ਨੰਦਾ ਦੇਵੀ

ਨੰਦਾ ਦੇਵੀ ਪਹਾੜ

ਨੰਦਾ ਦੇਵੀ ਪਹਾੜ ਭਾਰਤ ਦੀ ਦੂਜੀ ਅਤੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ੨੩ਵੀਂ ਸਰਵੋੱਚ ਸਿੱਖਰ ਹੈ । ਇਸਤੋਂ ਉੱਚੀ ਅਤੇ ਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਸਰਵੋੱਚ ਸਿੱਖਰ ਕੰਚਨਜੰਘਾ ਹੈ । ਨੰਦਾ ਦੇਵੀ ਸਿਖਰ ਹਿਮਾਲਾ ਪਹਾੜ ਸ਼੍ਰੰਖਲਾ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਉੱਤਰਾਂਚਲ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਗੌਰੀਗੰਗਾ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਰਿਸ਼ਿਗੰਗਾ ਘਾਟੀਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ । ਇਸਦੀ ਉਚਾਈ ੭੮੧੬ ਮੀਟਰ ( ੨੫ , ੬੪੩ ਫੀਟ ) ਹੈ । ਇਸ ਸਿੱਖਰ ਨੂੰ ਉੱਤਰਾਂਚਲ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਮੁੱਖ ਦੇਵੀ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਪੂਜਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨੰਦਾ ਦੇਵੀ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ । ਨੰਦਾਦੇਵੀ ਮੈਸਿਫ ਦੇ ਦੋ ਨੋਕ ਹਨ । ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦੂਜਾ ਨੋਕ ਨੰਦਾਦੇਵੀ ਈਸਟ ਕਹਾਂਦਾ ਹੈ । ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਦੋ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਲੰਬਾ ਰਿਜ ਖੇਤਰ ਹੈ । ਇਸ ਸਿਖਰ ਉੱਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਫਤਹਿ ਅਭਿਆਨ ਵਿੱਚ ੧੯੩੬ ਵਿੱਚ ਨੋਇਲ ਆਡੇਲ ਅਤੇ ਬਿਲ ਤੀਲਮੇਨ ਨੂੰ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੀ ਸੀ । ਪਹੜੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਨੰਦਾਦੇਵੀ ਸਿਖਰ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਦਾ ਖੇਤਰ ਅਤਿਅੰਤ ਸੁੰਦਰ ਹੈ । ਇਹ ਸਿਖਰ ੨੧੦੦੦ ਫੁੱਟ ਵਲੋਂ ਉੱਚੀ ਕਈ ਸਿਖਰਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ । ਇਹ ਪੂਰਾ ਖੇਤਰ ਨੰਦਾ ਦੇਵੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫੁਲਵਾੜੀ ਘੋਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ । ਇਸ ਨੇਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਨੂੰ ੧੯੮੮ ਵਿੱਚ ਯੂਨੇਸਕੋ ਦੁਆਰਾ ਕੁਦਰਤੀ ਮਹੱਤਵ ਦੀ ਸੰਸਾਰ ਅਮਾਨਤ ਦਾ ਸਨਮਾਨ ਵੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ ।

ਪਰਵਤਾਰੋਹਣ

ਇਸ ਹਿਮਸ਼ਿਖਰ ਦੇ ਰਸਤੇ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪਹਾੜ ਕਾਫ਼ੀ ਤੀਰਛੇ ਹਨ । ਆਕਸੀਜਨ ਦੀ ਕਮੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਖੜੀ ਚੜਾਈ ਉੱਤੇ ਅੱਗੇ ਵਧਨਾ ਇੱਕ ਦੁਸ਼ਕਰ ਕਾਰਜ ਹੈ । ਇਹੀ ਕਾਰਨ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਸਿਖਰ ਉੱਤੇ ਜਾਣ ਦੇ ਇੱਛਕ ਪਰਵਤਾਰੋਹੀਆਂ ਨੂੰ ੧੯੩੪ ਤੱਕ ਇਸ ਸਿਖਰ ਉੱਤੇ ਜਾਣ ਦਾ ਠੀਕ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲ ਪਾਇਆ ਸੀ । ਇਸਦਾ ਰਸਤਾ ਬਰੀਟੀਸ਼ ਅੰਵੇਸ਼ਕੋਂ ਦੁਆਰਾ ਖੋਜਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ।

• ੧੯੩੬ ਵਿੱਚ ਬਰਿਟਿਸ਼ - ਅਮਰੀਕੀ ਅਭਿਆਨ ਨੂੰ ਨੰਦਾਦੇਵੀ ਸਿਖਰ ਤੱਕ ਪੁੱਜਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾ ਮਿਲੀ । ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਨੋਇਲ ਆਡੇਲ ਅਤੇ ਬਿਲ ਤੀਲਮੇਨ ਸਿਖਰ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਵਾਲੇ ਪਹਿਲਾਂ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ , ਜਦੋਂ ਕਿ ਨੰਦਾਦੇਵੀ ਈਸਟ ਉੱਤੇ ਪਹਿਲੀ ਸਫਲਤਾ ੧੯੩੯ ਵਿੱਚ ਪੋਲੇਂਡ ਦੀ ਟੀਮ ਨੂੰ ਮਿਲੀ ।
• ਨੰਦਾਦੇਵੀ ਉੱਤੇ ਦੂਜਾ ਸਫਲ ਅਭਿਆਨ ਇਸਦੇ ੩੦ ਸਾਲ ਬਾਅਦ ੧੯੬੪ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ । ਇਸ ਅਭਿਆਨ ਵਿੱਚ ਏਨ . ਕੁਮਾਰ ਦੇ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਟੀਮ ਸਿਖਰ ਤੱਕ ਪੁੱਜਣ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਹੋਈ । ਇਸਦੇ ਰਸਤਾ ਵਿੱਚ ਕਈ ਖਤਰਨਾਕ ਦੱਰੇ ਅਤੇ ਹਿਮਨਦ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ।
• ਨੰਦਾਦੇਵੀ ਦੇ ਦੋਨਾਂ ਸਿਖਰ ਇੱਕ ਹੀ ਅਭਿਆਨ ਵਿੱਚ ਛੂਹਣ ਦਾ ਗੌਰਵ ਭਾਰਤ - ਜਾਪਾਨ ਦੇ ਸੰਯੁਕਤ ਅਭਿਆਨ ਨੂੰ ੧੯੭੬ ਵਿੱਚ ਮਿਲਿਆ ਸੀ ।
• ੧੯੮੦ ਵਿੱਚ ਭਾਰਤੀ ਫੌਜ ਦੇ ਜਵਾਨਾਂ ਦਾ ਇੱਕ ਅਭਿਆਨ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ ਸੀ ।
• ੧੯੮੧ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਰੇਖਾ ਸ਼ਰਮਾ , ਹਰਸ਼ਵੰਤੀ ਬਿਸ਼ਟ ਅਤੇ ਚੰਦਰਪ੍ਰਭਾ ਐਤਵਾਲ ਨਾਮਕ ਤਿੰਨ ਔਰਤਾਂ ਵਾਲੀ ਟੀਮ ਨੇ ਵੀ ਸਫਲਤਾ ਪਾਈ ।
• ਨੰਦਾਦੇਵੀ ਦੇ ਦੋਨਾਂ ਵੱਲ ਗਲੇਸ਼ਿਅਰ ਯਾਨੀ ਹਿਮਨਦ ਹਨ । ਇਸ ਹਿਮਨਦੋਂ ਦੀ ਬਰਫ ਖੁਰਕੇ ਇੱਕ ਨਦੀ ਦਾ ਰੂਪ ਲੈ ਲੈਂਦੀ ਹੈ ।

ਪਿੰਡਾਰਗੰਗਾ ਨਾਮ ਦੀ ਇਹ ਨਦੀ ਅੱਗੇ ਚਲਕੇ ਗੰਗਾ ਦੀ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ ਅਲਕਨੰਦਾ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀ ਹੈ । ਉਤਰਾਖੰਡ ਦੇ ਲੋਕ ਨੰਦਾਦੇਵੀ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਅਧਿਸ਼ਠਾਤਰੀ ਦੇਵੀ ਮੰਣਦੇ ਹੈ । ਇੱਥੇ ਦੀਆਂਲੋਕਕਥਾਵਾਂਵਿੱਚ ਨੰਦਾਦੇਵੀ ਨੂੰ ਹਿਮਾਲਾ ਦੀ ਪੁਤਰੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਨੰਦਾਦੇਵੀ ਸਿਖਰ ਦੇ ਸਾਏ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਰੂਪਕੁੰਡ ਤੱਕ ਹਰ ਇੱਕ ੧੨ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਔਖਾ ਨੰਦਾਦੇਵੀ ਰਾਜਜਾਤ ਯਾਤਰਾਸ਼ਰਾੱਧਾਲੁਵਾਂਦੀ ਸ਼ਰਧਾ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹੈ । ਨੰਦਾਦੇਵੀ ਦੇ ਦਰਸ਼ਨ ਔਲੀ , ਬਿਨਸਰ ਜਾਂ ਕੌਸਾਨੀ ਆਦਿ ਸੈਰ ਸਥਾਨਾਂ ਵਲੋਂ ਵੀ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਅਵਿਨਾਸ਼ ਸ਼ਰਮਾ , ਸ਼ੇਰਪਾ ਤੇਨਜਿੰਗ ਅਤੇ ਏਡਮੰਡ ਹਿਲੇਰੀ ਨਾਮਕ ਪਰਵਤਾਰੋਹੀਆਂ ਨੇ ਏਵਰੇਸਟ ਨੂੰ ਸਭਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਫਤਹਿ ਕਰਣ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਹਿਮਾਲਾ ਪਰਵਤਮਾਲਾ ਦੀ ਕੁੱਝ ਅਤੇ ਸਿਖਰਾਂ ਉੱਤੇ ਫਤਹਿ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਸੀ । ਇੱਕ ਸਾਕਸ਼ਾਤਕਾਰ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਸ਼ੇਰਪਾ ਤੇਨਜਿੰਗ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਏਵਰੇਸਟ ਦੀ ਤੁਲਣਾ ਵਿੱਚ ਨੰਦਾਦੇਵੀ ਸਿਖਰ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹਨਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਔਖਾ ਹੈ ।

ਬਾਹਰੀ ਸੋਂਮੇ

• ਨੰਦਾ ਦੇਵੀ।.ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਲਾਈਵ
• नन्दा देवी की आत्मा वापस घर लौट आई और...। ਨਵਭਾਰਤ ਟਾਈਮਸ| नवभारत टाइम्स।੨੮ ਜਨਵਰੀ, ੨੦੦੯
• ਦੇਵੀ ਅਤੇ ਰੂਪ ਕੁੰਡ ਦੀ ਕਹਾਣੀ
• ਯੁਨੇਸਕੋ ਸੰਸਾਰ ਅਮਾਨਤ ਥਾਂ- ਨੰਦਾ ਦੇਵੀ
• ਗੜਵਾਲ ਮੰਡਲ ਵਿਕਾਸ ਨਿਗਮ - ਨੰਦਾ ਦੇਵੀ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਫੁਲਵਾੜੀ
• ਨੰਦਾ ਦੇਵੀ ਮੈਸਿਫ ਦੇ ਚਿੱਤਰ