ਮੁੰਬਈ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਅਜ਼ਾਦ ਗਿਆਨਕੋਸ਼ ਤੋਂ
Content deleted Content added
No edit summary
ਛੋ clean up using AWB
ਲਾਈਨ 1: ਲਾਈਨ 1:
{{Infobox Indian Jurisdiction
{{Infobox Indian Jurisdiction
| native_name = ਮੁੰਬਈ
| native_name = ਮੁੰਬਈ
| other_name = ਬੰਬਈ
| other_name = ਬੰਬਈ
| nick_name =
| nick_name =
| type = ਮਹਾਂਨਗਰ
| type = ਮਹਾਂਨਗਰ
| type_2 = ਰਾਜਧਾਨੀ
| type_2 = ਰਾਜਧਾਨੀ
| latd = 18 | latm = 58 | lats = 30
| latd = 18 | latm = 58 | lats = 30
| longd = 72 | longm = 49 | longs = 33
| longd = 72 | longm = 49 | longs = 33
| locator_position = right
| locator_position = right
| skyline =
| skyline =
| skyline_alt = Skyscrapers lit up at night . A clock tower with a square base and an octagonal top . A wide building with central and surrounding domes . Wide skyscrapers at night . A brown arch with boats nearby .
| skyline_alt = Skyscrapers lit up at night . A clock tower with a square base and an octagonal top . A wide building with central and surrounding domes . Wide skyscrapers at night . A brown arch with boats nearby .
| skyline_caption = ਉੱਤੇ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਵੱਲ: [[ਕਫॆ ਪਰੇਡ]], [[ਰਾਜਾਬਾਈ ਘੰਟਾਘਰ]], [[ਤਾਜਮਹਲ ਹੋਟਲ]], [[ਨਰੀਮਨ ਪਾਇੰਟ]] ਅਤੇ [[ਗੇਟਵੇ ਆਫ ਇੰਡਿਆ]]
| skyline_caption = ਉੱਤੇ ਤੋਂ ਸੱਜੇ ਵੱਲ: [[ਕਫॆ ਪਰੇਡ]], [[ਰਾਜਾਬਾਈ ਘੰਟਾਘਰ]], [[ਤਾਜਮਹਲ ਹੋਟਲ]], [[ਨਰੀਮਨ ਪਾਇੰਟ]] ਅਤੇ [[ਗੇਟਵੇ ਆਫ ਇੰਡਿਆ]]
| alt = ਮੁੰਬਈ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਮੁੱਖ ਇਮਾਰਤਾਂ: ਸਾਗਰ ਤਟ ਪਰ ਗਗਨਚੁੰਬੀ ਇਮਾਰਤਾਂ
| alt = ਮੁੰਬਈ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਮੁੱਖ ਇਮਾਰਤਾਂ: ਸਾਗਰ ਤਟ ਪਰ ਗਗਨਚੁੰਬੀ ਇਮਾਰਤਾਂ
| state_name = ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ
| state_name = ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ
| district = [[ਮੁੰਬਈ ਸ਼ਹਿਰ]] [[ਮੁੰਬਈ ਉਪਨਗਰ]]
| district = [[ਮੁੰਬਈ ਸ਼ਹਿਰ]] [[ਮੁੰਬਈ ਉਪਨਗਰ]]
| leader_title = [[ਨਗਰ ਦਾਈ ਪ੍ਰਧਾਨ|ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਆਯੁਕਤ]]
| leader_title = [[ਨਗਰ ਦਾਈ ਪ੍ਰਧਾਨ|ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਆਯੁਕਤ]]
| leader_name = [[ਜੈਰਾਜ ਫਾਟਕ]]
| leader_name = [[ਜੈਰਾਜ ਫਾਟਕ]]
| leader_title_2 = [[ਨਗਰਪਤੀ]]
| leader_title_2 = [[ਨਗਰਪਤੀ]]
| leader_name_2 = ਸ਼ੋਭਾ ਰਾਵਲ
| leader_name_2 = ਸ਼ੋਭਾ ਰਾਵਲ
| altitude = 8
| altitude = 8
| population_total = 13 , 922 , 125
| population_total = 13, 922, 125
| per capita income = $ 31278
| per capita income = $ 31278
| population_as_of = 2008
| population_as_of = 2008
| population_rank = 1st
| population_rank = 1st
| population_metro = 20870764
| population_metro = 20870764
| population_metro_as_of = 2008
| population_metro_as_of = 2008
| population_metro_rank = 1st
| population_metro_rank = 1st
| population_density = 21880
| population_density = 21880
| area_magnitude = 8
| area_magnitude = 8
| area_total = 603.4
| area_total = 603.4
| area_telephone = 022
| area_telephone = 022
| postal_code = 400 xxx
| postal_code = 400 xxx
| vehicle_code_range = MH 01—03
| vehicle_code_range = MH 01—03
| unlocode = IN BOM
| unlocode = IN BOM
| seal = SealofMumbai . jpg
| seal = SealofMumbai . jpg
| seal_size = 60px
| seal_size = 60px
| seal_caption = ਵ੍ਰਹਤ ਮੁੰਬਈ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਦੀ ਮੁਹਰ
| seal_caption = ਵ੍ਰਹਤ ਮੁੰਬਈ ਨਗਰਪਾਲਿਕਾ ਦੀ ਮੁਹਰ
| website = www.mcgm.gov.in
| website = www.mcgm.gov.in
| footnotes =
| footnotes =
}}
}}
[[ਤਸਵੀਰ:BombayKalbadevieRoad1890.jpg|thumb|ਮੁੰਬਈ, ੧੮੯੦]]
[[ਤਸਵੀਰ:BombayKalbadevieRoad1890.jpg|thumb|ਮੁੰਬਈ, 1890]]
'''ਮੁੰਬਈ''' [[ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ]] ਸੂਬੇ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ|ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੱਛਮੀ ਤਟ]] ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਮੁੰਬਈ (ਪੂਰਵ ਨਾਮ ਬੰਬਈ) , ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ। ਇਸਦੀ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਜਨਸੰਖਿਆ 3 ਕਰੋੜ 29 ਲੱਖ ਹੈ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਅਧਿਕ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੀ ਨਗਰੀ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਗਠਨ ਲਾਵਾ ਨਿਰਮਿਤ ਸੱਤ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਦੀਪਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਪੁੱਲ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਧਰਤੀ-ਖੰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੁੰਬਈ ਬੰਦਰਗਾਹ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਸਮੁੰਦਰੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ਹੈ। ਮੁੰਬਈ ਦਾ ਤਟ ਕਟਿਆ-ਫੱਟਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸਦਾ ਬੰਦਰਗਾਹ ਸੁਭਾਵਕ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ। [[ਯੂਰੋਪ]], [[ਅਮਰੀਕਾ]], [[ਅਫਰੀਕਾ]] ਆਦਿ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਜਲਮਾਰਗ ਜਾਂ ਵਾਯੂ ਮਾਰਗ ਰਾਹੀਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਜਹਾਜ ਪਾਂਧੀ ਅਤੇ ਪਰਯਟਕ ਸਰਵਪ੍ਰਥਮ ਮੁੰਬਈ ਹੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਮੁੰਬਈ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ਦਵਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name=pibmumbai>{{cite press release | work=Press Information Bureau, Mumbai|publisher=Press Information Bureau, Government of India|url=http://pibmumbai.gov.in/scripts/detail.asp?releaseId=E2011IS3|title=India stats: Million plus cities in India as per Census 2011|date=31 October 2011}}</ref>
'''ਮੁੰਬਈ''' [[ਭਾਰਤ]] ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ [[ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ]] ਸੂਬੇ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ।ਭਾਰਤ ਦੇ [[ਪੱਛਮੀ ਤਟ]] ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਮੁੰਬਈ (ਪੂਰਵ ਨਾਮ ਬੰਬਈ), ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਜਨਸੰਖਿਆ 3 ਕਰੋੜ 29 ਲੱਖ ਹੈ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਅਧਿਕ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੀ ਨਗਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਗਠਨ ਲਾਵਾ ਨਿਰਮਿਤ ਸੱਤ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਦੀਪਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਪੁੱਲ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਧਰਤੀ-ਖੰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੁੰਬਈ ਬੰਦਰਗਾਹ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਸਮੁੰਦਰੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ਹੈ। ਮੁੰਬਈ ਦਾ ਤਟ ਕਟਿਆ-ਫੱਟਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦਾ ਬੰਦਰਗਾਹ ਸੁਭਾਵਕ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ। [[ਯੂਰੋਪ]], [[ਅਮਰੀਕਾ]], [[ਅਫਰੀਕਾ]] ਆਦਿ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਜਲਮਾਰਗ ਜਾਂ ਵਾਯੂ ਮਾਰਗ ਰਾਹੀਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਜਹਾਜ ਪਾਂਧੀ ਅਤੇ ਪਰਯਟਕ ਸਰਵਪ੍ਰਥਮ ਮੁੰਬਈ ਹੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਮੁੰਬਈ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ਦਵਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।<ref name=pibmumbai>{{cite press release | work=Press Information Bureau, Mumbai|publisher=Press Information Bureau, Government of India|url=http://pibmumbai.gov.in/scripts/detail.asp?releaseId=E2011IS3|title=India stats: Million plus cities in India as per Census 2011|date=31 October 2011}}</ref>
==ਅੰਕੜੇ==
==ਅੰਕੜੇ==
ਮੁੰਬਈ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਰਵਵ੍ਰਹੱਤਮ ਵਾਣਿਜਿਕ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਜਿਸਦੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਕਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦ ਵਿੱਚ 5 % ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਪੂਰਣ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਦਯੋਗਕ ਉਤਪਾਦ ਦਾ 25%, ਨੌਵਹਨ ਵਪਾਰ ਦਾ 40%, ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਪੂੰਜੀ ਲੈਣਦੇਣ ਦਾ 70% ਭਾਗੀਦਾਰ ਹੈ। ਮੁੰਬਈ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਰਵ ਉਚ ਦਸ ਵਾਣਿਜਿਕ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬੈਂਕ ਅਤੇ ਸੌਦਾਗਰੀ ਦਫਤਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਅਤੇ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਆਰਥਕ ਸੰਸਥਾਨ ਜਿਵੇਂ [[ਭਾਰਤੀ ਰਿਜਰਵ ਬੈਂਕ]], [[ਬੰਬਈ ਸਟਾਕ ਐਕਸਚੇਂਜ]], [[ਨੇਸ਼ਨਲ ਸਟਆਕ ਐਕਸਚੇਂਜ]] ਅਤੇ ਅਨੇਕ ਭਾਰਤੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਨਿਗਮਿਤ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਅਤੇ ਬਹੁਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਅਵਸਥਿਤ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਰਥਕ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਉਦਯੋਗ ਵੀ ਹੈ, ਜੋ [[ਬਾਲੀਵੁਡ]] ਨਾਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਮੁੰਬਈ ਦੀ ਪੇਸ਼ਾਵਰਾਨਾ ਅਪੋਰਟਿਉਨਿਟੀ, ਅਤੇ ਉੱਚ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਪੂਰੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਭਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਨਗਰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਮਾਜਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੁੰਬਈ ਪੱਤਣ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੱਗਭੱਗ ਅੱਧੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਮਾਲ ਦੀ ਆਵਾਜਾਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਮੁੰਬਈ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਰਵਵ੍ਰਹੱਤਮ ਵਾਣਿਜਿਕ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਜਿਸਦੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਕਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦ ਵਿੱਚ 5 % ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਪੂਰਣ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਦਯੋਗਕ ਉਤਪਾਦ ਦਾ 25%, ਨੌਵਹਨ ਵਪਾਰ ਦਾ 40%, ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਪੂੰਜੀ ਲੈਣਦੇਣ ਦਾ 70% ਭਾਗੀਦਾਰ ਹੈ। ਮੁੰਬਈ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਰਵ ਉੱਚ ਦਸ ਵਾਣਿਜਿਕ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬੈਂਕ ਅਤੇ ਸੌਦਾਗਰੀ ਦਫਤਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਅਤੇ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਆਰਥਕ ਸੰਸਥਾਨ ਜਿਵੇਂ [[ਭਾਰਤੀ ਰਿਜਰਵ ਬੈਂਕ]], [[ਬੰਬਈ ਸਟਾਕ ਐਕਸਚੇਂਜ]], [[ਨੇਸ਼ਨਲ ਸਟਆਕ ਐਕਸਚੇਂਜ]] ਅਤੇ ਅਨੇਕ ਭਾਰਤੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਨਿਗਮਿਤ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਅਤੇ ਬਹੁਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਅਵਸਥਿਤ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਰਥਕ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਉਦਯੋਗ ਵੀ ਹੈ, ਜੋ [[ਬਾਲੀਵੁਡ]] ਨਾਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਮੁੰਬਈ ਦੀ ਪੇਸ਼ਾਵਰਾਨਾ ਅਪੋਰਟਿਉਨਿਟੀ, ਅਤੇ ਉੱਚ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਪੂਰੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਭਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਨਗਰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਮਾਜਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੁੰਬਈ ਪੱਤਣ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੱਗਭੱਗ ਅੱਧੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਮਾਲ ਦੀ ਆਵਾਜਾਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।


[[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਦੀ [[ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ]] ਨੇ [[ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ]] ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਬੰਬਈ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਵੇਲੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਬੌਂਮਬੇਈਅਨ, ਬੌਂਬੇਈ, ਬੌਂਮਬੇਮ ਵੀ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। 1507 ਵਿਚ ਵਸੇ 20,694 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਰਕਬੇ ਵਾਲੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਇਸ ਵਕਤ ਆਬਾਦੀ ਇਕ ਕਰੋੜ 84 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨਗਰ ਹੈ। ਨਵੰਬਰ, 1995 ਤੋਂ ਇਸ ਦਾ ਸਰਕਾਰੀ ਨਾਂ ਮੁੰਬਈ ਹੈ ਪਰ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਅਜੇ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਬੰਬਈ ਹੀ ਲਿਖਦੇ ਤੇ ਬੋਲਦੇ ਹਨ।
[[ਇੰਗਲੈਂਡ]] ਦੀ [[ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ]] ਨੇ [[ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ]] ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਬੰਬਈ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਵੇਲੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਬੌਂਮਬੇਈਅਨ, ਬੌਂਬੇਈ, ਬੌਂਮਬੇਮ ਵੀ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। 1507 ਵਿੱਚ ਵਸੇ 20,694 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਰਕਬੇ ਵਾਲੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਇਸ ਵਕਤ ਆਬਾਦੀ ਇੱਕ ਕਰੋੜ 84 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨਗਰ ਹੈ। ਨਵੰਬਰ, 1995 ਤੋਂ ਇਸ ਦਾ ਸਰਕਾਰੀ ਨਾਂ ਮੁੰਬਈ ਹੈ ਪਰ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਅਜੇ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਬੰਬਈ ਹੀ ਲਿਖਦੇ ਤੇ ਬੋਲਦੇ ਹਨ।
==ਹਵਾਲੇ==
==ਹਵਾਲੇ==
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ਹਵਾਲੇ}}
{{ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ}}
{{ਭਾਰਤੀ ਰਾਜਾਂ ਅਤੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸ਼ਾਸਤ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀਆਂ ਰਾਜਧਾਨੀਆਂ}}
{{ਅਧਾਰ}}
{{ਅਧਾਰ}}

[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਭਾਰਤ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ]]
[[ਸ਼੍ਰੇਣੀ:ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ]]

19:16, 16 ਨਵੰਬਰ 2015 ਦਾ ਦੁਹਰਾਅ

ਮੁੰਬਈ
ਮੁੰਬਈ
ਬੰਬਈ
ਮਹਾਂਨਗਰ
ਸਰਕਾਰ
 • ਨਗਰ ਨਿਗਮ ਆਯੁਕਤਜੈਰਾਜ ਫਾਟਕ
ਆਬਾਦੀ
 (2008)
 • ਮਹਾਂਨਗਰ13 922 125
 • ਰੈਂਕ1st
 • ਮੈਟਰੋ
2,08,70,764
ਵੈੱਬਸਾਈਟwww.mcgm.gov.in
ਮੁੰਬਈ, 1890

ਮੁੰਬਈ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵਡਾ ਸ਼ਹਿਰ ਹੈ। ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਸੂਬੇ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ।ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੱਛਮੀ ਤਟ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਮੁੰਬਈ (ਪੂਰਵ ਨਾਮ ਬੰਬਈ), ਭਾਰਤੀ ਰਾਜ ਮਹਾਂਰਾਸ਼ਟਰ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਅਨੁਮਾਨਿਤ ਜਨਸੰਖਿਆ 3 ਕਰੋੜ 29 ਲੱਖ ਹੈ ਜੋ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਸਭ ਤੋਂ ਅਧਿਕ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲੀ ਨਗਰੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਗਠਨ ਲਾਵਾ ਨਿਰਮਿਤ ਸੱਤ ਛੋਟੇ-ਛੋਟੇ ਦੀਪਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹੋਇਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਪੁੱਲ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਧਰਤੀ-ਖੰਡ ਦੇ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਮੁੰਬਈ ਬੰਦਰਗਾਹ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਤਮ ਸਮੁੰਦਰੀ ਬੰਦਰਗਾਹ ਹੈ। ਮੁੰਬਈ ਦਾ ਤਟ ਕਟਿਆ-ਫੱਟਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਦਾ ਬੰਦਰਗਾਹ ਸੁਭਾਵਕ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹੈ। ਯੂਰੋਪ, ਅਮਰੀਕਾ, ਅਫਰੀਕਾ ਆਦਿ ਪੱਛਮੀ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਜਲਮਾਰਗ ਜਾਂ ਵਾਯੂ ਮਾਰਗ ਰਾਹੀਂ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਜਹਾਜ ਪਾਂਧੀ ਅਤੇ ਪਰਯਟਕ ਸਰਵਪ੍ਰਥਮ ਮੁੰਬਈ ਹੀ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਇਸ ਲਈ ਮੁੰਬਈ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ਦਵਾਰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1]

ਅੰਕੜੇ

ਮੁੰਬਈ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸਰਵਵ੍ਰਹੱਤਮ ਵਾਣਿਜਿਕ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਜਿਸਦੀ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਕਲ ਘਰੇਲੂ ਉਤਪਾਦ ਵਿੱਚ 5 % ਦੀ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਸੰਪੂਰਣ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉਦਯੋਗਕ ਉਤਪਾਦ ਦਾ 25%, ਨੌਵਹਨ ਵਪਾਰ ਦਾ 40%, ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਅਰਥ ਵਿਵਸਥਾ ਦੇ ਪੂੰਜੀ ਲੈਣਦੇਣ ਦਾ 70% ਭਾਗੀਦਾਰ ਹੈ। ਮੁੰਬਈ ਸੰਸਾਰ ਦੇ ਸਰਵ ਉੱਚ ਦਸ ਵਾਣਿਜਿਕ ਕੇਂਦਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਰੇ ਬੈਂਕ ਅਤੇ ਸੌਦਾਗਰੀ ਦਫਤਰਾਂ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਅਤੇ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਆਰਥਕ ਸੰਸਥਾਨ ਜਿਵੇਂ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜਰਵ ਬੈਂਕ, ਬੰਬਈ ਸਟਾਕ ਐਕਸਚੇਂਜ, ਨੇਸ਼ਨਲ ਸਟਆਕ ਐਕਸਚੇਂਜ ਅਤੇ ਅਨੇਕ ਭਾਰਤੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਦੇ ਨਿਗਮਿਤ ਮੁੱਖ ਦਫਤਰ ਅਤੇ ਬਹੁਰਾਸ਼ਟਰੀ ਕੰਪਨੀਆਂ ਮੁੰਬਈ ਵਿੱਚ ਅਵਸਥਿਤ ਹਨ। ਇਸ ਲਈ ਇਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਰਥਕ ਰਾਜਧਾਨੀ ਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦਾ ਹਿੰਦੀ ਫਿਲਮ ਅਤੇ ਦੂਰਦਰਸ਼ਨ ਉਦਯੋਗ ਵੀ ਹੈ, ਜੋ ਬਾਲੀਵੁਡ ਨਾਮ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਮੁੰਬਈ ਦੀ ਪੇਸ਼ਾਵਰਾਨਾ ਅਪੋਰਟਿਉਨਿਟੀ, ਅਤੇ ਉੱਚ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਪੂਰੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਭਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਤ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸਦੇ ਕਾਰਨ ਇਹ ਨਗਰ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਮਾਜਾਂ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀਆਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੁੰਬਈ ਪੱਤਣ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੱਗਭੱਗ ਅੱਧੇ ਸਮੁੰਦਰੀ ਮਾਲ ਦੀ ਆਵਾਜਾਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਇੰਗਲੈਂਡ ਦੀ ਈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਕੰਪਨੀ ਨੇ ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਹਰਾ ਕੇ ਬੰਬਈ ਉੱਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਪੁਰਤਗਾਲੀਆਂ ਵੇਲੇ ਇਸ ਦਾ ਨਾਂ ਬੌਂਮਬੇਈਅਨ, ਬੌਂਬੇਈ, ਬੌਂਮਬੇਮ ਵੀ ਚਲਦਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। 1507 ਵਿੱਚ ਵਸੇ 20,694 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਰਕਬੇ ਵਾਲੇ ਇਸ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਇਸ ਵਕਤ ਆਬਾਦੀ ਇੱਕ ਕਰੋੜ 84 ਲੱਖ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਭਾਰਤ ਦਾ ਸੱਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਨਗਰ ਹੈ। ਨਵੰਬਰ, 1995 ਤੋਂ ਇਸ ਦਾ ਸਰਕਾਰੀ ਨਾਂ ਮੁੰਬਈ ਹੈ ਪਰ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਅਜੇ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਬੰਬਈ ਹੀ ਲਿਖਦੇ ਤੇ ਬੋਲਦੇ ਹਨ।

ਹਵਾਲੇ

  1. "India stats: Million plus cities in India as per Census 2011". Press Information Bureau, Mumbai (Press Information Bureau, Government of India). 31 October 2011. http://pibmumbai.gov.in/scripts/detail.asp?releaseId=E2011IS3.