ਨਵਾਬ ਫੈਜੁਨਨੇਸਾ
ਨਵਾਬ ਬੇਗਮ ਫੈਜ਼ੁੰਨੇਸਾ ਚੌਧਰੀ ( ਬੰਗਾਲੀ: নওয়াব বেগম ফয়জুন্নেসা চৌধুরানী ; 1834–1903) ਅਜੋਕੇ ਕੋਮਿਲਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਹੋਮਨਾਬਾਦ-ਪਸ਼ਚਿਮਗਾਓਂ ਅਸਟੇਟ ਦਾ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਸੀ। [1] ਉਹ ਔਰਤ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਜਿਕ ਮੁੱਦਿਆਂ ਲਈ ਆਪਣੀ ਮੁਹਿੰਮ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਉਸਦੇ ਸਮਾਜਿਕ ਕੰਮਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਵਿੱਚ, 1889 ਵਿੱਚ ਮਹਾਰਾਣੀ ਵਿਕਟੋਰੀਆ ਨੇ ਫੈਜ਼ੁਨੇਸਾ ਨੂੰ " ਨਵਾਬ " ਦਾ ਖਿਤਾਬ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਹ ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਨਵਾਬ ਬਣ ਗਈ। [2] [3] [4] [5]
ਫੈਜ਼ੁਨਨੇਸਾ ਦਾ ਵਿਦਿਅਕ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਕੰਮ 1857 ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੇ ਯੁੱਗ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਸੀ ਜਦੋਂ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੇ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਜ਼ੁਲਮ ਦਾ ਪੂਰਾ ਜ਼ੋਰ ਪਾਉਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹ ਵੰਚਿਤ ਅਤੇ ਵਿਤਕਰੇ ਦੇ ਨਾਦਰ 'ਤੇ ਸਨ। ਫੈਜ਼ੁਨੇਸਾ ਨੇ ਉਸ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸੰਦਰਭ ਵਿੱਚ ਔਰਤਾਂ ਲਈ ਸਕੂਲ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਕੀਤੀ। ਰੂਪਕ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਰੂਪਜਾਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੁਸਲਿਮ ਨਾਇਕ ਦੀ ਤਸਵੀਰ ਦੇ ਕੇ ਭਾਈਚਾਰੇ ਨੂੰ ਨਿਰਾਸ਼ਾ ਅਤੇ ਨਿਰਾਸ਼ਾਵਾਦ ਦੇ ਖਤਰੇ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਉਮੀਦ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਦਿੱਤਾ। [6]
ਔਰਤ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਇੱਕ ਵਕੀਲ, ਇੱਕ ਪਰਉਪਕਾਰੀ ਅਤੇ ਸਮਾਜ ਸੇਵੀ, ਫੈਜੁਨਨੇਸਾ ਦਾ ਜਨਮ ਹੁਣ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੋਮਿਲਾ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਵਿਆਹ 1860 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਰ ਦੇ ਚਚੇਰੇ ਭਰਾ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਮੁਹੰਮਦ ਗਾਜ਼ੀ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਉਸਦੀ ਦੂਜੀ ਪਤਨੀ ਵਜੋਂ ਦੋ ਧੀਆਂ ਅਰਸ਼ਦੁੰਨੇਸਾ ਅਤੇ ਬਦਰੂਨੇਸਾ ਦੇ ਜਨਮ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਵੱਖ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਹ 1883 ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇੱਕ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਬਣ ਗਈ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਕੰਮਾਂ ਵਿੱਚ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਈ ਅਤੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 1889 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਮਹਿਲਾ ਨਵਾਬ ਹੋਣ ਦਾ ਮਾਣ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਸੰਗੀਤ ਸਾਰਾ, ਸੰਗੀਤ ਲਹਿਰੀ ਅਤੇ ਤੱਤ ਓ ਜਾਤੀ ਸੰਗੀਤ ਵਰਗੀਆਂ ਕੁਝ ਹੋਰ ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਲਿਖੀਆਂ, ਅਤੇ ਉਹ ਆਪਣੇ ਮੋਹਰੀ ਵਿਦਿਅਕ ਅਤੇ ਚੈਰੀਟੇਬਲ ਕੰਮ ਅਤੇ ਸਕੂਲਾਂ, ਮਦਰੱਸਿਆਂ ਅਤੇ ਹਸਪਤਾਲਾਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰੂਪਜਲਾਲ ਉਸਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਕੰਮ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖੋਜ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾਤਮਕ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ ਹੈ। [6]
ਜਨਮ ਅਤੇ ਪਿਛੋਕੜ[ਸੋਧੋ]
ਬੇਗਮ ਫੈਜੁਨਨੇਸਾ ਚੌਧਰੀ ਦਾ ਜਨਮ 1834 ਵਿੱਚ ਬੰਗਾਲ ਪ੍ਰੈਜ਼ੀਡੈਂਸੀ ਦੇ ਟਿਪਰਾਹ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਲਕਸਮ ਦੇ ਅਧੀਨ ਪਸ਼ਚੀਮਗਾਓਂ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕੁਲੀਨ ਬੰਗਾਲੀ ਮੁਸਲਿਮ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ। [2] ਉਹ ਖਾਨ ਬਹਾਦੁਰ ਅਹਿਮਦ ਅਲੀ ਚੌਧਰੀ (ਸ਼ਹਿਜ਼ਾਦਾ ਮਿਰਜ਼ਾ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ), ਹੋਮਨਾਬਾਦ-ਪਸ਼ਚਿਮਗਾਓਂ ਦੇ ਨਵਾਬ, ਅਤੇ ਅਰਫਾਨਸਾ ਚੌਧਰੀ ਸਾਹੇਬਾ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਧੀ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ 1864 ਵਿੱਚ ਪਸ਼ਚੀਮਗਾਂਵ ਨਵਾਬ ਬਾਰੀ ਮਸਜਿਦ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੀ [7]
ਉਸ ਦਾ ਜੱਦੀ ਪਰਿਵਾਰ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਪਹਿਲੇ ਦੀ ਭਤੀਜੀ ਤੋਂ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਵਿਆਹ ਬਾਨੂ ਅੱਬਾਸ ਦੇ ਅਮੀਰ ਮਿਰਜ਼ਾ ਅਬਦੁਲ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। [8] [9] ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਦੇ ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਹੇਠ, ਅਬਦੁਲ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ, ਅਮੀਰ ਮਿਰਜ਼ਾ ਜਹਾਂਦਰ ਖਾਨ (ਅਗੋਵਾਨ ਖਾਨ) ਨੂੰ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੇ ਨਾਲ ਟਿੱਪਰਾਹ ਵਿੱਚ ਬਗਾਵਤ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਭੇਜਿਆ। ਬਗਾਵਤ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਜਹਾਂਦਰ ਖਾਨ ਦਿੱਲੀ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ ਪਰ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ, ਅਮੀਰ ਮਿਰਜ਼ਾ ਹੁਮਾਯੂੰ ਖਾਨ ਨੂੰ ਬੰਗਾਲ ਵਿੱਚ ਛੱਡ ਗਿਆ। ਮਿਰਜ਼ਾ ਹੁਮਾਯੂੰ ਖ਼ਾਨ (ਬਹਰੋਜ਼ ਖ਼ਾਨ, ਭੂਰੂ ਖ਼ਾਨ) ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਹੁਮਾਯੂਨਾਬਾਦ ਨਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਜਾਗੀਰਦਾਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹੋਮਨਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਭ੍ਰਿਸ਼ਟ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਪੁੱਤਰ, ਅਮੀਰ ਮਿਰਜ਼ਾ ਮਾਸੂਮ ਖ਼ਾਨ ਉਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਣਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੋਮਨਾਬਾਦ ਨਵਾਬ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ, ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਨਾਲ ਮਾਹਿਚਲ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਵਸਿਆ ਸੀ। ਮਸੂਮ ਖ਼ਾਨ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਮੀਰ ਮਿਰਜ਼ਾ ਮੁਤਾਹਰ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਅਮੀਰ ਮਿਰਜ਼ਾ ਸੁਲਤਾਨ ਖ਼ਾਨ (ਗੋਰਾ ਗਾਜ਼ੀ ਚੌਧਰੀ) ਦਾ ਵਿਆਹ ਖ਼ੁਦਾ ਬਖ਼ਸ਼ ਗਾਜ਼ੀ (ਪੱਛੀਮਗਾਓਂ ਦਾ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਅਤੇ ਗਾਜ਼ੀ ਸਹੇਦਾ ਦੀ ਵੰਸ਼ਜ) ਦੀ ਧੀ ਸਈਦਾ ਭਾਨੂ ਬੀਬੀ ਨਾਲ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਹ ਪੱਛਮਗੜ੍ਹ ਆ ਗਏ। ਫੈਜ਼ੁੰਨੇਸਾ ਦੇ ਨਾਨਾ, ਮੁਹੰਮਦ ਅਸਜਦ ਚੌਧਰੀ, ਮੁਹੰਮਦ ਅਮਜਦ ਚੌਧਰੀ (ਡੇਂਗੂ ਮੀਆ), ਫੇਨੀ ਦੇ ਸ਼ਰਸ਼ਾਦੀ ਦੇ ਜ਼ਿਮੀਦਾਰ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ। [7]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Prof. Sirajul Islam. "Choudhurani, (Nawab) Faizunnesa". Banglapedia.org. Retrieved 4 September 2013.
- ↑ 2.0 2.1 Saydul Karim. "Nawab Faizunnessa Chowdhurani History". Nawab Faizunnessa Government College. Archived from the original on 4 October 2013. Retrieved 4 October 2013.
- ↑ "Famous Bengali: Nawab Faizunnesa Chowdhurani ... | Bangladesh". Mybangladesh.tumblr.com. 12 June 2012. Retrieved 4 September 2013.
- ↑ "বাংলা সাহিত্যে মুসলমান নারী". Daily Sangram. Archived from the original on 4 October 2013. Retrieved 3 September 2013.
- ↑ "নারী মহীয়সী". Jaijaidin. Retrieved 3 September 2013.
- ↑ 6.0 6.1 Hasan, Md. Mahmudul (Winter, 2010) Review of Nawab Faizunnesa's Rupjalal.
- ↑ 7.0 7.1 Ahmad, Syed Kamaluddin (30 June 2021), তরফের সৈয়দ বংশ ও লাকসাম নবাব পরিবার (in Bengali)
- ↑ "Page:The Indian Biographical Dictionary.djvu/48 - Wikisource, the free online library".
- ↑ Lorimer, John Gordon (1970) [1908]. Gazetteer of the Persian Gulf, ʻOmān, and Central Arabia. Vol. 1. Gregg International Publishers Limited. p. 285.