ਮਹਾਸੁੰਦਰੀ ਦੇਵੀ
ਮਹਾਸੁੰਦਰੀ ਦੇਵੀ (15 ਅਪ੍ਰੈਲ 1922 – 4 ਜੁਲਾਈ 2013) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਲਾਕਾਰ ਅਤੇ ਮਧੂਬਨੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਸੀ।[1] ਉਸਨੂੰ 1995 ਵਿੱਚ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਤੁਲਸੀ ਸਨਮਾਨ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 2011 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ।
ਜੀਵਨੀ[ਸੋਧੋ]
ਦੇਵੀ ਬਹੁਤ ਹੀ ਘੱਟ ਪੜ੍ਹੀ ਲਿਖੀ ਸੀ ਪਰ ਉਸਨੇ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਮਾਸੀ ਤੋਂ ਮਧੂਬਨੀ ਕਲਾ ਦਾ ਰੂਪ ਸਿੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।[2]
ਜਦੋਂ ਉਹ 18 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਨੇ ਇੱਕ ਸਕੂਲ ਅਧਿਆਪਕ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਕੁਮਾਰ ਦਾਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ।[3]
1961 ਵਿੱਚ ਦੇਵੀ ਨੇ ਪਰਦਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਜੋ ਉਸ ਸਮੇਂ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਕਲਾਕਾਰ ਵਜੋਂ ਆਪਣਾ ਸਥਾਨ ਬਣਾਇਆ।[4] ਉਸਨੇ ਮਿਥਿਲਾ ਹਸਤਸ਼ਿਲਪ ਕਲਾਕਰ ਅਯੋਜਕੀ ਸਹਿਯੋਗ ਸਮਿਤੀ ਨਾਮਕ ਇੱਕ ਸਹਿਕਾਰੀ ਸਭਾ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਦਸਤਕਾਰੀ ਅਤੇ ਕਲਾਕਾਰਾਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕੀਤਾ।[4] ਮਿਥਿਲਾ ਚਿੱਤਰਕਾਰੀ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਦੇਵੀ ਮਿੱਟੀ, ਕਾਗਜ਼ ਦੀ ਮਾਚ, ਸੁਜਾਨੀ ਅਤੇ ਸਿੱਕੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀ ਮੁਹਾਰਤ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ।[2] ਉਸਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਨੁਸਾਰ ਦੇਵੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਆਖਰੀ ਚਿੱਤਰ 2011 ਵਿੱਚ ਬਣਾਈ ਸੀ।[2] ਦੇਵੀ ਦੀ ਮੌਤ 4 ਜੁਲਾਈ 2013 ਨੂੰ ਹਸਪਤਾਲ ਵਿੱਚ 92 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੋਈ।[2] ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਪੂਰੇ ਸਰਕਾਰੀ ਸਨਮਾਨਾਂ ਨਾਲ ਉਸ ਦਾ ਸੰਸਕਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[5]
ਮਾਨਤਾ[ਸੋਧੋ]
ਉਸ ਨੂੰ 1976 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮੈਥਿਲ ਕੁੜੀ ਦੇ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਚਿੱਤਰਣ ਲਈ ਭਾਰਤੀ ਨ੍ਰਿਤਿਆ ਕਲਾ ਤੋਂ ਆਪਣਾ ਪਹਿਲਾ ਸਨਮਾਨ ਮਿਲਿਆ।[6] ਉਸਨੇ 1982 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਨੀਲਮ ਸੰਜੀਵ ਰੈੱਡੀ ਤੋਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ।[4] ਦੇਵੀ ਨੂੰ ਚਿੱਤਰ ਕਲਾ ਦਾ "ਜੀਵਤ ਕਥਾ" ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[4] ਉਸਨੂੰ 1995 ਵਿੱਚ ਮੱਧ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਤੁਲਸੀ ਸਨਮਾਨ ਅਤੇ 2007 ਵਿੱਚ ਸ਼ਿਲਪ ਗੁਰੂ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[3] ਕਲਾ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਯੋਗਦਾਨ ਲਈ ਉਸਨੂੰ 2011 ਵਿੱਚ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਤੋਂ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਮਿਲਿਆ ਸੀ।[4][7]
ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ[ਸੋਧੋ]
ਦੇਵੀ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਮਧੂਬਨੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਰਾਂਤੀ ਪਿੰਡ ਦੀ ਵਸਨੀਕ ਸੀ।[4] ਉਸਦੀ ਨੂੰਹ, ਬੀਭਾ ਦਾਸ ਵੀ ਮਧੂਬਨੀ ਚਿੱਤਰਕਾਰ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਉਸਦੀ ਭਾਬੀ, ਕਰਪੂਰੀ ਦੇਵੀ ਹੈ।[8][9] ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਧੀਆਂ ਅਤੇ ਤਿੰਨ ਪੁੱਤਰ ਸਨ।[8]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Bihar's Madhubani artists get poor returns". Hindustan Times. Hindustan Times (New Delhi). 11 October 2007.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 2.3 "Doyenne of Mithila painting Mahasundari Devi dies". The Times of India. 5 July 2013. Archived from the original on 24 March 2017. Retrieved 17 September 2013.
- ↑ 3.0 3.1 "Straight from the art". Deccan Herald (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2013-08-04. Retrieved 2020-06-03.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 4.3 4.4 4.5 Prakash, Manisha (29 May 2007). "India: Ladies' Fingers and a Flavour of Art". Hindustan Times. Women's Feature Service.
- ↑ "Madhubani painting guru cremated with state honours". Hindustan Times (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 2013-07-05. Retrieved 2020-06-03.
- ↑ "IN PHOTOS: How Madhubani Art Is Undergoing A Transformation - By Women Artists in Bihar!". The Better India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 2014-12-01. Retrieved 2019-03-15.
- ↑ "List of Padma Awardees for 2011". Mint. New Delhi. 26 January 2011. Retrieved 4 June 2020.
- ↑ 8.0 8.1 "Madhubani painting artist Mahasundari Devi dead". Business Standard. 4 July 2013. Archived from the original on 21 September 2013. Retrieved 17 September 2013.
- ↑ Jain, Somya (2018-03-18). "6 Madhubani Women Artists Who Pushed Out Dominant Narratives". Feminism In India (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). Retrieved 2021-03-07.