 ਜੁਲਾਈ, 2007 ਨੂੰ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਪਹਿਲਾ ਭਾਰਤੀ ਤੰਬਾਕੂ ਰਹਿਤ ਇਲਾਕਾ ਐਲਾਨਿਆ ਗਿਆ। ਪਬਲਿਕ ਥਾਵਾਂ ਉੱਤੇ ਸਿਗਰਟ ਪੀਣ ਦੀ ਮਨਾਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਹਕੂਮਤ ਦੇ ਜ਼ਾਬਤੇ ਤਹਿਤ ਸਜ਼ਾ ਜੁਰਮ ।[4] ਇਸਦੇ ਮਗਰੋਂ 2 ਅਕਤੂਬਰ, 2008 ਨੂੰ ਕੌਮੀ-ਪਿਤਾ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੇ ਜਨਮਦਿਨ ਉੱਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਪਾਲੀਥੀਨ ਦੀਆਂ ਥੈਲੀਆਂ ਦੇ ਵਰਤੋਂ ਉੱਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਗਈ। [5]
ਔਸਤ ਟੈਂਪਰੇਚਰ
- ਬਸੰਤ : ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ (ਅੱਧ ਫਰਵਰੀ ਤੋਂ ਅੱਧ ਮਾਰਚ ਅਤੇ ਫਿਰ ਅੱਧ ਸਿਤੰਬਰ ਤੋਂ ਅੱਧ ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ) ਵਿੱਚ ਮੌਸਮ ਸੁਹਾਵਣਾ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਤਲਾ ਟੈਂਪਰੇਚਰ 16°C ਤੋਂ 25 °C ਅਤੇ ਹੇਠਲਾ ਟੈਂਪਰੇਚਰ 9°C ਤੋਂ 18°C ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
- ਗਰਮੀਆਂ : ਗਰਮੀ ਦੀ ਰੁੱਤ (ਅੱਧ ਮਈ ਤੋਂ ਅੱਧ ਜੂਨ ਤੱਕ ) ਵਿੱਚ ਟੈਂਪਰੇਚਰ 46.5°C ( ਕਦੇ-ਕਦੇ ) ਤੱਕ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਆਮਤੌਰ ਤੇ ਟੈਂਪਰੇਚਰ 35°C ਤੋਂ 40°C ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
- ਪਤਝੜ : ਪਤਝੜ (ਅੱਧ ਮਾਰਚ - ਅਪ੍ਰੈਲ ਤੱਕ) ਵਿੱਚ ਟੈਂਪਰੇਚਰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ 36°C ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਹੇਠਲਾ ਟੈਂਪਰੇਚਰ 13°C ਤੋਂ 27°C ਵਿਚਾਲੇ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ।
- ਬਰਸਾਤ : ਮਾਨਸੂਨ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ( ਅੱਧ ਜੂਨ ਤੋਂ ਅੱਧ ਸਿਤੰਬਰ ਤੱਕ ), ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਚੰਗੀ ਬਰਸਾਤ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਕਦੇ-ਕਦੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਭਾਰੀ ਮੀਂਹ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ (ਅਕਸਰ ਅਗਸਤ ਜਾਂ ਸਿਤੰਬਰ )। ਆਮਤੌਰ ਤੇ ਮਾਨਸੂਨ ਹਵਾ ਦੱਖਣ-ਲਹਿੰਦੇ / ਦੱਖਣ-ਚੜ੍ਹਦੇ ਤੋਂ ਵਗਦੀ ਹੈ। ਮਾਨਸੂਨ ਵਿੱਚ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਕਿਸੇ ਇੱਕ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਮੀਂਹ 195.5 m.m. ਦਰਜ ਹੈ।
- ਸਿਆਲ਼ : ਇੱਥੇ ਠੰਢ (ਨਵੰਬਰ ਤੋਂ ਅੱਧ ਮਾਰਚ ਤੱਕ) ਭਾਰਤ ਦੇ ਬਾਕੀ ਹਿੱਸਿਆੰ ਤੋਂ ਕਾਫੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। । ਸਿਆਲ਼ ਵਿੱਚ ਔਸਤ ਟੈਂਪਰੇਚਰ (ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ) 7°C ਤੋਂ 15°C ਅਤੇ ( ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ) -2°C ਤੋਂ 5°C ਤੱਕ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਮੀਂਹ ਘੱਟ ਹੀ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਕਦੇ ਕਦੇ ਗੜਿਆਂ ਅਤੇ ਹਨ੍ਹੇਰੀ ਨਾਲ ਮੀਂਹ ਲਹਿੰਦੇ ਤੋਂ ਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਬੂਟੇ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰ
ਸਾਰਾ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਬੋਹੜ ਅਤੇ ਸਫ਼ੈਦੇ ਦੇ ਬਾਗ਼ਾਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਅਸ਼ੋਕ , ਕੈਸਿਆ , ਤੂਤ ਅਤੇ ਹੋਰ ਰੁੱਖ ਵੀ ਇੱਥੇ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਕਾਫੀ ਜੰਗਲੀ ਇਲਾਕਾ ਵੀ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਅਤੇ ਬੂਟਿਆਂ ਦੀ ਵਸੋਂ ਹੈ। ਹਿਰਣ , ਸਾਂਭਰ , ਕਰਕਰ ਹਿਰਣ , ਤੋਤੇ , ਕਠਫੋੜਾ ਅਤੇ ਮੋਰ ਰਾਖਵੇਂ ਜੰਗਲਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸੁਖਨਾ ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਬੱਤਖਾਂ ਅਤੇ ਹੰਸ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਅਪਣੇ ਵੱਲ ਖਿਚਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਜਾਪਾਨ ਅਤੇ ਸਾਈਬੇਰਿਆ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਉੱਡਕੇ ਠੰਢ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਝੀਲ ਦੀ ਖ਼ੂਬਸੂਰਤੀ ਵਧਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤੋਤਿਆਂ ਦੀ ਰੱਖ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀਆੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਕਿਸਮਾਂ ਵੇਖਣ ਨੂੰ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ।
ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਸੰਵਿਧਾਨ ਦੀ ਧਾਰਾ ੨੩੯ ਦੇ ਤਹਿਤ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕਾੰ ਦੇ ਅਧੀਨ ਕਾਰਿਆਰਤ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਕਾਬੂ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਘਰ ਮੰਤਰਾਲਾ ਦੇ ਕੋਲ ਹੈ। ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਰਾਜਪਾਲ ਹੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਹਨ। ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕਾੰ ਦਾ ਸਲਾਹਕਾਰ ਇੱਕ ਸੰਪੂਰਣ ਭਾਰਤੀ ਸੇਵਾਵਾਂ ਤੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਉੱਚ ਕੋਟੀ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਧਿਕਾਰੀ ਦਾ ਪੱਧਰ ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਏ. ਜੀ. ਏਮ. ਯੂ. ਕੈਡਰ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
- ਡਿਪਟੀ ਕਮਿਸ਼ਨਰ : ਭਾਰਤੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਸੇਵਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰੀ ਜੋ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਇੱਕੋ ਜਿਹੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ
- ਜੰਗਲ ਉਪਸੰਰਕਸ਼ਕ : ਭਾਰਤੀ ਜੰਗਲ ਸੇਵਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰੀ, ਜੋ ਜੰਗਲੀ ਪਰਬੰਧਨ, ਪਰਿਆਵਰਣ, ਜੰਗਲੀ - ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨੂੰ ਕਾਬੂ ਕਰਨ ਲਈ ਉੱਤਰਦਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
- ਉੱਤਮ ਪ੍ਰਧਾਨ (ਪੁਲਿਸ) : ਭਾਰਤੀ ਪੁਲਿਸ ਸੇਵਾ ਦਾ ਅਧਿਕਾਰੀ, ਜੋ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਢੰਗ ਅਤੇ ਨਿਆ ਵਿਵਸਥਾ ਬਣਾਏ ਰੱਖਣ ਅਤੇ ਸਬੰਧਤ ਮਜ਼ਮੂਨਾਂ ਲਈ ਉੱਤਰਦਾਈ ਹੁੰਦਾ ਹੈ
ਉਪਰੋਕਤ ਤਿੰਨ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸੰਪੂਰਣ ਭਾਰਤੀ ਸੇਵਾਵਾੰ ਦੇ ਏ. ਜੀ. ਏਮ. ਯੂ., ਹਰਿਆਣਾ ਜਾਂ ਪੰਜਾਬ ਕੈਡਰ ਨਾਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਆਬਾਦੀ
੨੦੦੧ ਵਿੱਚ ਕਿੱਤੀ ਭਾਰਤ ਦੀ ਮਰਦਮ ਸ਼ੁਮਾਰੀ ਦੇ ਮੁਤਾਬਿਕ, [6]ਚੰਡੀਗੜ ਦੀ ਕੁਲ ਆਬਾਦੀ ੯,੦੦,੬੩੫ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ੭੯੦੦ ਵਿਅਕਤੀ ਪ੍ਰਤੀ ਵਰਗ ਕਿ. ਮੀ. ਦਾ ਘਨਤਵ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਇਸ ਵਿੱਚ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਕੁਲ ਆਬਾਦੀ ਦਾ ੫੬% ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾੰ ਦਾ ੪੪% ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਲਿੰਗ ਅਨਪਾਤ ੭੭੭ ਔਰਤਾੰ ਮਗਰੋੰ ੧੦੦੦ ਪੁਰਸ਼ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋੰ ਘੱਟ ਹੈ। ਔਸਤ ਸਾਕਸ਼ਰਤਾ ਦਰ ੮੧.੯% ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਔਸਤ ਸਾਕਸ਼ਰਤਾ ਦਰ ੬੪.੮% ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਪੁਰਸ਼ ਸਾਕਸ਼ਰਤਾ ਦਰ ੮੬.੧% ਅਤੇ ਔਰਤਾੰ ਦੀ ਸਾਕਸ਼ਰਤਾ ਦਰ ੭੬.੫% ਹੈ। ਇੱਥੇ ਦੀ ੧੨% ਜਨਸੰਖਿਆ ਛੇ ਸਾਲ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਉਮਰ ਦੀ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਧਰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ( ੭੮.੬% ), ਸਿੱਖ ( ੧੬.੧% ), ਇਸਲਾਮ ( ੩.੯% ) ਅਤੇ ਈਸਾਈ ( ੦.੮% ਹਨ। [7]
ਪੰਜਾਬੀ ਅਤੇ ਹਿੰਦੀ ਚੰਡੀਗੜ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀਆੰ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆੰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹਨ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵੀ ਪ੍ਰਚੱਲਤ ਹੁੰਦੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ। ਤਮਿਲ - ਭਾਸ਼ੀ ਲੋਕ ਤੀਜਾ ਸਭਤੋੰ ਵੱਡਾ ਸਮੂਹ ਬਣਾਉੰਦੇ ਹਨ। ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਛੋਟਾ ਹਿੱਸਾ ਉਰਦੁ ਵੀ ਬੋਲਦਾ ਹੈ।
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪਰਵਾਸੀ ਲੋਕ ਵੀ ਵੱਡੇ ਫ਼ੀਸਦੀ ਵਿੱਚ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਇੱਥੋੰ ਦੇ ਅਰਥਚਾਰੇ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾੰ ਨੂੰ ਭਰਨ ਲਈ ਸਹਾਇਕ ਸਿੱਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਲੋਕ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਵੱਖਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਮਹਿਕਮਿਆਂ ਅਤੇ ਨਿਜੀ ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਰਕੁੰਨ ਤੇ ਮੁਲਾਜ਼ਿਮ ਹਨ।
ਸੈਰ
ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭਤੋੰ ਸੋਹਣੇ ਅਤੇ ਨਿਯੋਜਿਤ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਿੱਚੋੰ ਇੱਕ ਹੈ। ਇਸ ਕੇਂਦਰ ਸ਼ਾਸਿਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਫਰਾਂਸੀਸੀ ਵਾਸਤੁਕਾਰ ਲਈ ਕੋਰਬੁਜਿਏ ਨੇ ਸੰਰਚਿਤ ਕਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਨਾਮ ਇੱਕ ਦੂੱਜੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਚੰਡੀ ਮੰਦਿਰ ਅਤੇ ਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਕਾਰਨ ਪਿਆ ਜਿਨੂੰ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਬਾਗ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਲੇਸਰ ਵੈਲੀ, ਰਜਿੰਦਰ ਪਾਰਕ, ਬੋਟਾਨਿਕਲ ਗਾਰਡਨ, ਸਿਮਰਤੀ ਉਪਵਨ, ਤੋਪਿਆਰੀ ਉਪਵਨ, ਟੇਰਸਡ ਗਾਰਡਨ ਅਤੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਕੁੰਜ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ। ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਵਿੱਚ ਲਲਿਤ ਕਲਾ ਅਕਾਦਮੀ, ਸਾਹਿਤ ਅਕਾਦਮੀ, ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਲਾ ਕੇੰਦਰ ਅਤੇ ਕਲਚਰਲ ਕਾੰਪਲੇਕਸ ਵੀ ਵੇਖਣ ਯੋਗ ਹਨ।
ਕੈਪਿਟਲ ਕਾੰਪਲੈਕਸ
ਇੱਥੇ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਦੇ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਭਵਨ ਹਨ। ਵਿਧਾਨਸਭਾ, ਉੱਚ ਅਦਾਲਤ ਅਤੇ ਸਕੱਤਰੇਤ ਆਦਿ ਇਮਾਰਤਾਂ ਇੱਥੇ ਵੇਖੀਆੰ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਇਮਾਰਤਾੰ ਸਮਕਾਲੀ ਵਾਸਤੁਸ਼ਿਲਪ ਦਾ ਚੰਗੇਰਾ ਉਦਾਹਰਣ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਦਾ ਓਪਨ ਹੈੰਡ ਸਮਾਰਕ ਕਲਾ ਦਾ ਉੱਤਮ ਨਮੂਨਾ ਹੈ।
ਰਾਕ ਗਾਰਡਨ
ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਰਾਕ ਗਾਰਡਨ ਆਉਣਾ ਨਹੀਂ ਭੁੱਲਦੇ। ਇਸ ਗਾਰਡਨ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਨੇਕਚੰਦ ਨੇ ਕਿੱਤੀ ਸੀ। ਇਸਨੂੰ ਬਣਵਾਉਣ ਵਿੱਚ ਉਦਯੋਗਕ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਕੂੜੇ ਦਾ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਪਰਯਟਕ ਇੱਥੋੰ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ, ਮੰਦਿਰਾਂ, ਮਹਿਲਾਂ ਆਦਿ ਨੂੰ ਵੇਖਕੇ ਅਚਰਜ ਵਿੱਚ ਪੈ ਜਾੰਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਸਾਲ ਇਸ ਗਾਰਡਨ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਪਰਯਟਕ ਆਉੰਦੇ ਹਨ। ਗਾਰਡਨ ਵਿੱਚ ਝਰਨੇ ਅਤੇ ਜਲਕੁੰਡਾੰ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਓਪਨ ਏਇਰ ਥਿਏਟਰ ਵੀ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਅਨੇਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਸਾਂਸਕ੍ਰਿਤੀਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆੰ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਰੋਜ਼ ਗਾਰਡਨ
ਜ਼ਾਕਿਰ ਹੁਸੈਨ ਰੋਜ਼ ਗਾਰਡਨ ਦੇ ਨਾਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਇਹ ਗਾਰਡਨ ਏਸ਼ਿਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਸੋਹਣਾ ਰੋਜ਼ ਗਾਰਡਨ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਗੁਲਾਬਾੰ ਦੀਆੰ 1600 ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਕਿਸਮਾਂ ਵੇਖੀਆੰ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਾਰਡਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਖੂਬਸੂਰਤੀ ਨਾਲ ਸਜਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਰੰਗੀਨ ਫੁਅਾਰੇ ਇਸਦੇ ਸੁਹੱਪਣ ਵਿੱਚ ਚਾਰ ਚੰਨ ਲਗਾਉੰਦੇ ਹਨ। ਹਰ ਸਾਲ ਇੱਥੇ ਗੁਲਾਬ ਪਰਵ ਆਯੋਜਿਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮੌਕੇ ਤੇ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਲੋਕ ਇੱਥੇ ਆਉੰਦੇ ਹਨ।
ਸੁਖਨਾ ਝੀਲ
ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਨਿਰਮਿਤ ਝੀਲ 3 ਵਰਗ ਕਿ.ਮੀ. ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਉਸਾਰੀ 1958 ਵਿੱਚ ਕਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਅਨੇਕਾੰ ਪਰਵਾਸੀ ਪੰਛੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਝੀਲ ਵਿੱਚ ਬੋਟਿੰਗ ਦਾ ਆਨੰਦ ਲੈਂਦੇ ਸਮੇ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਤੱਕ ਫੈਲੀਆੰ ਪਹਾੜੀਆਂ ਦੇ ਸੁੰਦਰ ਨਜਾਰੇ ਬੜੇ ਮਨਮੋਹਕ ਲੱਗਦੇ ਹਨ। ਆਥਣ ਵੇਲੇ ਤਾੰ ਇਹ ਨਜ਼ਾਰੇ ਹੋਰ ਵੀ ਮਨਮੋਹਕ ਵਿਖਾਈ ਦਿੰਦੇ ਹਨ।
ਅਜਾਇਬ-ਘਰ
ਚੰਡੀਗੜ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਅਜਾਇਬ-ਘਰ ਹਨ। ਇੱਥੋੰ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਜਾਇਬ-ਘਰ ਅਤੇ ਕਲਾ ਦੀਰਘਾ ਵਿੱਚ ਗਾਂਧਾਰ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀ ਅਨੇਕ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਿਹ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਮੂਰਤੀਆਂ ਬੋਧੀ ਕਾਲ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ। ਅਜਾਇਬ-ਘਰ ਵਿੱਚ ਅਨੇਕ ਲਘੂ ਚਿਤਰਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਗੈਤੀਹਾਸਿਕ ਕਾਲੀਨ ਜੀਵਾਸ਼ਮ ਨੂੰ ਵੀ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਅੰਤਰਾਸ਼ਟਰੀ ਡਾਲਸ ਮਿਉਜ਼ਿਅਮ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦਿਆੰ ਗੁੱਡਿਆੰ ਅਤੇ ਕਠਪੁਤਲੀਆੰ ਨੂੰ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।
ਸੁਖਨਾ ਵਣਜੀਵ ਰੱਖ
ਲੱਗਭੱਗ 2600 ਹੇਕਟੇਇਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲੇ ਇਸ ਰੱਖ ਵਿੱਚ ਵੱਡੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਜੀਵ ਅਤੇ ਵਨਸਪਤੀਆੰ ਪਾਈਆੰ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਮੂਲਰੂਪ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਪਾਏ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਾਂਦਰ, ਖਰਗੋਸ਼, ਗਿਲਹਰੀ, ਖਾਹਾ, ਸਾਂਭਰ, ਭੇੜੀਏ, ਜੰਗਲੀ ਸੂਕੇ, ਜੰਗਲੀ ਬਿੱਲੀ ਆਦਿ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹਨ। ਇਸਤੋੰ ਇਲਾਵਾ ਸੱਪਾੰ ਦੀ ਅਨੇਕ ਕਿਸਮਾਂ ਵੀ ਇੱਥੇ ਵੇਖੀਆੰ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਰੱਖ ਵਿੱਚ ਪੰਛੀਆਂ ਦੀ ਵੰਨਸੁਵੰਨੀਆਂ ਨਸਲਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ।
ਆਵਾਜਾਈ ਦੇ ਸਾਧਨ
- ਹਵਾ ਰਸਤਾ
ਚੰਡੀਗੜ ਏਅਰਪੋਰਟ ਸਿਟੀ ਸੇਂਟਰ ਤੋਂ ਕਰੀਬ 11 ਕਿਮੀ . ਦੀ ਦੂਰੀ ਪਰ ਹੈ। ਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਇੱਥੇ ਲਈ ਨੇਮੀ ਫਲਾਇਟੇਂ ਹਨ।
- ਰੇਲ ਰਸਤਾ
ਚੰਡੀਗੜ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਸਿਟੀ ਸੇਂਟਰ ਤੋਂ ਕਰੀਬ 8 ਕਿਮੀ . ਦੂਰ ਸੇਕਟਰ 17 ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸੀਆਂ ਤੋਂ ਰੇਲਮਾਰਗ ਦੁਆਰਾ ਜੋੜਤਾ ਹੈ। ਦਿੱਲੀ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਲਈ ਨਿੱਤ ਟਰੇਨੇ ਹਨ।
- ਸੜਕ ਰਸਤਾ
ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਰਾਜ ਮਾਰਗ 21 ਅਤੇ 22 ਚੰਡੀਗੜ ਨੂੰ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਹੋਰ ਹਿੱਸੀਆਂ ਤੋਂ ਸੜਕ ਰਸਤਾ ਦੁਆਰਾ ਜੋਡ਼ਦੇ ਹਨ। ਦਿੱਲੀ , ਜੈਪੁਰ , ਸ਼ਿਮਲਾ , ਕੁੱਲੂ , ਕਸੌਲੀ , ਮਨਾਲੀ , ਅਮ੍ਰਿਤਸਰ , ਜਲੰਧਰ , ਲੁਧਿਆਨਾ , ਹਰਦੁਆਰ , ਦੇਹਰਾਦੂਨ ਆਦਿ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਤੋਂ ਇੱਥੇ ਲਈ ਨੇਮੀ ਬਸ ਸੇਵਾਵਾਂ ਹਨ।
ਖੇਡ ਸਹੂਲਤਾਂ
- ਮੋਹਾਲੀ ਸਟੇਡਿਅਮ , ਮੋਹਾਲੀ
- ਚੰਡੀਗੜ ਕ੍ਰਿਕੇਟ ਸਟੇਡਿਅਮ , ( ਸੇਕਟਰ - 16 )
- ਚੰਡੀਗੜ ਗੋਲਫ ਕਲੱਬ , ਸੇਕਟਰ 6
- ਪੰਚਕੁਲਾ ਗੋਲਫ ਕਲੱਬ , ਸੇਕਟਰ 3
- ਹਾਕੀ ਸਟੇਡਿਅਮ , ਸੇਕਟਰ 42
- ਕੈਰਮ ਸਟੇਡਿਅਮ , ਸੇਂਟ ਸਟੀਫੇਂਸ ਸਕੂਲ , ਸੇਕਟਰ - 46
- ਰੌਲਰ ਸਕੇਟਿੰਗ ਰਿੰਕ , ਸੇਕਟਰ 10
- ਬੈਡਮਿੰਟਨ ਹਾਲ , ਸੇਕਟਰ 7
- ਸਵਿਮਿੰਗ ਪੂਲ ਸੇਕਟਰ 23
- ਸ਼ੂਟਿੰਗ ਰੇਂਜ , ਪਟਿਆਲੀ ਰਾਵ
- ਅਥਲੇਟਿਕ ਕਲੱਬ , ਸੇਕਟਰ 7
ਮੁੱਖ ਫੁਲਵਾੜੀ
- ਰੋਜ਼ ਗਾਰਡਨ , ਸੇਕਟਰ 16
- ਬੋਗਨਵੇਲਿਆ ਗਾਰਡਨ , ਸੇਕਟਰ 3
- ਜਾਪਾਨੀ ਫੁਲਵਾੜੀ , ਸੇਕਟਰ 16
- ਟੋਪਿਅਰੀ ਗਾਰਡਨ , ਸੇਕਟਰ 35
- ਫਰੈਗਰੇਂਸ ਗਾਰਡਨ , ਸੇਕਟਰ 36
- ਲੀਜਰ ਵੈਲੀ , ਸੇਕਟਰ 10
- ਮਿਊਜਿਕਲ ਫਾਉਂਟੇਨ ਪਾਰਕ , ਸੇਕਟਰ 33
- ਸੁਖਨਾ ਲੇਕ ਫੁਲਵਾੜੀ , ਸੇਕਟਰ 6
- ਥੋਹਰ ਗਾਰਡਨ ਪੰਚਕੁਲਾ
- ਰਾਕ ਗਾਰਡਨ ਚੰਡੀਗੜ੍ਹ , ਸੇਕਟਰ 1
- ਰਾਜੇਂਦਰ ਫੁਲਵਾੜੀ , ਸੇਕਟਰ 1
- ਸਿਲਵੀ ਪਾਰਕ , ਫੇਜ 10 ਮੋਹਾਲੀ
- ਬੋਟੈਨਿਕਲ ਗਾਰਡਨ , ਲਾਹੋਰਾ ਖੁਦਾ
ਚੰਡੀਗਢ ਤੋਂ ਛਪਦੇ ਮੁੱਖ (ਰੋਜ਼ਾਨਾ)ਅਖਬਾਰ
ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ
- ਦ ਟਰਿਬਿਊਨ - ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਭਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਅਖਬਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ।
- ਦ ਇੰਡਿਅਨ ਏਕਸਪ੍ਰੇਸ
- ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਟਾਈੰਸ
- ਦ ਟਾਈੰਸ ਆਫ ਇੰਡਿਆ , ਦ ਇਕਾਨਾਮਿਕ ਟਾਈੰਸ , ਦ ਬਿਜਨੇਸ ਟਾਈੰਸ ]
- ਦ ਪਾਇਨਿਅਰ
- ਬਿਜਨੇਸ ਲਾਈਨ
ਪੰਜਾਬੀ
- ਪੰਜਾਬੀ ਟਰਿਬਿਊਨ
- ਦੇਸ਼ਸੇਵਕ ਸੀਪੀਆਈ ਤੋਂ ਜੁੜਿਆ ਅਖਬਾਰ
- ਰੋਜਾਨਾ ਸਪੋਕਸਮੈਨ
- ਜਗਬਾਣੀ
ਹਿੰਦੀ
- ਦੈਨਿਕ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ
- ਪੰਜਾਬ ਕੇਸਰੀ
- ਦੈਨਿਕ ਜਗਰਾਤਾ
- ਦੈਨਿਕ ਭਾਸਕਰ
- ਅਮਰ ਉਜਿਆਲਾ
- ਦੈਨਿਕ ਟਰਿਬਿਊਨ ਦ ਟਰਿਬਿਊਨ ਦਾ ਹਿੰਦੀ ਸੰਸਕਰਣ
ਨਾਮਵਰ ਸ਼ਹਿਰੀ
- ਨੀਰਜਾ ਭਨੋਟ ,
- ਜੀਵ ਮਿਲਖਾ ਸਿੰਘ
- ਕਪਿਲਦੇਵ , ਭਾਰਤੀ ਕਰਿਕੇਟਰ
- ਮਿਲਖਾ ਸਿੰਘ ਦੌੜਾਕ
- ਬਲਬੀਰ ਸਿੰਘ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਾਕੀ ਖਿਡਾਰੀ
- ਜੀ ਏਸ ਸਰਕਾਰਿਆ ਪੰਚਕੁਲਾ ਥੋਹਰ ਗਾਰਡਨ ਦੇ ਜੰਮਦਾਤਾ
- ਨੇਕਚੰਦ , ਰਾਕ ਗਾਰਡਨ ਦੇ ਨਿਰਮਾਤਾ
- ਯੁਵਰਾਜ ਸਿੰਘ , ਭਾਰਤੀ ਕਰਿਕੇਟਰ
- ਸਬੀਰ ਭਾਟਿਯਾ , ਹਾਟਮੇਲ ਦੇ ਖੋਜੀ
- ਭਵਨਦੀਪ ਸਿੰਘ , ਇੰਜੀਨੀਅਰ
- ਦਲਵੀਰ ਸਿੰਘ , ਇੰਜੀਨੀਅਰ
ਸੰਦਰਭ
- ↑ "Provisional Population Totals, Census of India 2011; Urban Agglomerations/Cities having population 1 lakh and above" (pdf). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India. Retrieved 26 March 2012.
- ↑ "Provisional Population Totals, Census of India 2011; Cities having population 1 lakh and above" (pdf). Office of the Registrar General & Census Commissioner, India. Retrieved 26 March 2012.
- ↑ [1]
- ↑ http://timesofindia.indiatimes.com/Cities/Chandigarh/Smoke_out_smoking_violations_/articleshow/3551323.cms
- ↑ http://chandigarh.nic.in/WriteReadData%5Cnotification%5Cnot_env684_300708.pdf
- ↑ "Census of India 2001: Data from the 2001 Census, including cities, villages and towns (Provisional)". Census Commission of India. Archived from the original on 2004-06-16. Retrieved 2008-11-01.
- ↑ ਭਾਰਤੀ ਜਨਗਣਨਾ
ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ
- ਚੰਡੀਗੜ ਸਰਕਾਰ
- ਚੰਡੀਗੜ ਦੇ ਬਾਰੇ ਵਿੱਚ ਜਿਆਦਾ ਜਾਣਕਾਰੀ
- ਚੰਡੀਗਢ ਦੀ ਸ਼ਾਨ – ਸੁਖਨਾ ਝੀਲ ( ਮੁਸਾਫਰ ਹਾਂ ਯਾਰਾਂ )