ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ

ਭਗਵਾਨ ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ ਜੈਨ  ਧਰਮ  ਦੇ ਤੇਇਸਵੇਂ  ( 23ਵੇਂ )  ਤੀਰਥੰਕਰ ਹਨ ।  ਜੈਨ ਗ੍ਰੰਥਾਂ  ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਕਾਲ ਚੱਕਰ ਦਾ ਅਵਰੋਹੀ ਭਾਗ ,  ਅਵਸਰਪਿਣੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਚੌਥੇ ਯੁੱਗ ਵਿੱਚ ੨੪ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦਾ ਜਨਮ ਹੋਇਆ ਸੀ ।

ਜਨਮ ਅਤੇ ਅਰੰਭ ਦਾ  ਜੀਵਨ

ਤੀਰਥੰਕਰ ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ ਦਾ ਜਨਮ ਅੱਜ ਵਲੋਂ ਲੱਗਭੱਗ 3 ਹਜਾਰ ਸਾਲ ਪੂਰਵ ਵਾਰਾਣਸੀ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ।  ਵਾਰਾਣਾਸੀ ਵਿੱਚ ਅਸ਼ਵਸੇਨ ਨਾਮ  ਦੇ ਇਕਸ਼ਵਾਕੁਵੰਸ਼ੀਏ ਰਾਜਾ ਸਨ ।  ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਰਾਣੀ ਤੀਵੀਂ ਨੇ ਪੋਹ ਕ੍ਰਿਸ਼‍ਣ ਇਕਾਦਸ਼ੀ  ਦੇ ਦਿਨ ਮਹਾਤੇਜਸਵੀ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਜਨਮ ਦਿੱਤਾ ,  ਜਿਸਦੇ ਸਰੀਰ ਉੱਤੇ ਸਰਪਚਿਹਮ ਸੀ ।  ਵਾਮਾ ਦੇਵੀ  ਨੇ ਗਰਭਕਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵਾਰ ਸਵਪਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੱਪ ਵੇਖਿਆ ਸੀ ,  ਇਸਲਈ ਪੁੱਤ ਦਾ ਨਾਮ ਪਾਰਸ਼ਵ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ।  ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਰੰਭ ਦਾ  ਜੀਵਨ ਰਾਜਕੁਮਾਰ  ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬਤੀਤ ਹੋਇਆ ।  ਇੱਕ ਦਿਨ ਪਾਰਸ਼ਵ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਹਲ ਵਲੋਂ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰੀ ਪੂਜਾ ਦੀ ਸਾਮਗਰੀ ਲਈ ਇੱਕ ਤਰਫ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ।  ਉੱਥੇ ਜਾਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਵੇਖਿਆ ਕਿ ਇੱਕ ਤਪੱਸਵੀ ਜਿੱਥੇ ਪੰਚਾਗਨਿ ਸਾੜ ਰਿਹਾ ਹੈ ,  ਅਤੇ ਅੱਗ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੱਪ ਦਾ ਜੋੜਿਆ ਮਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ,  ਤੱਦ ਪਾਰਸ਼ਵ ਨੇ ਕਿਹਾ— ਦਇਆਹੀਣ ਧਰਮ ਕਿਸੇ ਕੰਮ ਦਾ ਨਹੀਂ ।

ਤਪੱਸਿਆ ਅਤੇ ਉਪਦੇਸ਼

ਤੀਰਥੰਕਰ ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ ਨੇ ਤੀਹ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਘਰ ਤਿਆਗ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਜੈਨੇਸ਼ਵਰੀ ਉਪਦੇਸ਼ ਲਈ ਸੀ ਅਤੇ ਬ੍ਰਹਮਚਾਰੀ ਕੰਵਾਰਾ ਸਨ ।

ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ

ਕਾਸ਼ੀ ਵਿੱਚ 83 ਦਿਨ ਦੀ ਕਠੋਰ ਤਪਸਿਆ ਕਰਣ  ਦੇ ਬਾਅਦ 84ਵੇਂ ਦਿਨ ਉਨ੍ਹਾਂਨੂੰ ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੋਇਆ ਸੀ ।  ਪੁੰੜਰ ,  ਤਾੰਮ੍ਰਿਲਿਪਤ ਆਦਿ ਅਨੇਕ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂਨੇ ਭ੍ਰਮਣੋ ਕੀਤਾ ।  ਤਾੰਮ੍ਰਿਲਿਪਤ ਵਿੱਚ ਉਨ੍ਹਾਂ  ਦੇ  ਚੇਲਾ ਹੋਏ ।  ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ ਨੇ ਚਤੁਰਵਿਧ ਸੰਘ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ,  ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮੁਨੀ ,  ਆਰਿਆਿਕਾ ,  ਸ਼ਰਾਵਕ ,  ਸ਼ਰਾਵਿਕਾ ਹੁੰਦੇ ਹੈ ਅਤੇ ਅੱਜ ਵੀ ਜੈਨ ਸਮਾਜ ਇਸ ਸਵਰੁਪ ਵਿੱਚ ਹੈ ।  ਹਰ ਇੱਕ ਗਣ ਇੱਕ ਗਣਧਰ  ਦੇ ਅੰਤਰਗਤ ਕਾਰਜ ਕਰਦਾ ਸੀ ।  ਸਾਰੇ ਅਨੁਯਾਾਇਯੋਂ ,  ਇਸਤਰੀ ਹੋ ਜਾਂ ਪੁਰਖ ਸਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਮਾਨ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ।  ਸਾਰਨਾਥ ਜੈਨ  - ਆਗਮ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੰਹਪੁਰ  ਦੇ ਨਾਮ ਵਲੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ ।  ਇੱਥੇ ਉੱਤੇ ਜੈਨ ਧਰਮ  ਦੇ 11ਵੇਂ ਤੀਰਥੰਕਰ ਸ਼ਰੇਯਾਂਸਨਾਥ ਜੀ  ਨੇ ਜਨਮ ਲਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਅਹਿੰਸਾ ਧਰਮ ਦਾ ਪ੍ਚਾਰ - ਪ੍ਰਸਾਰ ਕੀਤਾ ਸੀ ।

ਕੇਵਲ ਗਿਆਨ  ਦੇ ਬਾਦ ਤੀਰਥੰਕਰ ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ ਨੇ ਜੈਨ  ਧਰਮ  ਦੇ ਚਾਰ ਮੁੱਖ ਵਰਤ – ਸੱਚ ,  ਅਹਿੰਸਾ ,  ਅਸਤੇਯ ਅਤੇ ਅਪਰਿਗਰਹ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ।

ਨਿਰਵਾਣ

ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਆਪਣਾ ਨਿਰਵਾਣਕਾਲ ਨੇੜੇ ਜਾਨਕੇ ਸ਼੍ਰੀ ਸੰਮੇਦ ਸ਼ਿਖਰਜੀ  ( ਪਾਰਸਨਾਥ ਦੀ ਪਹਾੜੀ ਜੋ ਝਾਰਖੰਡ ਵਿੱਚ ਹੈ )  ਉੱਤੇ ਚਲੇ ਗਏ ਜਿੱਥੇ ਸ਼ਰਾਵਣ ਸ਼ੁਕਲਾ  ਅਸ਼ਟਮੀ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ  ਮੁਕਤੀ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਹੋਈ ।  ਭਗਵਾਨ ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ ਦੀ ਲੋਕਵਿਆਪਕਤਾ ਦਾ ਸਭਤੋਂ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਮਾਣ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਅੱਜ ਵੀ ਸਾਰੇ ਤੀਰਥੰਕਰਾਂ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਅਤੇ ਚਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ ਦਾ ਚਿਹਨ ਸਭਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ ।  ਅੱਜ ਵੀ ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ ਦੀ ਕਈ ਚਮਤਕਾਰਿਕ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੇਸ਼ ਭਰ ਵਿੱਚ ਵਿਰਾਜਿਤ ਹੈ ।  ਜਿਨ੍ਹਾਂਦੀ ਕਥਾ ਅੱਜ ਵੀ ਪੁਰਾਣੇ ਲੋਕ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਹਨ ।  ਅਜਿਹਾ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਹਾਤਮਾ ਬੁੱਧ  ਦੇ ਸਾਰੇ ਪੂਰਵਜ ਵੀ ਪਾਰਸ਼ਵਨਾਥ ਧਰਮ  ਦੇ ਸਾਥੀ ਸਨ ।