ਨਿਰ੍ਰਤੀ
| ਨਿਰ੍ਰਤੀ/ਨਿਰਹਤੀ | |
|---|---|
ਮੌਤ, ਦੁੱਖ | |
| ਹੋਰ ਨਾਮ | ਧੂਮਵਤੀ |
| ਮਾਨਤਾ | ਦੇਵੀ, ਪ੍ਰਿਥਵੀ, ਕਾਲੀ, ਆਦਿ ਸ਼ਕਤੀ |
| ਨਿਵਾਸ | ਨਿਰਹਤੀ ਲੋਕ |
| ਹਥਿਆਰ | ਤਲਵਾਰ, |
| ਵਾਹਨ | ਕਾਂ |
| Consort | ਸ਼ਿਵ |
ਨਿਰ੍ਰਤੀ (निऋती) ਮੌਤ ਅਤੇ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ,ਇੱਕ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ ਹੈ, ਦਿਕਪਾਲਾ (ਦਿਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਸਰਪ੍ਰਸਤ) ਵਿਚੋਂ ਇੱਕ, ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਨਿਰਹਤੀ ਨਾਮ ਡਾ ਅਰਥ "ਦੀ ਗੈਰ-ਮੌਜੂਦਗੀ" ਹੈ।
ਵੈਦਿਕ ਜੋਤਸ਼ ਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਨਿਰ੍ਰਤੀ ਇੱਕ ਕੇਤੂ ਨਕਸ਼ਤਰਾ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਧੂਮਵਤੀ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਾਲੀ ਦੇ ਰੂਪ 'ਚ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ। ਨਿਰ੍ਰਤੀ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਰਿਗਵੇਦ ਦੇ ਕੁਝ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਆਦਾਤਰ ਉਸ ਤੋਂ ਸੁਰੱਖਿਆ ਭਾਲਣ ਜਾਂ ਸੰਭਵ ਤੌਰ 'ਤੇ ਰਵਾਨਾ ਹੋਣ ਦੌਰਾਨ ਉਸ ਲਈ ਬੇਨਤੀ ਕਰਨ ਲਈ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇੱਕ ਭਜਨ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਈ ਵਾਰ ਆਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਮ੍ਰਿਤਕ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਕੇ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।[1][2]
ਦਿੱਖ[ਸੋਧੋ]
ਦੇਵੀ ਦਾ ਰੰਗ ਕਾਲਾ ਹੈ। ਤਕਰੀਬਨ ਕਾਲੀ ਮਾਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਦਾ ਜੁਲਦਾ ਹੈ। ਨਿਰ੍ਰਤੀ ਮਹਾਵਿਦਿਆਸ ਧੂਮਵਤੀ ਨਾਲ ਵੀ ਮਿਲਦੀ ਜੁਲਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਦਾ ਨਾਂ ਅਲਕਸ਼ਮੀ ਵੀ ਹੈ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਵਾਹਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਕਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤਦੀ ਹੈ। ਉਸ ਨੇ ਇੱਕ ਤਲਵਾਰ ਫੜੀ ਹੋਈ ਹੈ।
ਕਹਾਣੀ[ਸੋਧੋ]
ਪੁਰਾਣਿਕ ਕਥਾ ਵਿੱਚ ਨਿਰ੍ਰਤੀ ਨੂੰ ਅਲਕਸ਼ਮੀ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਸਮੁੰਦਰ ਨੂੰ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਛਕਾਉਣ ਲਈ ਮੰਥਨ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਇਸ ਤੋਂ ਜ਼ਹਿਰੀਲੀ ਕਾਲਕਾਤਾ ਇੱਕ ਦੇਵੀ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਨਿਰ੍ਰਤੀ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਧਨ ਦੀ ਦੇਵੀ / ਦੇਵਤਾ ਲਕਸ਼ਮੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਵੀ ਨਾਲ ਜੋੜਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।ਨਿਰ੍ਰਤੀ ਨੂੰ ਲਕਸ਼ਮੀ ਦੀ ਵੱਡੀ ਭੈਣ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਲਕਸ਼ਮੀ ਦੇਵੀ ਧਨ ਦੀ ਦੇਵੀ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਰ੍ਰਤੀ ਦੁੱਖਾਂ ਦੀ ਦੇਵੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਸ ਨੂੰ ਅਲਕਸ਼ਮੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਸੂਚਨਾ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Kinsley, ਨੇ ਦਾਊਦ ਨੂੰ (1987, ਸੰਸਕਰਨ 2005). ਹਿੰਦੂ ਦੇਵੀ: ਦਰਸ਼ਨ ਦੇ ਬ੍ਰਹਮ ਵੱਸੋ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਧਾਰਮਿਕ ਪਰੰਪਰਾ, ਦਿੱਲੀ: Motilal Banarsidass,
- ↑ Bhattacharji, Sukumari (2000). The Indian Theogony: Brahmā, Viṣṇu and Śiva, New Delhi: Penguin, ISBN 0-14-029570-4, pp.80–1
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- Dallapiccola, Anna L. (December 2002). Dictionary of Hindu Lore and Legend. New York, NY: Thames & Hudson. ISBN 0-500-51088-1.