ਬੀਜ

ਭੂਰੇ ਸਣ ਦੇ ਬੀਜ

ਬੀਜ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ: Seed) ਇੱਕ ਭ੍ਰੂਣ ਵਾਲਾ ਪੌਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਇੱਕ ਸੁਰੱਖਿਆ ਬਾਹਰੀ ਕਵਰ ਦੇ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬੀਜ ਦੀ ਰਚਨਾ ਬੀਜਾਂ ਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਨਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ, ਸਪਰਮੈਟੋਫਾਈਟਸ ਸਮੇਤ ਜੀਨੋਸਪਰਮ ਅਤੇ ਐਜੀਓਸਪਰਮ।

ਬੀਜ ਪੱਕੇ ਓਵੂਲ ਦਾ ਉਤਪਾਦ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਪਰਾਗ ਦੇ ਗਰੱਭਧਾਰਣ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਤੇ ਮਾਂ ਪੌਦੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵਧਦੇ ਹਨ। ਭ੍ਰੂਣ ਸ਼ੂਗਰ ਅਤੇ ਅੰਡਕੋਸ਼ ਦੇ ਬੀਜ ਕੋਟ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਜਿਨੀਸੋਪਰਮ ਅਤੇ ਐਜੀਓਸਪਰਮ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਸਫਲਤਾ, ਬੀਜਾਂ ਅਤੇ ਸ਼ੀਸ਼ੇ ਜਿਹੇ ਹੋਰ ਆਦਿਵਾਸੀ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰੀ ਬੀਜ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਹਨ ਅਤੇ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਣੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ਤੇ ਇਸਤੇਮਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬੀਜ ਪੌਦਿਆਂ ਨੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ, ਗਰਮ ਅਤੇ ਠੰਢੇ ਮੌਸਮ ਵਿੱਚ ਜੰਗਲ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਘਾਹ ਦੇ ਵਿੱਚ ਬਾਇਓਲਿਕ ਨਾਇਕਾਂ ਉੱਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ।

ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਢਾਂਚਿਆਂ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ "ਬੀਜ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਸਲ ਵਿਚ ਸੁੱਕੇ ਫਲ ਹਨ ਬੇਰੀ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੌਦੇ baccate ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸੂਰਜਮੁਖੀ ਦੇ ਬੀਜ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਵਪਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੇਚੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹ ਫਲਾਂ ਦੀ ਸਖਤ ਕੰਧ ਦੇ ਅੰਦਰ ਘਿਰਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਬੀਜਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਲਈ ਖੁਲ੍ਹਾ ਛੱਡਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਸੋਧਾਂ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ-ਕਹਿੰਦੇ ਪੱਤੇ ਦੇ ਫਲ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਆੜੂ) ਕੋਲ ਇੱਕ ਕਠੋਰ ਫਰਕ ਲੇਅਰ (ਐਂਡੋਓਕਾਰਪ) ਹੈ ਜੋ ਅਸਲ ਬੀਜਾਂ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਹਨ। ਪਾਕ ਇੱਕ ਦਰਜਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਕੁੱਝ ਪੌਦਿਆਂ ਦੇ ਘੁਲਣਸ਼ੀਲ ਫਲ, ਇੱਕ ਘਿਣਾਉਣੇ ਬੀਜਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਐਕੋਰਨ ਜਾਂ ਹੇਜ਼ਲਿਨਟ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਲ।

ਵਿਕਾਸ

ਬੀਜ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਪੜਾਅ:

I Zygote
II Proembryo
III Globular IV Heart
V Torpedo
VI Mature Embryo

Key: 1. Endosperm 2. Zygote 3. Embryo 4. Suspensor 5. Cotyledons 6. Shoot Apical Meristem 7. Root Apical Meristem 8. Radicle 9. Hypocotyl 10. Epicotyl 11. Seed Coat

ਐਂਜੀਓਸਪਰਮ (ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਪੌਦੇ) ਬੀਜਾਂ ਵਿਚ ਤਿੰਨ ਜੈਨੇਟਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰੇ ਤੱਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ: (1) Zygote ਤੋਂ ਬਣੇ ਹੋਏ ਭ੍ਰੂਣ, (2) ਐਂਡੋਸਪਰਮ, ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਟ੍ਰਾਈਲਾਈਓਡ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, (3) ਅੰਡਕੋਸ਼ ਦੇ ਮਾਦਾ ਬੀਜ ਕੋਟ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਟਿਸ਼ੂ। ਐਂਜੀਓਸਪਰਮਾਂ ਵਿਚ, ਬੀਜ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਡਬਲ ਫਰਟੀਲਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਅੰਡੇ ਸੈੱਲ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਸੈੱਲ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦੋ ਨਰ ਗੈਟੈਟਸ ਦਾ ਸੰਯੋਜਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਐਂਡੋਸਪਰਮ ਅਤੇ Zygote ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਗਰੱਭਧਾਰਣ ਕਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ, ਜਾਇਗੋਟ (Zygote) ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਨਾ-ਸਰਗਰਮ ਹੈ, ਪਰ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਐਂਡੋਸਪਰਮ ਟਿਸ਼ੂ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਵੰਡਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਟਿਸ਼ੂ ਉਹੀ ਭੋਜਨ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਜਵਾਨ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਉਦੋਂ ਤਕ ਖਾ ਜਾਏ ਜਦੋਂ ਤਕ ਜੂਨਾਂ ਨੂੰ ਉਗਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵਿਕਸਿਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ।

ਅੰਡਕੋਸ਼

ਪੌਦਾ ਅੰਡਕੋਸ਼: ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਜੀਨੋਸਪਰਮ ਅੰਡੇ , ਐਂਜੀਓਸਪਰਮ ਅੰਡੇ (ਅੰਡਾਸ਼ਯ ਦੇ ਅੰਦਰ) ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ।

ਗਰੱਭਧਾਰਣ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅੰਡਾਸ਼ਯ ਬੀਜਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅੰਡਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਭਾਗ ਹਨ:

• The funicle,
• The nucellus,
• The micropyle,
• The chalazat.

ਭਰੂਣ

Ginkgo ਦੇ ਬੀਜ ਅੰਦਰ, ਇੱਕ ਚੰਗੀ ਤਰਾਂ ਵਿਕਸਤ ਭਰੂਣ, ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਟਿਸ਼ੂ (ਮੈਗਗਾਮੈਟੋਫਿਟ) ਅਤੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਦੇ ਬੀਜ ਕੋਟ ਦਾ ਥੋੜਾ ਹਿੱਸਾ ਦਿਖਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਭਰੂਣ ਦੇ ਮੁੱਖ ਭਾਗ ਹਨ:

• The cotyledons, 
• The epicotyl,
• The plumule, 
• The hypocotyl,
• The radicle.

ਬੀਜ ਕੋਟ

ਪਰਿਪੱਕ ਹੋਇਆ ਅੰਡਕੋਸ਼ ਇਨਟੀਗੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਦਾ ਸੰਕੇਤ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕਮੀ ਅਤੇ ਘੋਲ ਹੈ ਪਰ ਕਦੇ-ਕਦਾਈਂ ਇੱਕ ਮੋਟੇ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਅੰਡਕੋਸ਼ ਦੇ ਦੋ ਇੰਟੀਗੂਮੈਂਟ ਜਾਂ ਬਾਹਰੀ ਪਰਤਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬੀਜ ਕੋਟ ਫਾਰਮਾਂ, ਜੋ ਮਾਂ ਪੌਦੇ ਤੋਂ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤਾਰਾਂ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਰੂਪਾਂ ਦੀ ਪਰੀਖਿਆ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਬੀਜ ਕੋਟ ਕੇਵਲ ਇਕ ਲੇਅਰ ਤੋਂ ਬਣਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਪੇਟੋ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਸਾਰੇ ਤਰਹਾਂ ਪਦਾਰਥ ਇੱਕ ਜੀਵ ਤੋਂ ਅਗਾਂਹ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਮਾਨ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਮਜ਼ੇਦਾਰ ਅਸ਼ਕਾਇਤ (ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਪੁਆਇੰਟ - ਅਲਕੋਹਲ ਜ਼ੋਨ) ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਇੱਕ ਅੰਡੇ ਦਾ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਨਿਸ਼ਾਨ, ਹਾਈਲੁਮ। ਐਨਾਟ੍ਰੌਪਿਕ ਉੱਲੂਆਂ ਵਿਚ ਫੈਨਿਕਲਸ ਦਾ ਇਕ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਐਡਨੇਟ (ਬੀਜ ਕੋਟ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਜੋ ਹਿਲੁਮ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿਚ ਲੰਬਵਤ ਰਿਜ ਜਾਂ ਰੈਪੀ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਬਾਇਟਗਮਿਕ ਅੰਡਾਕਾਰ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਗੌਸੀਪਿਅਮ ਨੇ ਇੱਥੇ ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ) ਵਿਚ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅਤੇ ਬਾਹਰੀ ਅੰਕਾਂ ਦੋਨਾਂ ਦੇ ਬੀਜ ਕੋਟ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ।ਲਗਾਤਾਰ ਪਰਿਪੱਕਤਾ ਦੇ ਨਾਲ, ਕੋਸ਼ੀਕਾਵਾਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਐਂਟੀਗੂਮੈਂਟ ਵਿੱਚ ਵੱਡੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਅੰਦਰਲੀ ਐਪੀਡਰਰਮਿਸ ਇੱਕ ਲੇਅਰ ਰਹਿ ਸਕਦੀ ਹੈ, ਇਹ ਦੋ ਤੋਂ ਤਿੰਨ ਲੇਅਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵੰਡ ਸਕਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸਟਾਰਕ ਇਕੱਠਾ ਕਰ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਰੰਗਹੀਣ ਪਰਤ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸਦੇ ਉਲਟ ਬਾਹਰੀ ਏਪੀਡਰਰਮਿਸ ਟੈਂਂਟੀਨਸ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਅੱਠ ਤੋਂ ਪੰਦਰਾਂ ਲੇਅਰ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ। (ਕੋਜ਼ਲੋਵਸਕੀ 1972)

ਢਾਂਚਾ

ਆਵਾਕੋਡੋ ਬੀਜ (ਇੱਕ ਡਿਕੋਟ) ਦੇ ਹਿੱਸੇ, ਬੀਜ ਕੋਟ ਅਤੇ ਭਰੂਣ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਡਾਈਕੋਟ ਬੀਜ ਅਤੇ ਭ੍ਰੂਣ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਢਾਂਚੇ ਦਾ ਡਾਇਆਗ੍ਰਾਮ: (ਏ) ਬੀਜ ਕੋਟ, (ਬੀ) ਐਂਡੋਸਪਰਮ, (ਸੀ) ਕੋਟਿਲਡਨ, (ਡੀ) ਹਾਈਪੋਕੋਟਿਲ

ਇੱਕ ਆਮ ਬੀਜ ਵਿੱਚ ਦੋ ਮੁਢਲੇ ਹਿੱਸੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:

1. ਇੱਕ ਭਰੂਣ; 
2. ਇੱਕ ਬੀਜ ਕੋਟ.
   

ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਐਂਡੋਸਪਰਮ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਮਾਨੀਕੋਟੀਲਡਨ ਅਤੇ ਐਂਡੋਸਪੇਰਮਿਕ ਡਾਈਕੋਟਲਡਨ ਵਿੱਚ ਭ੍ਰੂਣ ਲਈ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਬੀਜ ਕਿਸਮ

ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਕਿਸਮ (ਮਾਰਟਿਨ 1946) ਵਿੱਚ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਮਾਪਦੰਡਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸਦਾ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਾ ਭ੍ਰੂਣ ਤੋਂ ਬੀਜ ਦਾ ਆਕਾਰ ਅਨੁਪਾਤ ਹੈ। ਇਹ ਉਸ ਡਿਗਰੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਕਾਟਲਡੌਨਸ ਐਂਡੋਸਪੇਰਮ ਦੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਮਿਟਾਉਂਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਨਸ਼ਟ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਛੇ ਕਿਸਮਾਂ monocotyledons ਵਿਚਕਾਰ, ਡਾਈਸੀਟੋਲੇਡਨ ਵਿਚ ਦਸ ਅਤੇ ਜਿਮਨੋਸਪਰਮਾਂ (ਰੇਖਿਕ ਅਤੇ ਸਪਰੇਟਲ) ਵਿਚ ਦੋ. ਇਹ ਵਰਗੀਕਰਨ ਤਿੰਨ ਲੱਛਣਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਹੈ: ਭ੍ਰੂਣ ਵਿਗਿਆਨ, ਐਂਡੋਸਪਰਮ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਅਤੇ ਐਂਡੋਸਪੇਰਮ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ ਭ੍ਰੂਣ ਦੀ ਸਥਿਤੀ।

ਇਕ ਸਧਾਰਣ ਡੀਕੋਤ ਬੀ ਦਾ ਡਾਇਆਗ੍ਰਾਮ (1) ਇੱਕ ਸਧਾਰਣ ਮੋਨੋਸੋਟ ਬੀਜ (2) A ਸੀਡ ਕੋਟ B. ਕੋਟਲੇਡਨ C. ਹੀਲਮ D. ਪਲਮੁਲ E. ਰੈਡੀਕਲ F.ਐਂਡੋਸਪਰਮ

ਬਾਹਰੀ ਕੜੀਆਂ 

• Royal Holloway, University of London: The Seed Biology Place
• The Millennium Seed Bank Project Kew Garden's ambitious preservation project
• The Svalbard Global Seed Vault – a backup facility for the world's seed banks
• Plant Physiology online: Types of Seed Dormancy and the Roles of Environmental Factors
• Canadian Grain Commission:Seed characters used in the identification of small oilseeds and weed seeds
• The Seed Site: collecting, storing, sowing, germinating, and exchanging seeds, with pictures of seeds, seedpods and seedlings.