ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਿਬੇਕਸਰ
ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਿਬੇਕਸਰ ਸਾਹਿਬ, ਭਾਰਤ, ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਸਥਾਨ ਛੇਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦੀ ਚਰਨ ਛੂਹ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ।[1]
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਇਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ੧੬੮੫ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਹਥੀ ਸਰੋਵਰ ਦਾ ਟੱਕ ਲਾਇਆ ਸੀ| ਇਸ ਸਥਾਨ ਤੇ ਸਰੋਵਰ ਕੰਡੇ ਇਕ ਕਰੀਰ ਦਾ ਰੁਖ ਹੈ ਜਿਸ ਦੇ ਥੱਲੇ ਬੈਠ ਕੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਸੰਗਤਾਂ ਨਾਲ ਬਿਬੇਕ (ਗਿਆਨ) ਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ | ਇਸੇ ਕਰੀਰ ਦੇ ਰੁਖ ਨਾਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਅਪਣਾ ਘੋੜਾ ਬੰਨਦੇ ਸਨ| ਇਸੇ ਕਾਰਨ ਇਸ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਇਸ਼ਨਾਨ ਦੀ ਸਿਖ ਧਰਮ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਮਹਤਤਾ ਹੈ | ਇਹ ਰੁਖ ਅੱਜ ਵੀ ਇਸ ਅਸਥਾਨ ਤੇ ਮੋਜੂਦ ਹੈ|ਇਸ ਸਥਾਨ ਤੇ ਹਰ ਸਾਲ ਛੇਵੇਂ ਪਾਤਸ਼ਾਹ ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਜੀ ਦਾ ਗੁਰਪੁਰਬ ਬੜੀ ਧੂਮ-ਧਾਮ ਨਾਲ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾਂ ਹੈ|
ਬਿਬੇਕਸਰ (ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ: 1628) ਇਹ ਸਰੋਵਰ ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਥਾਨ ਹਰਿਮੰਦਰ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਦੱਖਣ/ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਿਬੇਕਸਰ ਸਾਹਿਬ ਬਿਬੇਕਸਰ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਕੰਢੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।
ਸਰੋਵਰ ਸਿੱਖ ਧਰਮ ਦੇ 6ਵੇਂ ਗੁਰੂ, ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਦੁਆਰਾ ਬਣਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਮੌਜੂਦਾ ਸੁੰਦਰ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਦੋ ਪੁਰਾਤਨ ਪਿੰਡ ਚਾਟੀਵਿੰਡ ਅਤੇ ਸੁਲਤਾਨਵਿੰਡ ਗੁਰਦੁਆਰੇ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਹਨ।
ਨੇੜੇ ਹੀ ਇੱਕ ਸੁੰਦਰ ਬਾਗ਼ ਵੀ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਮਨੋਰੰਜਨ ਲਈ ਆਉਂਦੇ ਸਨ। ਉਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਰੋਵਰ ਦੇ ਕਿਨਾਰੇ 'ਤੇ ਆਰਾਮ ਕਰਦੇ ਸਨ ਜਿੱਥੇ ਹੁਣ ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਬਿਬੇਕਸਰ ਖੜ੍ਹਾ ਹੈ। ਕਈ ਵਾਰ ਉਹ ਸ਼ਾਮ ਨੂੰ ਇੱਥੇ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਕਰਦੇ ਸਨ। ਇਹ ਉਹ ਥਾਂ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਮੁਗਲ ਫੌਜਾਂ ਨਾਲ ਝੜਪਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਪੈਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਫੌਜੀ ਲੀਹਾਂ 'ਤੇ ਸੰਗਠਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ।
ਚਾਟੀਵਿੰਡ ਗੇਟ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਇਹ ਉਸ ਸਥਾਨ ਦੀ ਵੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਗੁਰੂ ਹਰਗੋਬਿੰਦ ਸਾਹਿਬ ਆਪਣੇ ਘੋੜੇ ਨੂੰ ਕਰੀਰ ਦੇ ਰੁੱਖ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹਦੇ ਸਨ; ਇਹ ਰੁੱਖ ਅਜੇ ਵੀ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਆਪ ਪਵਿੱਤਰ ਸਰੋਵਰ ਜਾਂ ਸਰੋਵਰ ਦੀ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ।