ਜੀ ਵੀ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਅਜ਼ਾਦ ਗਿਆਨਕੋਸ਼ ਤੋਂ
Browse history interactively
← ਪੁਰਾਣੀ ਤਬਦੀਲੀਅਗਲੀ ਸੋਧ →
ਸਮੱਗਰੀ ਮਿਟਾਈ ਸਮੱਗਰੀ ਜੋੜੀ
VisualWikitext
ਲੇਖਕ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ-ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਸੰਬੰਧੀ ਸ਼ੋਧ ਕੀਤੀ|
ਛੋ clean up ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ AWB
ਲਾਈਨ 3: ਲਾਈਨ 3:
| ਤਸਵੀਰ = Georgi Plekhanov.jpg
| ਤਸਵੀਰ = Georgi Plekhanov.jpg
| ਤਸਵੀਰ_ਅਕਾਰ = 220px
| ਤਸਵੀਰ_ਅਕਾਰ = 220px
| ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ =
| ਤਸਵੀਰ_ਸਿਰਲੇਖ =
| ਉਪਨਾਮ =
| ਉਪਨਾਮ =
| ਜਨਮ_ਤਾਰੀਖ = [[29 ਨਵੰਬਰ]] 1856
| ਜਨਮ_ਤਾਰੀਖ = [[29 ਨਵੰਬਰ]] 1856
| ਜਨਮ_ਥਾਂ = [[ਰੂਸ|ਸਾਮਰਾਜੀ ਰੂਸ]]
| ਜਨਮ_ਥਾਂ = [[ਰੂਸ|ਸਾਮਰਾਜੀ ਰੂਸ]]
| ਮੌਤ_ਤਾਰੀਖ = [[ਮਈ|30 ਮਈ]] [[1918]] (ਉਮਰ 61 ਸਾਲ)
| ਮੌਤ_ਤਾਰੀਖ = [[ਮਈ|30 ਮਈ]] [[1918]] (ਉਮਰ 61 ਸਾਲ)
ਲਾਈਨ 12: ਲਾਈਨ 12:
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ = [[ਰੂਸੀ ਲੋਕ|ਰੂਸੀ]]
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ = [[ਰੂਸੀ ਲੋਕ|ਰੂਸੀ]]
| ਭਾਸ਼ਾ = [[ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ]]
| ਭਾਸ਼ਾ = [[ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ]]
| ਕਿੱਤਾ =ਸਿਧਾਂਤਕ ਲੇਖਣੀ
| ਕਿੱਤਾ =ਸਿਧਾਂਤਕ ਲੇਖਣੀ
| ਕਾਲ =
| ਕਾਲ =
| ਧਰਮ =
| ਧਰਮ =
ਲਾਈਨ 19: ਲਾਈਨ 19:
| ਅੰਦੋਲਨ = [[ਸਮਾਜਵਾਦ|ਸਮਾਜਵਾਦੀ]]
| ਅੰਦੋਲਨ = [[ਸਮਾਜਵਾਦ|ਸਮਾਜਵਾਦੀ]]
| ਇਨਾਮ =
| ਇਨਾਮ =
| ਪ੍ਰਭਾਵ = <!--ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਕਿਸਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ-->
| ਪ੍ਰਭਾਵ = <!--ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਕਿਸਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਹੋਇਆ-->
| ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਸ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕਿਸਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ-->
| ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ = <!--ਇਸ ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਕਿਸਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ-->
| ਦਸਤਖਤ =
| ਦਸਤਖਤ =
| ਜਾਲ_ਪੰਨਾ =
| ਜਾਲ_ਪੰਨਾ =
| ਟੀਕਾ-ਟਿੱਪਣੀ =
| ਟੀਕਾ-ਟਿੱਪਣੀ =
}}
}}
'''ਜੀ ਵੀ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ''' ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ''''ਜਿਆਰਜੀ ਵੈਲੇਂਤੀਨੋਵਿਚ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ'''([[ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਰੂਸੀ]] 'ਚ : '''Георгий Валентинович Плеханов,''')<ref>http://www.britannica.com/EBchecked/topic/464622/Georgy-Valentinovich-Plekhanov</ref> ਸੀ। ਇੱਕ [[ਰੂਸੀ ਇਨਕਲਾਬ (1905)|ਰੂਸੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ]] ਅਤੇ [[ਰੂਸ]] ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ [[ਮਾਰਕਸਵਾਦ|ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ]] [[ਚਿੰਤਕ]] ਸਨ। ਉਹ ਰੂਸ ਵਿੱਚ [[ਸੋਸ਼ਲ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ|ਸੋਸ਼ਲ ਡੈਮੋਕ੍ਰੈਟਿਕ]] ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸੀ। [[1880]] ਅਤੇ [[1890]] ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ [[ਮਾਰਕਸਵਾਦ|ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ]] [[ਸਿਧਾਂਤ]] ਅਤੇ ਉਸਦੇ [[ਇਤਿਹਾਸ]] ਦੇ ਬਾਰੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ [[ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ]] ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੇ [[ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ]] ਅਤੇ [[ਫਰੈਡਰਿਕ ਏਂਗਲਜ਼]] ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਿਖਿਆਵਾਂ ਦੀ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ, ਸਗੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਕਸਿਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨੂੰ ਵਿਆਖਿਆ ਅਤੇ ਵਿਸਤਾਰ ਕਰ ਕੇ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਬਣਾਇਆ। ਮਾਰਕਸ ਅਤੇ ਏਂਗਲਜ [[ਜਰਮਨੀ]] ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ [[ਰਾਜਨੀਤਕ ਦਰਸ਼ਨ|ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ]], [[ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ]] ਅਤੇ [[ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ]] ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਦਾ ਪੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ [[ਸੰਸਾਰ]] ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸਿਧਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ, ਸੰਘਰਸ਼, ਅਧਿਅੈਨ, ਬਹਿਸ-ਮੁਬਾਹਸਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਵਿਕਸਤ ਇਹੀ ਯੁਗਾਂਤਰਕਾਰੀ ਸਿੱਧਾਂਤ [[ਮਾਰਕਸਵਾਦ]], [[ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਾਜਵਾਦ]], [[ਸਾਮਵਾਦ]] '''(ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ)''' ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ਼ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
'''ਜੀ ਵੀ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ''' ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ ''''ਜਿਆਰਜੀ ਵੈਲੇਂਤੀਨੋਵਿਚ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ'''([[ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ|ਰੂਸੀ]] 'ਚ : '''Георгий Валентинович Плеханов,''')<ref>http://www.britannica.com/EBchecked/topic/464622/Georgy-Valentinovich-Plekhanov</ref> ਸੀ। ਇੱਕ [[ਰੂਸੀ ਇਨਕਲਾਬ (1905)|ਰੂਸੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ]] ਅਤੇ [[ਰੂਸ]] ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ [[ਮਾਰਕਸਵਾਦ|ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ]] [[ਚਿੰਤਕ]] ਸਨ। ਉਹ ਰੂਸ ਵਿੱਚ [[ਸੋਸ਼ਲ ਡੈਮੋਕਰੇਸੀ|ਸੋਸ਼ਲ ਡੈਮੋਕ੍ਰੈਟਿਕ]] ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸੀ। [[1880]] ਅਤੇ [[1890]] ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ [[ਮਾਰਕਸਵਾਦ|ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ]] [[ਸਿਧਾਂਤ]] ਅਤੇ ਉਸਦੇ [[ਇਤਿਹਾਸ]] ਦੇ ਬਾਰੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ [[ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ]] ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੇ [[ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ]] ਅਤੇ [[ਫਰੈਡਰਿਕ ਏਂਗਲਜ਼]] ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਿਖਿਆਵਾਂ ਦੀ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ, ਸਗੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਕਸਿਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨੂੰ ਵਿਆਖਿਆ ਅਤੇ ਵਿਸਤਾਰ ਕਰ ਕੇ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਬਣਾਇਆ। ਮਾਰਕਸ ਅਤੇ ਏਂਗਲਜ [[ਜਰਮਨੀ]] ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਸਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ [[ਰਾਜਨੀਤਕ ਦਰਸ਼ਨ|ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ]], [[ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ]] ਅਤੇ [[ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ]] ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਦਾ ਪੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ [[ਸੰਸਾਰ]] ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸਿਧਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ, ਸੰਘਰਸ਼, ਅਧਿਐਨ, ਬਹਿਸ-ਮੁਬਾਹਸਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਵਿਕਸਤ ਇਹੀ ਯੁਗਾਂਤਰਕਾਰੀ ਸਿੱਧਾਂਤ [[ਮਾਰਕਸਵਾਦ]], [[ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਾਜਵਾਦ]], [[ਸਾਮਵਾਦ]] '''(ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ)''' ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ਼ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।


==ਜਨਮ==
==ਜਨਮ==
ਜੀ.ਵੀ. ਪਲੈਖ਼ਨੋਵ ਦਾ ਜਨਮ [[29 ਨਵੰਬਰ]] 1856 ਈ: ਨੂੰ ਸਾਮਰਾਜੀ(ਇੰਪੀਰੀਅਲ)ਰੂਸ 'ਚ ਹੋਇਅਾ। ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਇੱਕ ਸਿਧਾਂਤਕ ਲੇਖਕ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ [[ਭਾਸ਼ਾ]] ਰੂਸੀ ਸੀ। ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਨੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਅਦੋਲਨ 'ਚ ਭਾਗ ਲਿਅਾ ਤੇ ਲੇਖਕ ਵੱਜੋਂ [[ਇਤਿਹਾਸ]] ਦੀ [[ਭੌਤਿਕਵਾਦ|ਭੌਤਿਕਵਾਦੀ]] ਵਿਅਾਖਿਅਾ ਕੀਤੀ।
ਜੀ.ਵੀ. ਪਲੈਖ਼ਨੋਵ ਦਾ ਜਨਮ [[29 ਨਵੰਬਰ]] 1856 ਈ: ਨੂੰ ਸਾਮਰਾਜੀ(ਇੰਪੀਰੀਅਲ)ਰੂਸ 'ਚ ਹੋਇਆ। ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਇੱਕ ਸਿਧਾਂਤਕ ਲੇਖਕ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ [[ਭਾਸ਼ਾ]] ਰੂਸੀ ਸੀ। ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਨੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਅਦੋਲਨ 'ਚ ਭਾਗ ਲਿਆ ਤੇ ਲੇਖਕ ਵੱਜੋਂ [[ਇਤਿਹਾਸ]] ਦੀ [[ਭੌਤਿਕਵਾਦ|ਭੌਤਿਕਵਾਦੀ]] ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ।
==ਵਿਅਾਹ==
==ਵਿਆਹ==
1879 ਵਿੱਚ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦਾ ਵਿਅਾਹ 'ਰੋਜ਼ਾਲਿਅਾ ਬੋਗਰਾਡ' ਨਾਲ਼ ਹੋਇਅਾ, ਜੋ 1880 'ਚ [[ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ]] 'ਚ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਵਕ਼ਤ ੳੁਸਦੇ ਨਾਲ਼ ਸੀ। ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੇ ਚਾਰ ਧੀਅਾਂ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ [[ਬਚਪਨ]] 'ਚ ਹੀ ਮਰ ਗਈਅਾਂ। ਰੋਜ਼ਾਲਿਅਾ 1856 'ਚ 'ਖੇਰਸਨ ਓਬਲਾਸਟ' (ਮੌਜੂਦਾ [[ਯੂਕਰੇਨ]] ਪਰ ੳੁਸ ਵਕ਼ਤ ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ) ਦੀ ਜੁਵਿਸ਼ ਕਲੋਨੀ ਦੇ 'ਡੋਬਰੋਏ' ਵਿੱਚ ਜਨਮੀ ਸੀ। ੳੁਸਨੇ [[ਸੇਂਟ ਪੀਟਰਸਬਰਗ|'ਸੇਂਟ ਪੀਟਰਸਬਰਗ']], ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਅੌਰਤਾਂ ਲਈ ਮੈਡੀਕਲ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਕੋਰਸ 1873 ਈ: ਵਿੱਚ ਖੋਲੇ ਗਏ, ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰੀ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ।<ref>{{Cite book|title=Russia in the Age of Reaction and Reform|last=Saunders|first=David|publisher=Longman|year=1992|isbn=0582489784|location=|pages=317-319}}</ref>
1879 ਵਿੱਚ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦਾ ਵਿਆਹ 'ਰੋਜ਼ਾਲਿਆ ਬੋਗਰਾਡ' ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ, ਜੋ 1880 'ਚ [[ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ]] 'ਚ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਵਕ਼ਤ ਉਸਦੇ ਨਾਲ਼ ਸੀ। ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੇ ਚਾਰ ਧੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ [[ਬਚਪਨ]] 'ਚ ਹੀ ਮਰ ਗਈਆਂ। ਰੋਜ਼ਾਲਿਆ 1856 'ਚ 'ਖੇਰਸਨ ਓਬਲਾਸਟ' (ਮੌਜੂਦਾ [[ਯੂਕਰੇਨ]] ਪਰ ਉਸ ਵਕ਼ਤ ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ) ਦੀ ਜੁਵਿਸ਼ ਕਲੋਨੀ ਦੇ 'ਡੋਬਰੋਏ' ਵਿੱਚ ਜਨਮੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ [[ਸੇਂਟ ਪੀਟਰਸਬਰਗ|'ਸੇਂਟ ਪੀਟਰਸਬਰਗ']], ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਮੈਡੀਕਲ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਕੋਰਸ 1873 ਈ: ਵਿੱਚ ਖੋਲੇ ਗਏ, ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰੀ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ।<ref>{{Cite book|title=Russia in the Age of Reaction and Reform|last=Saunders|first=David|publisher=Longman|year=1992|isbn=0582489784|location=|pages=317-319}}</ref>


==ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਭੌਤਿਕਵਾਦ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ==
==ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਭੌਤਿਕਵਾਦ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ==
ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ (ਆਦਿਮ ਸਾਮਵਾਦ, ਦਾਸ ਸਮਾਜ, ਸਾਮੰਤੀ ਸਮਾਜ, ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਸਮਾਜ) ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ [[ਵਿਗਿਆਨ]] ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ਾ [[ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ|ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤ]] ਹੀ ''''ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਭੌਤਿਕਵਾਦ'''' ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਭੌਤਿਕਵਾਦ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਆਮ ਜਨਤਾ ਅਤੇ ਆਦਮੀਆਂ (ਨੇਤਾਵਾਂ) ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ, ਮਾਲੀ ਹਾਲਤ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਅਧਿਰਚਨਾ ([[ਰਾਜਨੀਤੀ]], [[ਕਾਨੂੰਨ]], [[ਸਾਹਿਤ]], [[ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ|ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ]], [[ਸਦਾਚਾਰ|ਨੈਤਿਕਤਾ]], ਰੀਤੀਆਂ...) ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਜਾਂਚ ਪੜਤਾਲ ਕੀਤੀ। ਸਮਾਜਕ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਬਾਰੇ ਵੀ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਨੇ ਲਿਖਿਆ।
ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ (ਆਦਿਮ ਸਾਮਵਾਦ, ਦਾਸ ਸਮਾਜ, ਸਾਮੰਤੀ ਸਮਾਜ, ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਸਮਾਜ) ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ [[ਵਿਗਿਆਨ]] ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ਾ [[ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ|ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤ]] ਹੀ ''''ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਭੌਤਿਕਵਾਦ'''' ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਭੌਤਿਕਵਾਦ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਆਮ ਜਨਤਾ ਅਤੇ ਆਦਮੀਆਂ (ਨੇਤਾਵਾਂ) ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ, ਮਾਲੀ ਹਾਲਤ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਅਧਿਰਚਨਾ ([[ਰਾਜਨੀਤੀ]], [[ਕਾਨੂੰਨ]], [[ਸਾਹਿਤ]], [[ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ|ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ]], [[ਸਦਾਚਾਰ|ਨੈਤਿਕਤਾ]], ਰੀਤੀਆਂ...) ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਜਾਂਚ ਪੜਤਾਲ ਕੀਤੀ। ਸਮਾਜਕ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਬਾਰੇ ਵੀ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਨੇ ਲਿਖਿਆ।
ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ, [[ਸੁਹਜ ਸ਼ਾਸਤਰ]], ਸਾਮਾਜਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸ ਕਰ [[ਰੂਸ]] ਵਿੱਚ [[ਭੌਤਿਕਵਾਦ]] ਅਤੇ [[ਦਰਸ਼ਨ|ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਵਡਮੁੱਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹਨ।
ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ, [[ਸੁਹਜ ਸ਼ਾਸਤਰ]], ਸਾਮਾਜਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸ ਕਰ [[ਰੂਸ]] ਵਿੱਚ [[ਭੌਤਿਕਵਾਦ]] ਅਤੇ [[ਦਰਸ਼ਨ|ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ]] ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਵਡਮੁੱਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹਨ।


==ਮੌਤ==
==ਮੌਤ==
ਜੀ.ਵੀ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੀ [[ਮਈ|30 ਮਈ-]][[1918]] ਨੂੰ [[ਫ਼ਿਨਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋਈ। ੳੁਹ ਤੇ ੳੁਸਦੀ ਪਤਨੀ '''ਰੋਜ਼ਾਲੀਅਾ ਬੋਗਰਾਡ''' ਦੋਨੋਂ ਕਈ ਵਾਰ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ 'ਤੇ [[ਜਨੇਵਾ]], [[ਪੈਰਿਸ]] ਅਤੇ ਇਟਾਲਵੀ ਰਿਵੀਰਾ ਵਿੱਚ ਰਹੇ। ਰੋਜ਼ਾਲੀਅਾ ੳੁਹ ਵਾਪਸ ਅਾਪਣੇ ਪਤੀ(ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ) ਨਾਲ਼ [[ਫਰਵਰੀ ਇਨਕਲਾਬ|'ਫ਼ਰਵਰੀ ਇਨਕ਼ਲਾਬ']] ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਪੈਟ੍ਰੋਗ੍ਰਾਡ ਵਾਪਸ ਅਾ ਗਈ ਸੀ ਤੇ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੀ [[ਮੌਤ]] ਵੇਲ਼ੇ ੳੁਹ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸੀ। ਫ਼ਿਰ ੳੁਹ [[ਪੈਰਿਸ]] ਨੂੰ ਮੁੜ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ [[1949|1949 ਈ:]] 'ਚ 'ਰੋਜ਼ਾਲੀਅਾ ਬੋਗਰਾਡ' ਦੀ ਵੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.proza.ru/2016/06/10/583|title=Bograd, Rozaliia Markovna Bograd-Plekhanova|last=Gil'|first=Liubov'|date=2016}}</ref>
ਜੀ.ਵੀ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੀ [[ਮਈ|30 ਮਈ-]][[1918]] ਨੂੰ [[ਫ਼ਿਨਲੈਂਡ]] ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋਈ। ਉਹ ਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ '''ਰੋਜ਼ਾਲੀਆ ਬੋਗਰਾਡ''' ਦੋਨੋਂ ਕਈ ਵਾਰ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ 'ਤੇ [[ਜਨੇਵਾ]], [[ਪੈਰਿਸ]] ਅਤੇ ਇਟਾਲਵੀ ਰਿਵੀਰਾ ਵਿੱਚ ਰਹੇ। ਰੋਜ਼ਾਲੀਆ ਉਹ ਵਾਪਸ ਆਪਣੇ ਪਤੀ(ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ) ਨਾਲ਼ [[ਫਰਵਰੀ ਇਨਕਲਾਬ|'ਫ਼ਰਵਰੀ ਇਨਕ਼ਲਾਬ']] ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਪੈਟ੍ਰੋਗ੍ਰਾਡ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ ਸੀ ਤੇ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੀ [[ਮੌਤ]] ਵੇਲ਼ੇ ਉਹ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸੀ। ਫ਼ਿਰ ਉਹ [[ਪੈਰਿਸ]] ਨੂੰ ਮੁੜ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ [[1949|1949 ਈ:]] 'ਚ 'ਰੋਜ਼ਾਲੀਆ ਬੋਗਰਾਡ' ਦੀ ਵੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।<ref>{{Cite web|url=http://www.proza.ru/2016/06/10/583|title=Bograd, Rozaliia Markovna Bograd-Plekhanova|last=Gil'|first=Liubov'|date=2016}}</ref>
।
।
==ਰਚਨਾਵਾਂ==
==ਰਚਨਾਵਾਂ==
ਹੇਠ ਲਿਖਿਅਾਂ ਜੀ. ਪਲੈਖ਼ਵਾਨੋਵ ਦੀਅਾਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ-
ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਜੀ. ਪਲੈਖ਼ਵਾਨੋਵ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ-
===ਮੌਲਿਕ ਰਚਨਾਵਾਂ===
===ਮੌਲਿਕ ਰਚਨਾਵਾਂ===
#'''ਸਮਾਜਵਾਦ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਘਰਸ਼'''(Socialism and the Political Struggle)-1883[1]
#'''ਸਮਾਜਵਾਦ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਘਰਸ਼'''(Socialism and the Political Struggle)-1883[1]
#'''ਸਾਡੇ ਮਤਭੇਦ'''(Our differences)-1885[2]
#'''ਸਾਡੇ ਮਤਭੇਦ'''(Our differences)-1885[2]
#'''ਜੀ. ਅਾਈ. ਯੂਪੈਨਸਕੀ'''(G. I. Uspensky)-1888
#'''ਜੀ. ਆਈ. ਯੂਪੈਨਸਕੀ'''(G. I. Uspensky)-1888
#'''ਅਾਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਵਾਂ ਜੇਤੂ'''(A New Champion of Autocracy)-1889
#'''ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਵਾਂ ਜੇਤੂ'''(A New Champion of Autocracy)-1889
#'''ਅੈੱਸ. ਕਰੋਨਿਨ'''(S. Karonin)-1890
#'''ਐੱਸ. ਕਰੋਨਿਨ'''(S. Karonin)-1890
#'''ਬੁਰਜੂਅਾ ਕ੍ਰਾਂਤੀ'''(The Bourgeois Revolution)- 1890-1891
#'''ਬੁਰਜੂਆ ਕ੍ਰਾਂਤੀ'''(The Bourgeois Revolution)- 1890-1891
#'''ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸੰਕਲਪ'''(The Materialist Conception of History)-1891
#'''ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸੰਕਲਪ'''(The Materialist Conception of History)-1891
#'''ਹੀਗ਼ਲ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸੱਠਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਡ ਲਈ'''(For The Sixtieth Anniversary of Hegel's Death)-1891
#'''ਹੀਗ਼ਲ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸੱਠਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਡ ਲਈ'''(For The Sixtieth Anniversary of Hegel's Death)-1891
ਲਾਈਨ 55: ਲਾਈਨ 55:
#'''ਇਤਿਹਾਦ ਦਾ ਇਕੱਤਤਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦਾ ਵਿਕਾਸ'''-1895
#'''ਇਤਿਹਾਦ ਦਾ ਇਕੱਤਤਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦਾ ਵਿਕਾਸ'''-1895
#'''ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਲੇਖ'''(Essays on the History of Materialism)-1896
#'''ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਲੇਖ'''(Essays on the History of Materialism)-1896
#'''ਅੈਨ. ਅਾਈ. ਨੳੁਮੋਵ'''(N. I. Naumov)-1897
#'''ਐਨ. ਆਈ. ਨਉਮੋਵ'''(N. I. Naumov)-1897
#'''ਏ. ਅੈੱਲ. ਵੋਲਿਨਸਕੀ:ਰੂਸੀ ਅਾਲੋਚਨਾ-ਸਾਹਿਤਿਕ ਲੇਖ'''(A. L. Volynsky: Russian Critics. Literary Essays -1897
#'''ਏ. ਐੱਲ. ਵੋਲਿਨਸਕੀ:ਰੂਸੀ ਆਲੋਚਨਾ-ਸਾਹਿਤਿਕ ਲੇਖ'''(A. L. Volynsky: Russian Critics. Literary Essays -1897
#'''ਅੈੱਨ. ਜੀ. ਚਿਰਨਸ਼ਿਵਸਕੀ ਦੀ ਸੁਹਜਵਾਦੀ ਥਿੳੂਰੀ[ਮਤ]'''(N. G. Chernyshevsky's Aesthetic Theory)-1897
#'''ਐੱਨ. ਜੀ. ਚਿਰਨਸ਼ਿਵਸਕੀ ਦੀ ਸੁਹਜਵਾਦੀ ਥਿਊਰੀ[ਮਤ]'''(N. G. Chernyshevsky's Aesthetic Theory)-1897
#'''ਬਲਿੰਸਕੀ ਅਤੇ ਵਿਗਿਅਾਨਕ ਵਾਸਤਵਿਕਤਾ'''(Belinski and Rational Reality)-1897
#'''ਬਲਿੰਸਕੀ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਾਸਤਵਿਕਤਾ'''(Belinski and Rational Reality)-1897
#'''ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕਿਰਦਾਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ'''(On the Question of the Individual's Role in History)-1898
#'''ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕਿਰਦਾਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ'''(On the Question of the Individual's Role in History)-1898
#[[ਚਿੱਠੀਅਾਂ ਬਿਨ ਸਿਰਨਾਵਿਓਂ|'''ਚਿੱਠੀਅਾਂ ਬਿਨ ਸਿਰਨਾਵਿਓਂ'''-]][[1899|1899-]][[1900]]
#[[ਚਿੱਠੀਆਂ ਬਿਨ ਸਿਰਨਾਵਿਓਂ|'''ਚਿੱਠੀਆਂ ਬਿਨ ਸਿਰਨਾਵਿਓਂ'''-]][[1899|1899-]][[1900]]
#'''ਅੈਨ. ਏ. ਨੇਕਰਾਸੋਵ-ਰੂਸੀ ਵਿੱਚ'''(N. A. Nekrasov-In Russian)-1903
#'''ਐਨ. ਏ. ਨੇਕਰਾਸੋਵ-ਰੂਸੀ ਵਿੱਚ'''(N. A. Nekrasov-In Russian)-1903
#'''ਵਿਗਿਅਾਨਕ ਸਮਾਜਵਾਦ ਤੇ ਧਰਮ'''(Scientific Socialism and Religion)-1904
#'''ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਾਜਵਾਦ ਤੇ ਧਰਮ'''(Scientific Socialism and Religion)-1904
#'''ਦੋ ਮੋਰਚਿਅਾਂ 'ਤੇ:ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ-ਰੂਸੀ ਵਿੱਚ'''(On Two Fronts: Collection of Political Articles)- 1905
#'''ਦੋ ਮੋਰਚਿਆਂ 'ਤੇ:ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ-ਰੂਸੀ ਵਿੱਚ'''(On Two Fronts: Collection of Political Articles)- 1905
#'''ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਨਾਟਕ ਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ''' (French Drama and French Painting of the Eighteenth Century from the Sociological Viewpoint)1905
#'''ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਨਾਟਕ ਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ''' (French Drama and French Painting of the Eighteenth Century from the Sociological Viewpoint)1905
#'''ਪ੍ਰੋਲੇਤਾਰੀ ਲਹਿਰ ਤੇ ਬੁਰਜੂਅਾ ਕਲਾ'''(The Proletarian Movement and Bourgeois Art)1905
#'''ਪ੍ਰੋਲੇਤਾਰੀ ਲਹਿਰ ਤੇ ਬੁਰਜੂਆ ਕਲਾ'''(The Proletarian Movement and Bourgeois Art)1905
#'''ਹੈਨਰਿਕ ਇਬਸਨ'''(Henrik Ibsen)-1906
#'''ਹੈਨਰਿਕ ਇਬਸਨ'''(Henrik Ibsen)-1906
#'''ਅਸੀਂ ਤੇ ੳੁਹ-ਰੂਸੀ ਵਿੱਚ'''(Us and Them-in Russian)-1907
#'''ਅਸੀਂ ਤੇ ਉਹ-ਰੂਸੀ ਵਿੱਚ'''(Us and Them-in Russian)-1907
#'''ਮਨੋਵਿਗਿਅਾਨ ੳੁੱਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸੰਘਰਸ਼'''(On the Psychology of the Workers' Movement)-1907
#'''ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਉੱਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸੰਘਰਸ਼'''(On the Psychology of the Workers' Movement)-1907
#'''ਮਾਰਕਸਵਾਦਵਾਦ ਦੀਅਾਂ ਮੌਲਿਕ ਸਮੱਸਿਅਾ'''(Fundamental Problems of Marxism)-1908
#'''ਮਾਰਕਸਵਾਦਵਾਦ ਦੀਆਂ ਮੌਲਿਕ ਸਮੱਸਿਆ'''(Fundamental Problems of Marxism)-1908
#'''ਸਾਡੀ ਵਰਤਮਾਨੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ-ਫ਼ਲਸਤੀਨ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵੇਲ਼ੇ'''(The Ideology of Our Present-Day Philistine)-1908
#'''ਸਾਡੀ ਵਰਤਮਾਨੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ-ਫ਼ਲਸਤੀਨ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵੇਲ਼ੇ'''(The Ideology of Our Present-Day Philistine)-1908
#'''ਟਾਲਸਟਾਏ ਅਤੇ ਕ਼ੁਦਰਤ'''(Tolstoy and Nature)1908
#'''ਟਾਲਸਟਾਏ ਅਤੇ ਕ਼ੁਦਰਤ'''(Tolstoy and Nature)1908
#'''ਰੂਸ 'ਚ ਅਖੌਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਖੌਜਾਂ'''(On the So-Called Religious Seekings in Russia(-1909
#'''ਰੂਸ 'ਚ ਅਖੌਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਖੌਜਾਂ'''(On the So-Called Religious Seekings in Russia(-1909
#'''ਅੈਨ. ਜੀ. ਚਿਰਨਸ਼ਿਵਸਕੀ'''(N. G. Chernyshevsky) -1909
#'''ਐਨ. ਜੀ. ਚਿਰਨਸ਼ਿਵਸਕੀ'''(N. G. Chernyshevsky) -1909
#'''ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ ਤੇ ਲੀਵ ਟਾਲਸਟਾਏ'''(Karl Marx and Lev Tolstoy)1911
#'''ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ ਤੇ ਲੀਵ ਟਾਲਸਟਾਏ'''(Karl Marx and Lev Tolstoy)1911
#'''ਏ. ਅਾਈ. ਹੇਰਜ਼ਿਨ ਅਤੇ ਸਰਫ਼ਡੋਮ'''(A. I. Herzen and Serfdom)1911
#'''ਏ. ਆਈ. ਹੇਰਜ਼ਿਨ ਅਤੇ ਸਰਫ਼ਡੋਮ'''(A. I. Herzen and Serfdom)1911
#'''ਡੋਬਰੋਲੀਬੋਵ ਅਤੇ ਓਸਤਰੋਵਸਕੀ'''(Dobrolyubov and Ostrovsky)1911
#'''ਡੋਬਰੋਲੀਬੋਵ ਅਤੇ ਓਸਤਰੋਵਸਕੀ'''(Dobrolyubov and Ostrovsky)1911
#'''ਕਲਾ ਤੇ ਸਮਾਜੀ ਜੀਵਨ'''(Art and Social Life)1912–1913
#'''ਕਲਾ ਤੇ ਸਮਾਜੀ ਜੀਵਨ'''(Art and Social Life)1912–1913
#'''ਮਾਤਭੂਮੀ ਦੇ ਸਾਲ: ਲੇਖਾਂ ਤੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਦਾ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਗ੍ਰਹਿ- ਵੋਲਿੳੂਮ-1 ਵੋਲਿੳੂਮ-2)-ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ'''(Year of the Motherland: Complete Collected Articles and Speeches, 1917-1918, In Two Volumes. Volume 1; Volume 2 -In Russian)-1921
#'''ਮਾਤਭੂਮੀ ਦੇ ਸਾਲ: ਲੇਖਾਂ ਤੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਦਾ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਗ੍ਰਹਿ- ਵੋਲਿਊਮ-1 ਵੋਲਿਊਮ-2)-ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ'''(Year of the Motherland: Complete Collected Articles and Speeches, 1917-1918, In Two Volumes. Volume 1; Volume 2 -In Russian)-1921
===ਅਨੁਵਾਦ===
===ਅਨੁਵਾਦ===
#'''ਕਮਿੳੁਨਿਸਟ ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ(ਚੋਣ ਮਨੋਰਥ ਪੱਤਰ) ਦਾ ਰੂਸੀ 'ਚ ਅਨੁਵਾਦ-1882।'''
#'''ਕਮਿਉਨਿਸਟ ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ(ਚੋਣ ਮਨੋਰਥ ਪੱਤਰ) ਦਾ ਰੂਸੀ 'ਚ ਅਨੁਵਾਦ-1882।'''
#'''ਲੁਡਵਿਕ ਫ਼ਾਇਰਬਾਖ਼।'''
#'''ਲੁਡਵਿਕ ਫ਼ਾਇਰਬਾਖ਼।'''
#'''ਕਲਾਸਕੀ ਜਰਮਨ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਅੰਤ।'''
#'''ਕਲਾਸਕੀ ਜਰਮਨ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਅੰਤ।'''

18:10, 4 ਮਈ 2019 ਦਾ ਦੁਹਰਾਅ

ਜੀ ਵੀ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ

ਜੀ ਵੀ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਂ 'ਜਿਆਰਜੀ ਵੈਲੇਂਤੀਨੋਵਿਚ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ(ਰੂਸੀ 'ਚ : Георгий Валентинович Плеханов,)[1] ਸੀ। ਇੱਕ ਰੂਸੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਅਤੇ ਰੂਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲੇ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਚਿੰਤਕ ਸਨ। ਉਹ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਸੋਸ਼ਲ ਡੈਮੋਕ੍ਰੈਟਿਕ ਅੰਦੋਲਨ ਦੇ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸੀ। 1880 ਅਤੇ 1890 ਦੇ ਦਹਾਕਿਆਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਪੂਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਨੂੰ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਬਾਰੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਜਮਾਤ ਦੀ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ੇ ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ ਅਤੇ ਫਰੈਡਰਿਕ ਏਂਗਲਜ਼ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਸਿਖਿਆਵਾਂ ਦੀ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਰੱਖਿਆ ਕੀਤੀ, ਸਗੋਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਿਕਸਿਤ ਵੀ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨੂੰ ਵਿਆਖਿਆ ਅਤੇ ਵਿਸਤਾਰ ਕਰ ਕੇ ਲੋਕਪ੍ਰਿਯ ਬਣਾਇਆ। ਮਾਰਕਸ ਅਤੇ ਏਂਗਲਜ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਅਜਿਹੇ ਬੁੱਧੀਜੀਵੀ ਸਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤੀ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਦਾ ਪੱਖ ਲੈਂਦੇ ਹੋਏ ਉਸ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚੱਲਿਤ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਰਗ ਦੀ ਮੁਕਤੀ ਦਾ ਕ੍ਰਾਂਤੀਕਾਰੀ ਸਿਧਾਂਤ ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਦਹਾਕਿਆਂ ਦੀ ਮਿਹਨਤ, ਸੰਘਰਸ਼, ਅਧਿਐਨ, ਬਹਿਸ-ਮੁਬਾਹਸਿਆਂ ਨਾਲ਼ ਵਿਕਸਤ ਇਹੀ ਯੁਗਾਂਤਰਕਾਰੀ ਸਿੱਧਾਂਤ ਮਾਰਕਸਵਾਦ, ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਾਜਵਾਦ, ਸਾਮਵਾਦ (ਕਮਿਊਨਿਜ਼ਮ) ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ਼ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਜਨਮ

ਜੀ.ਵੀ. ਪਲੈਖ਼ਨੋਵ ਦਾ ਜਨਮ 29 ਨਵੰਬਰ 1856 ਈ: ਨੂੰ ਸਾਮਰਾਜੀ(ਇੰਪੀਰੀਅਲ)ਰੂਸ 'ਚ ਹੋਇਆ। ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਇੱਕ ਸਿਧਾਂਤਕ ਲੇਖਕ ਸੀ, ਜਿਸ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਰੂਸੀ ਸੀ। ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਨੇ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਅਦੋਲਨ 'ਚ ਭਾਗ ਲਿਆ ਤੇ ਲੇਖਕ ਵੱਜੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਭੌਤਿਕਵਾਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ।

ਵਿਆਹ

1879 ਵਿੱਚ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦਾ ਵਿਆਹ 'ਰੋਜ਼ਾਲਿਆ ਬੋਗਰਾਡ' ਨਾਲ਼ ਹੋਇਆ, ਜੋ 1880 'ਚ ਸਵਿਟਜ਼ਰਲੈਂਡ 'ਚ ਗ਼ੁਲਾਮੀ ਦੇ ਵਕ਼ਤ ਉਸਦੇ ਨਾਲ਼ ਸੀ। ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੇ ਚਾਰ ਧੀਆਂ ਸਨ, ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਦੋ ਬਚਪਨ 'ਚ ਹੀ ਮਰ ਗਈਆਂ। ਰੋਜ਼ਾਲਿਆ 1856 'ਚ 'ਖੇਰਸਨ ਓਬਲਾਸਟ' (ਮੌਜੂਦਾ ਯੂਕਰੇਨ ਪਰ ਉਸ ਵਕ਼ਤ ਰੂਸੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਸੀ) ਦੀ ਜੁਵਿਸ਼ ਕਲੋਨੀ ਦੇ 'ਡੋਬਰੋਏ' ਵਿੱਚ ਜਨਮੀ ਸੀ। ਉਸਨੇ 'ਸੇਂਟ ਪੀਟਰਸਬਰਗ', ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਮੈਡੀਕਲ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੇ ਕੋਰਸ 1873 ਈ: ਵਿੱਚ ਖੋਲੇ ਗਏ, ਵਿੱਚ ਡਾਕਟਰੀ ਦੀ ਸਿਖਲਾਈ ਲਈ।[2]

ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਭੌਤਿਕਵਾਦ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ

ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮਾਜਿਕ ਵਿਵਸਥਾਵਾਂ (ਆਦਿਮ ਸਾਮਵਾਦ, ਦਾਸ ਸਮਾਜ, ਸਾਮੰਤੀ ਸਮਾਜ, ਪੂੰਜੀਵਾਦੀ ਸਮਾਜ) ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲ਼ਾ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸਿਧਾਂਤ ਹੀ 'ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਭੌਤਿਕਵਾਦ' ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸਿਕ ਭੌਤਿਕਵਾਦ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕੀਤੀ। ਇਸਦੇ ਇਲਾਵਾ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਆਪਕ ਆਮ ਜਨਤਾ ਅਤੇ ਆਦਮੀਆਂ (ਨੇਤਾਵਾਂ) ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ, ਮਾਲੀ ਹਾਲਤ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਢਾਂਚੇ ਦੇ ਅਧਿਰਚਨਾ (ਰਾਜਨੀਤੀ, ਕਾਨੂੰਨ, ਸਾਹਿਤ, ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ, ਨੈਤਿਕਤਾ, ਰੀਤੀਆਂ...) ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਮਾਰਕਸਵਾਦ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉੱਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਜਾਂਚ ਪੜਤਾਲ ਕੀਤੀ। ਸਮਾਜਕ ਤਬਦੀਲੀ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾਵਾਂ ਦੇ ਮਹੱਤਵ ਬਾਰੇ ਵੀ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਨੇ ਲਿਖਿਆ। ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਸੁਹਜ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਸਾਮਾਜਕ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਖ਼ਾਸ ਕਰ ਰੂਸ ਵਿੱਚ ਭੌਤਿਕਵਾਦ ਅਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਸ਼ਾਸਤਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਬਾਰੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਚਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਗਤੀਸ਼ੀਲ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਵਡਮੁੱਲਾ ਯੋਗਦਾਨ ਹਨ।

ਮੌਤ

ਜੀ.ਵੀ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੀ 30 ਮਈ-1918 ਨੂੰ ਫ਼ਿਨਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਮੌਤ ਹੋਈ। ਉਹ ਤੇ ਉਸਦੀ ਪਤਨੀ ਰੋਜ਼ਾਲੀਆ ਬੋਗਰਾਡ ਦੋਨੋਂ ਕਈ ਵਾਰ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੇ ਡਾਕਟਰ ਦੀ ਸਲਾਹ 'ਤੇ ਜਨੇਵਾ, ਪੈਰਿਸ ਅਤੇ ਇਟਾਲਵੀ ਰਿਵੀਰਾ ਵਿੱਚ ਰਹੇ। ਰੋਜ਼ਾਲੀਆ ਉਹ ਵਾਪਸ ਆਪਣੇ ਪਤੀ(ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ) ਨਾਲ਼ 'ਫ਼ਰਵਰੀ ਇਨਕ਼ਲਾਬ' ਦੇ ਮੱਦੇਨਜ਼ਰ ਪੈਟ੍ਰੋਗ੍ਰਾਡ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ ਸੀ ਤੇ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੀ ਮੌਤ ਵੇਲ਼ੇ ਉਹ ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਸੀ। ਫ਼ਿਰ ਉਹ ਪੈਰਿਸ ਨੂੰ ਮੁੜ ਗਈ, ਜਿੱਥੇ 1949 ਈ: 'ਚ 'ਰੋਜ਼ਾਲੀਆ ਬੋਗਰਾਡ' ਦੀ ਵੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।[3] ।

ਰਚਨਾਵਾਂ

ਹੇਠ ਲਿਖਿਆਂ ਜੀ. ਪਲੈਖ਼ਵਾਨੋਵ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਹਨ। ਜਿਵੇਂ-

ਮੌਲਿਕ ਰਚਨਾਵਾਂ

  1. ਸਮਾਜਵਾਦ ਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸੰਘਰਸ਼(Socialism and the Political Struggle)-1883[1]
  2. ਸਾਡੇ ਮਤਭੇਦ(Our differences)-1885[2]
  3. ਜੀ. ਆਈ. ਯੂਪੈਨਸਕੀ(G. I. Uspensky)-1888
  4. ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਨਵਾਂ ਜੇਤੂ(A New Champion of Autocracy)-1889
  5. ਐੱਸ. ਕਰੋਨਿਨ(S. Karonin)-1890
  6. ਬੁਰਜੂਆ ਕ੍ਰਾਂਤੀ(The Bourgeois Revolution)- 1890-1891
  7. ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਮਾਰਕਸਵਾਦੀ ਸੰਕਲਪ(The Materialist Conception of History)-1891
  8. ਹੀਗ਼ਲ ਦੀ ਮੌਤ ਦੀ ਸੱਠਵੀਂ ਵਰ੍ਹੇਗੰਡ ਲਈ(For The Sixtieth Anniversary of Hegel's Death)-1891
  9. ਅਰਾਜਕਤਾਵਾਦ ਤੇ ਸਮਾਜਵਾਦ-ਇਲੀਨੋਰ ਮਾਰਕਸ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ(Anarchism & Socialism)-1895
  10. ਅਦਵੈਤਵਾਦੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਇਤਿਹਾਸ ਦਾ ਵਿਕਾਸ(The Development of the Monist View of History)-1895
  11. ਇਤਿਹਾਦ ਦਾ ਇਕੱਤਤਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਦਾ ਵਿਕਾਸ-1895
  12. ਪਦਾਰਥਵਾਦ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਤੇ ਲੇਖ(Essays on the History of Materialism)-1896
  13. ਐਨ. ਆਈ. ਨਉਮੋਵ(N. I. Naumov)-1897
  14. ਏ. ਐੱਲ. ਵੋਲਿਨਸਕੀ:ਰੂਸੀ ਆਲੋਚਨਾ-ਸਾਹਿਤਿਕ ਲੇਖ(A. L. Volynsky: Russian Critics. Literary Essays -1897
  15. ਐੱਨ. ਜੀ. ਚਿਰਨਸ਼ਿਵਸਕੀ ਦੀ ਸੁਹਜਵਾਦੀ ਥਿਊਰੀ[ਮਤ](N. G. Chernyshevsky's Aesthetic Theory)-1897
  16. ਬਲਿੰਸਕੀ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਾਸਤਵਿਕਤਾ(Belinski and Rational Reality)-1897
  17. ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਕਿਰਦਾਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਨ(On the Question of the Individual's Role in History)-1898
  18. ਚਿੱਠੀਆਂ ਬਿਨ ਸਿਰਨਾਵਿਓਂ-1899-1900
  19. ਐਨ. ਏ. ਨੇਕਰਾਸੋਵ-ਰੂਸੀ ਵਿੱਚ(N. A. Nekrasov-In Russian)-1903
  20. ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਮਾਜਵਾਦ ਤੇ ਧਰਮ(Scientific Socialism and Religion)-1904
  21. ਦੋ ਮੋਰਚਿਆਂ 'ਤੇ:ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲੇਖਾਂ ਦਾ ਸੰਗ੍ਰਹਿ-ਰੂਸੀ ਵਿੱਚ(On Two Fronts: Collection of Political Articles)- 1905
  22. ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਨਜ਼ਰੀਏ ਤੋਂ ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਨਾਟਕ ਤੇ ਫ਼ਰਾਂਸੀਸੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ (French Drama and French Painting of the Eighteenth Century from the Sociological Viewpoint)1905
  23. ਪ੍ਰੋਲੇਤਾਰੀ ਲਹਿਰ ਤੇ ਬੁਰਜੂਆ ਕਲਾ(The Proletarian Movement and Bourgeois Art)1905
  24. ਹੈਨਰਿਕ ਇਬਸਨ(Henrik Ibsen)-1906
  25. ਅਸੀਂ ਤੇ ਉਹ-ਰੂਸੀ ਵਿੱਚ(Us and Them-in Russian)-1907
  26. ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ ਉੱਤੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਸੰਘਰਸ਼(On the Psychology of the Workers' Movement)-1907
  27. ਮਾਰਕਸਵਾਦਵਾਦ ਦੀਆਂ ਮੌਲਿਕ ਸਮੱਸਿਆ(Fundamental Problems of Marxism)-1908
  28. ਸਾਡੀ ਵਰਤਮਾਨੀ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ-ਫ਼ਲਸਤੀਨ ਦੇ ਦਿਨਾਂ ਵੇਲ਼ੇ(The Ideology of Our Present-Day Philistine)-1908
  29. ਟਾਲਸਟਾਏ ਅਤੇ ਕ਼ੁਦਰਤ(Tolstoy and Nature)1908
  30. ਰੂਸ 'ਚ ਅਖੌਤੀ ਧਾਰਮਿਕ ਖੌਜਾਂ(On the So-Called Religious Seekings in Russia(-1909
  31. ਐਨ. ਜੀ. ਚਿਰਨਸ਼ਿਵਸਕੀ(N. G. Chernyshevsky) -1909
  32. ਕਾਰਲ ਮਾਰਕਸ ਤੇ ਲੀਵ ਟਾਲਸਟਾਏ(Karl Marx and Lev Tolstoy)1911
  33. ਏ. ਆਈ. ਹੇਰਜ਼ਿਨ ਅਤੇ ਸਰਫ਼ਡੋਮ(A. I. Herzen and Serfdom)1911
  34. ਡੋਬਰੋਲੀਬੋਵ ਅਤੇ ਓਸਤਰੋਵਸਕੀ(Dobrolyubov and Ostrovsky)1911
  35. ਕਲਾ ਤੇ ਸਮਾਜੀ ਜੀਵਨ(Art and Social Life)1912–1913
  36. ਮਾਤਭੂਮੀ ਦੇ ਸਾਲ: ਲੇਖਾਂ ਤੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਦਾ ਸੰਪੂਰਨ ਸੰਗ੍ਰਹਿ- ਵੋਲਿਊਮ-1 ਵੋਲਿਊਮ-2)-ਰੂਸੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ(Year of the Motherland: Complete Collected Articles and Speeches, 1917-1918, In Two Volumes. Volume 1; Volume 2 -In Russian)-1921

ਅਨੁਵਾਦ

  1. ਕਮਿਉਨਿਸਟ ਮੈਨੀਫੈਸਟੋ(ਚੋਣ ਮਨੋਰਥ ਪੱਤਰ) ਦਾ ਰੂਸੀ 'ਚ ਅਨੁਵਾਦ-1882।
  2. ਲੁਡਵਿਕ ਫ਼ਾਇਰਬਾਖ਼।
  3. ਕਲਾਸਕੀ ਜਰਮਨ ਦਰਸ਼ਨ ਦਾ ਅੰਤ।
  4. ਫ਼ਾਇਰਬਾਖ਼ ਤੇ ਥੀਸਿਜ਼(ਮੱਤ-ਪੱਤਰ)।
  5. ਪਵਿੱਤਰ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕੁਝ ਅੰਸ਼।

ਹਵਾਲੇ

  1. ↑ http://www.britannica.com/EBchecked/topic/464622/Georgy-Valentinovich-Plekhanov
  2. ↑ Saunders, David (1992). Russia in the Age of Reaction and Reform. Longman. pp. 317–319. ISBN 0582489784.
  3. ↑ Gil', Liubov' (2016). "Bograd, Rozaliia Markovna Bograd-Plekhanova".
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਜੀ_ਵੀ_ਪਲੈਖ਼ਾਨੋਵ&oldid=469911" ਤੋਂ ਲਿਆ