ਜਸਮਾ ਓਡਾਨ
ਜਸਮਾ ਓਡਾਨ ਮੱਧਯੁਗੀ ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਇੱਕ ਲੋਕ ਦੇਵੀ ਹੈ, ਇੱਕ ਔਰਤ ਬਾਰੇ ਹੈ ਜਿਸ ਨੇ ਚੌਲੁਕਿਆ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ ਇੱਕ ਰਾਜਾ ਸਿੱਧਰਾਜ ਜੈਸਿੰਘ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਦੇ ਕਤਲ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਸਤੀ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਦੰਤਕਥਾ[ਸੋਧੋ]
ਜਸਮਾ ਛੱਪੜ ਪੁੱਟਣ ਵਾਲੇ ਰੂਡਾ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ। ਉਹ ਓਧ ਰਾਜਪੂਤ ਕਬੀਲੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸਨ, ਜੋ ਕਿ ਗੁਜਰਾਤ, ਕਾਠੀਆਵਾੜ ਅਤੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਕੁਝ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵਹਿਣ ਵਾਲਾ ਕਬੀਲਾ ਸੀ।[1] ਉਹ ਅਨਹਿਲਵਾੜ ਪਾਟਨ ਵਿਖੇ ਸਹਸਤ੍ਰਲਿੰਗ ਤਲਾਬ, ਇੱਕ ਝੀਲ ਅਤੇ ਲਿੰਗਮ ਵਾਲੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਅਸਥਾਨਾਂ ਦੀ ਖੁਦਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਸਨ। ਚੌਲੁਕਿਆ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦਾ ਰਾਜਾ, ਸਿਧਰਾਜ ਜੈਸਿੰਘ, ਜਸਮਾ ਦੀ ਸੁੰਦਰਤਾ ਤੋਂ ਮੋਹਿਤ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਵਿਆਹ ਦਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵ ਰੱਖਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗੁਜਰਾਤ ਦੀ ਰਾਣੀ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਉਸ ਨੇ ਇਨਕਾਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਜੈਸਿੰਘ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਇੱਜ਼ਤ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਚਿਤਾ ਵਿੱਚ ਛਾਲ ਮਾਰ ਕੇ ਸਤੀ ਹੋਈ। ਉਸ ਦੇ ਸਰਾਪ ਨੇ ਸਹਿਸਰਾਲਿੰਗ ਤਲਾਬ ਦੇ ਸਰੋਵਰ ਨੂੰ ਪਾਣੀ ਰਹਿਤ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਿੱਧਰਾਜ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਗੁਜਰਾਤ ਰਾਜ ਦਾ ਵਾਰਸ ਨਹੀਂ ਬਣਾਇਆ।[2][3]
12ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਓਧ ਰਾਜਪੂਤ ਕਬੀਲੇ ਦੁਆਰਾ ਉਸਾਰੇ ਗਏ ਜਸਮਾਦੇਵੀ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ, ਗੁਜਰਾਤ ਦੇ ਪਾਟਨ ਵਿਖੇ ਸਹਸਰਾਲਿੰਗ ਤਲਾਬ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।
ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸਭਿਆਚਾਰ[ਸੋਧੋ]
ਇੱਕ ਭਵਾਈ ਵੇਸ਼ਾ, ਲੋਕ-ਨਾਚਿਕ ਕਥਾਵਾਂ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਇੱਕ ਲੋਕ ਨਾਟਕ ਰੂਪ, ਉਨ੍ਹੀਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।[4][2] ਇਸ ਨੂੰ 1982 ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤਾ ਗਾਂਧੀ ਦੁਆਰਾ ਜਸਮਾ ਓਡਾਨ ਨਾਮਕ ਸਟੇਜ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਲਈ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ[5] ਲੋਕ ਦੇਵਤਾ ਬਾਰੇ 1926 ਦੀ ਭਾਰਤੀ ਮੂਕ ਫ਼ਿਲਮ ਸਤੀ ਜਸਮਾ ਹੋਮੀ ਮਾਸਟਰ ਦੁਆਰਾ ਬਣਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਗੋਹਰ ਮਾਮਾਜੀਵਾਲਾ ਅਤੇ ਖਲੀਲ ਮੁੱਖ ਭੂਮਿਕਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਨ।[6] 1976 ਵਿੱਚ ਚੰਦਰਕਾਂਤ ਸੰਘਾਣੀ ਦੁਆਰਾਸਤੀ ਜਸਮਾ ਓਦਾਨ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਗੁਜਰਾਤੀ ਫ਼ਿਲਮ ਨਿਰਦੇਸ਼ਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਫ਼ਿਲਮ ਦੇ ਗੀਤ ਕਾਂਤੀ ਅਸ਼ੋਕ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖੇ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਸੰਗੀਤ ਮਹੇਸ਼ ਨਰੇਸ਼ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[6]
ਇਹ ਵੀ ਦੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
- ਸਹਸਤ੍ਰਲਿੰਗ ਸਰੋਵਰ
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Pal, Sushilaben; Narula, S. C. (1998). "Some Ballads and Legends : Gujarati Folklore". Indian Literature. 42 (5 (187)): 172–184. ISSN 0019-5804. JSTOR 23338788.
- ↑ 2.0 2.1 Bharati Ray (2009). Different Types of History. Pearson Education India. pp. 374, 380–381. ISBN 978-81-317-1818-6. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; name "Ray2009" defined multiple times with different content - ↑ Bharati Ray (4 October 2005). Women of India: Colonial and Post-colonial Periods. SAGE Publications. pp. 527–. ISBN 978-0-7619-3409-7.
- ↑ Manohar Laxman Varadpande (1992). History of Indian Theatre. Abhinav Publications. pp. 174–. ISBN 978-81-7017-278-9.
- ↑ Vasudha Dalmia; Rashmi Sadana (5 April 2012). The Cambridge Companion to Modern Indian Culture. Cambridge University Press. p. 218. ISBN 978-1-139-82546-7.
- ↑ 6.0 6.1 Ashish Rajadhyaksha; Paul Willemen (10 July 2014). Encyclopedia of Indian Cinema. Taylor & Francis. pp. 11–. ISBN 978-1-135-94325-7.