ਸੋਵੀਅਤ ਯੂਨੀਅਨ: ਰੀਵਿਜ਼ਨਾਂ ਵਿਚ ਫ਼ਰਕ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਅਜ਼ਾਦ ਗਿਆਨਕੋਸ਼ ਤੋਂ
Content deleted Content added
ਛੋ r2.7.1) (Robot: Removing diq:Yewina Sowyeti
ਛੋ r2.7.2+) (Robot: Adding diq:Yewiya Sowyeti
ਲਾਈਨ 58: ਲਾਈਨ 58:
[[da:Sovjetunionen]]
[[da:Sovjetunionen]]
[[de:Sowjetunion]]
[[de:Sowjetunion]]
[[diq:Yewiya Sowyeti]]
[[dsb:Sowjetski zwězk]]
[[dsb:Sowjetski zwězk]]
[[dv:ސޯވިއެޓް އިއްތިހާދު]]
[[dv:ސޯވިއެޓް އިއްތިހާދު]]

22:55, 19 ਨਵੰਬਰ 2012 ਦਾ ਦੁਹਰਾਅ

ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ ਦਾ ਝੰਡਾ
ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ ਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ
ਸੋਵਿਅਤ ਸੰਘ

ਸੋਵਿਅਟ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦਾ ਇਕੱਠ ਯਾਨੀ ਯੂ ਏਸ ਏਸ ਆਰ ਤੇ ਸੋਵਿਅਟ ਸੰਘ (ਸੋਵਿਅਟ ਯੂਨੀਅਨ) (Сою́з Сове́тских Социалисти́ческих Респу́блик) ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ਼ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਏ। ਇਹ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਦੇਸ, ਜਿਹੜੀ ਕਿ ੧੯੨੨ ਤੋਂ ੧੯੯੧ ਤੱਕ ਕਾਇਮ ਰਹੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਆਮ ਬੋਲੀ ਚ ਰੋਸ ਯਾਨੀ ਰਸ਼ੀਆ ਵੀ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਏ, ਜਿਹੜਾ ਕਿ ਗ਼ਲਤ ਏ ਰੂਸ ਯਾਨੀ ਰਸ਼ੀਆ ਇਸ ਸੰਘ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਤਾਕਤਵਰ ਰਿਆਸਤ ਦਾ ਨਾਂ ਏ। ਇਹ ਏਨੀ ਵੱਡੀ ਸੀ ਕਿ ਸੋਵਿਅਟ ਸੰਘ ਚ ਮੌਜੂਦ ਰੂਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ੧੪ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦਾ ਕੱਲ੍ਹ ਰਕਬਾ ਰੂਸ ਦੇ ਰਕਬੇ ਦੇ ਇਕ ਜੋ ਥਾਈ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਸੀ। ੧੯੪੮ ਤੋਂ ਉਸਦੀ ੧੯੯੧ਚ ਤਹਲੀਲ ਤੱਕ ਇਹ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਨਾਲ਼ ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਇਕ ਸੁਪਰ ਪਾਵਰ ਦਾ ਇਜ਼ਾਜ਼ ਹਾਸਲ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਰਾਜਘਰ ਮਾਸਕੋ ਏ।

ਸੋਵਿਅਟ ਦੂਰ

ਯੂ ਏਸ ਏਸ ਆਰ ਨੂੰ ੧੯੧੭ ਦੇ ਇਨਕਲਾਬ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਬਣਨੇ ਵਾਲੇ ਰਿਆਸਤੀ ਇਲਾਕੇ ਚ ਕਾਇਮ ਕੀਤਾ ਗਈਆ ਤੇ ਵਕਤ ਦੇ ਨਾਲ਼ ਨਾਲ਼ ਇਸ ਦੀਆਂ ਜੁਗ਼ਰਾਫ਼ੀਆਈ ਸਰਹੱਦਾਂ ਬਦਲਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ। ਆਖ਼ਿਰ ਵੱਡੀ ਟ ਫੁੱਟ ਦੇ ਬਾਦ ਬਾਲਟਿਕ ਰਿਆਸਤਾਂ, ਮਸ਼ਰਕੀ ਪੋਲੈਂਡ। ਮਸ਼ਰਕੀ ਯੂਰਪ ਦਾ ਕੁੱਝ ਹਿੱਸਾ ਤੇ ਕੁੱਝ ਦੂਜਿਆਂ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੇ ਇਜ਼ਾਫ਼ੇ ਤੇ ਫ਼ਿਨਲੈਂਡ ਤੇ ਪੋਲੈਂਡ ਦੀ ਅਲੀਹਦਗੀ ਦੇ ਬਾਦ ਅਸਦਿਆਨ ਸਰਹੱਦਾਂ ਸ਼ਾਹੀ ਦੂਰ ਵਾਲੇ ਰੋਸ ਜਨਯਿਆਂ ਰਹੀਆਂ।

ਸੋਵਿਅਟ ਸੰਘ ਸਰਦ ਜੰਗ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਕੀਮੋਨਸਟ ਰਿਆਸਤਾਂ ਲਈ ਇਕ ਮਿਸਾਲ ਰਿਹਾ ਤੇ ਹਕੂਮਤ ਤੇ ਅਦਾਰਿਆਂ ਤੇ ਮੁਲਕ ਦੀ ਵਾਹਦ ਸਿਆਸੀ ਪਾਰਟੀ ਸੋਵਿਅਟ ਸੰਘ ਦੀ ਕੀਮੋਨਸਟ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਅਜਾਦਾ ਦਾਰੀ ਰਹੀ।

ਸੋਵਿਅਟ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੀ ਤਾਦਾਦ ੧੯੫੬ ਤੱਕ ੪ ਤੋਂ ਵੱਧ ਕੇ ੧੫ ਹੋਗੀ ਸੀ। ਜਿਹੜੀਆਂ ਕਿ ਇਹ ਸਨ।

ਆਰ ਮੰਨਿਆ ਏਸ ਏਸ ਆਰ ਯਾਨੀ ਆਰਮੀਨੀਆ ਸੋਵਿਅਟ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਜਮਹੂਰੀਆ, ਕਜ਼ਾਕ ਏਸ ਏਸ ਆਰ, ਕਿਰਗ਼ਜ਼ ਏਸ ਏਸ ਆਰ, ਤਾਜਿਕ ਏਸ ਏਸ ਆਰ, ਤੁਰ ਕਮਾਨ ਏਸ ਏਸ ਆਰ, ਅਜ਼ਬਕ ਏਸ ਏਸ ਆਰ, ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ ਏਸ ਏਸ ਆਰ, ਜਾਰਜੀਆ ਏਸ ਏਸ ਆਰ, ਮਾਲਦਵਾ ਏਸ ਏਸ ਆਰ, ਅਸਟੋਨਿਆ ਏਸ ਏਸ ਆਰ, ਲਟਵਿਆ ਏਸ ਏਸ ਆਰ, ਲਿਥੂਆਨੀਆ ਏਸ ਏਸ ਆਰ, ਬੇਲਾਰੂਸ ਏਸ ਏਸ ਆਰ, ਯਵਕਰਾਈਨ ਏਸ ਏਸ ਆਰ ਤੇ ਸ੍ਵੇਤ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਜਮਹੂਰੀਆ ਵਫ਼ਾਕ ਰੋਸ।

ਸੋਵਿਅਟ ਸੰਘ ਦੇ ੧੯੯੧ ਚ ਟੁੱਟਣ ਦੇ ਬਾਦ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ੧੫ ਰਿਆਸਤਾਂ ਨੂੰ ਪੜਨਾ ਰੂਸੀ ਰਿਆਸਤਾਂ ਯਾ ਸੋਵਿਅਟ ਰਿਆਸਤਾਂ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਏ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਚੋਂ ੧੧ ਰਿਆਸਤਾਂ ਨੇ ਮਿਲ ਕੇ ਇਕ ਢੇਲੀ ਢਾਲੀ ਜਿਹੀ ਕਨਫ਼ਡਰੀਸ਼ਨ ਬਣਾ ਲਈ ਏ ਤੇ ਉਸਨੂੰ ਆਜ਼ਾਦ ਰਿਆਸਤਾਂ ਦੀ ਦੌਲਤ-ਏ-ਮੁਸ਼ਤਰਕਾ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਏ। ਤਿਰਕਮਾਨਿਸਤਾਨ ਜਿਹੜਾ ਪਹਿਲੇ ਦੌਲਤ-ਏ-ਮੁਸ਼ਤਰਕਾ ਦਾ ਬਾਕਾਇਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ ਹੁਣ ਏਸੋਸੀ ਐਟ ਮੈਂਬਰ ਦਾ ਦਰਜਾ ਰੱਖਦਾ ਏ। ੩ ਬਾਲਟਿਕ ਰਿਆਸਤਾਂ ਲਟਵਿਆ, ਅਸਟੋਨਿਆ ਤੇ ਲਿਥੂਆਨੀਆ ਨੇ ਇਸ ਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਨਈਂ ਕੀਤੀ ਬਲਕਿ ਯੂਰਪੀ ਸੰਘ ਤੇ ਨੀਟੂ ਚ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਇਖ਼ਤਿਆਰ ਕਰ ਲਈ। ਵਫ਼ਾਕ ਰੂਸ ਤੇ ਬੇਲਾਰੂਸ ਨੇ ਹੁਣ ਯੂਨੀਅਨ ਆਫ਼ ਰਸ਼ੀਆ ਤੇ ਬੇਲਾਰੂਸ ਬਣਾ ਲਈ ਏ।

ਤਰੀਖ਼

ਸੋਵਿਅਟ ਸੰਘ ਨੂੰ ਰੂਸੀ ਸਲਤਨਤ ਦੀ ਈ ਇਕ ਸ਼ਕਲ ਆਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਏ। ਆਖ਼ਰੀ ਰੂਸੀ ਜ਼ਾਰ ਨਿਕੋਲਸ ਦੋਮ ਨੇ ਮਾਰਚ ੧੯੧੭ਤੱਕ ਹਕੂਮਤ ਕੀਤੀ ਤੇ ਅਗਲੇ ਸਾਲ ਆਪਣੇ ਖ਼ਾਨਦਾਨ ਸਮੇਤ ਮਾਰਿਆ ਗਈਆ। ਸੋਵਿਅਟ ਸੰਘ ਦਾ ਕਿਆਮ ਦਸੰਬਰ ੧੯੨੨ ਚ ਅਮਲ ਚ ਆਈਆ, ਉਸ ਵਕਤ ਉਸ ਚ ਰੋਸ (ਬਾਲਸ਼ਵੀਕ ਰਸ਼ੀਆ) , ਯੁਕਰਾਇਨ, ਬੇਲਾਰੂਸ ਤੇ ਟਰਾਨਸ ਕਾਕੀਸ਼ਿਆ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਟਰਾਨਸ ਕਾਕੀਸ਼ਿਆ ਰਿਆਸਤ ਚ ਆਜ਼ਰਬਾਈਜਾਨ, ਆਰਮੀਨੀਆ ਤੇ ਜਾਰਜੀਆ (ਗਰਜਸਤਾਨ) ਸ਼ਾਮਿਲ ਸਨ। ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤੇ ਬਾਲਸ਼ਵੀਕ ਪਾਰਟੀ ਦੀ ਹਕੂਮਤ ਸੀ। ਰੂਸੀ ਸਲਤਨਤ ਦੇ ਅੰਦਰ ਜਦੀਦ ਇਨਕਲਾਬੀ ਤਹਿਰੀਕ ੧੮੨੫ ਦੀ ਦਸੰਬਰ ਬਗ਼ਾਵਤ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਈ, ੧੯੦੫ ਦੇ ਅਨਲਾਬ ਦੇ ਬਾਦ ੧੯੦੬ ਚ ਰੂਸੀ ਪਾਰਲੀਮੈਂਟ "ਦੋਮਾ" ਕਾਇਮ ਹੋਈ ਪਰ ਮੁਲਕ ਦੇ ਅੰਦਰ ਸਮਾਜੀ ਤੇ ਸਿਆਸੀ ਅਦਮ ਇਸਤਿਹਕਾਮ ਮੌਜੂਦ ਰਿਹਾ ਤੇ ਪਹਿਲੀ ਜੰਗ-ਏ-ਅਜ਼ੀਮ ਚ ਫ਼ੌਜੀ ਸ਼ਿਕਸਤ ਤੇ ਖ਼ੁਰਾਕ ਦੇ ਕਿੱਲਤ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਤੋਂ ਵਧਦਾ ਗਈਆ।

ਜੁਗਰਾਫ਼ੀਆ

ਸੋਵਿਅਟ ਸੰਘ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮੁਲਕ ਸੀ ਤੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਕੱਲ੍ਹ ਖ਼ੁਸ਼ਕੀ ਦੇ ੧੬ ਫ਼ੀਸਦ ਹਿੱਸੇ ਤੇ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ ੧੯੯੧ ਚ ਸੋਵਿਅਟ ਸੰਘ ਦੇ ੧੫ ਰਿਆਸਤਾਂ ਚ ਤਕਸੀਮ ਹੋ ਜਾਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਅੱਜ ਵੀ ਵਫ਼ਾਕ ਰੂਸ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮੁਲਕ ਏ ਕਿਉਂਜੇ ਸੋਵਿਅਟ ਸੰਘ ਦੇ ਕੱਲ੍ਹ ਰਕਬੇ ਦੇ ੩ ਚੌਥਾਈ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਰਕਬੇ ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਵਫ਼ਾਕ ਰੂਸ ਮੁਸ਼ਤਮਿਲ ਸੀ। ਰੂਸੀ ਸਲਤਨਤ ਨੇ ਬਰ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਯੂਰਪ ਦੇ ਮਸ਼ਰਕੀ ਤੇ ਬੱਰ-ਏ-ਆਜ਼ਮ ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸ਼ੁਮਾਲੀ ਹਿੱਸਿਆਂ ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਤੇ ਸੋਵਿਅਟ ਸੰਘ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਰ ਰੂਸੀ ਸਲਤਨਤ ਵਾਲੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੇ ਮੁਸ਼ਤਮਿਲ ਸੀ। ਅੱਜ ਵਫ਼ਾਕ ਰੂਸ ਕੋਲ਼ ਕੁੱਝ ਜਨੂਬੀ ਇਲਾਕੇ ਕਢ ਕੇ ਰੂਸੀ ਸਲਤਨਤ ਵਾਲੇ ਤਮਾਮ ਇਲਾਕੇ ਨੇਂ। ਮੁਲਕ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਰ ਹਿੱਸਾ ੫੦ ਡਿਗਰੀ ਸ਼ੁਮਾਲੀ ਅਰਜ਼ ਬਲ਼ਦ ਤੋਂ ਉਪਰ ਏ ਤੇ ਉਸਦਾ ਕੱਲ੍ਹ ਰਕਬਾ ਸੋਵਿਅਟ ਸੰਘ ਦੇ ਵੇਲੇ ੨ ਕਰੋੜ ੭੦ ਲੱਖ ਮੁਰੱਬਾ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੇ ਹੁਣ ਵਫ਼ਾਕ ਰੋਸ ਦਾ ਰਕਬਾ ਤਕਰੀਬਾ ੨ ਕਰੋੜ ਮੁਰੱਬਾ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਏ।

ਏਨੇ ਵੱਡੇ ਰਕਬੇ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਤੋਂ ਉਸਦਾ ਮੌਸਮ ਨਿਯਮ ਅਸਤਵਾਈ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸਰਦ ਤੇ ਨਿਯਮ ਬਰਫ਼ਾਨੀ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਦੀਦ ਬਰਫ਼ਾਨੀ ਤੱਕ ਏ। ਸੋਵਿਅਟ ਯੂਨੀਅਨ ਦੇ ਕੱਲ੍ਹ ਰਕਬੇ ਦਾ ੧੧ ਫ਼ੀਸਦ ਕਾਬਲ ਕਾਸ਼ਤ ਜ਼ਮੀਨ ਸੀ। ੧੬ ਫ਼ੈਸਨ ਘਾਹ ਤੇ ਮੈਦਾਨ ਤੇ ਚਰਾਗਾਹਾਂ ਸਨ, ੪੧ ਫ਼ੀਸਦ ਜੰਗਲ਼ਾਤ ਤੇ ੩੨ ਫ਼ੀਸਦ ਦੂਜੇ ਇਲਾਕੇ ਸਨ ਜਿਸ ਚ ਟੈਂਡਰਾ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਏ। ਮੌਜੂਦਾ ਵਫ਼ਾਕ ਰੂਸ ਦੇ ਆਦਾਦ ਵ ਸ਼ੁਮਾਰ ਵੀ ਕੰਮ ਵ ਬੀਸ਼ ਇਹੋ ਈ ਨੀਂ।

ਸੋਵਿਅਟ ਸੰਘ ਯਾ ਹਨ ਦੇ ਵਫ਼ਾਕ ਰੂਸ ਦੀ ਚੌੜਾਈ ਮਗ਼ਰਿਬ ਤੋਂ ਮਸ਼ਰਿਕ ਵੱਲ ੧੦ ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਏ, ਜਿਹੜੀ ਕਿ ਸੇਂਟ ਪੀਟਰਜ਼ਬਰਗ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਰਾਤਮਾਨਵਾ ਤੱਕ ਫੈਲੀ ਹੋਈ ਏ। ਉਸਦੀ ਉਂਚਾਈ ਯਾਨੀ ਜਨੂਬ ਤੋਂ ਸ਼ਮਾਲ ਵੱਲ ਸੋਵਿਅਟ ਯੂਨੀਅਨ ਦੀ ੫ ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਤੇ ਹੁਣ ਵਾਲੇ ਵਫ਼ਾਕ ਰੂਸ ਦੀ ਤਕਰੀਬਾ ਸਾਢੇ ੪ ਹਜ਼ਾਰ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਏ। ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਰ ਹਿੱਸਾ ਨਾਹਮਵਾਰ ਤੇ ਮੁਸ਼ਕਿਲ ਗੁਜ਼ਾਰ ਏ। ਪੂਰਾ ਅਮਰੀਕਾ ਉਸ ਦੇ ਇਕ ਹਿੱਸੇ ਚ ਸਮਾ ਸਕਦਾ ਏ।