ਕੁਲਹੜ
ਕੁਲਹੜ (ਹਿੰਦੀ : کلہڑ ਅਤੇ ਉਰਦੂ: کلہڑ) ਜਾਂ ਕੁਲਹੜ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਸ਼ਿਕੋਰਾ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੱਖਣੀ ਏਸ਼ੀਆ ਦਾ ਇੱਕ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਹੈਂਡਲ ਰਹਿਤ ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਕੱਪ ਹੈ ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਜਾਵਟ ਵਾਲਾ ਅਤੇ ਅਣਗੌਲਿਆ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਡਿਸਪੋਜ਼ੇਬਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[1] ਕੁਲਹਾਰਾਂ ਨੂੰ ਲਗਭਗ ਕਦੇ ਵੀ ਦੁਬਾਰਾ ਨਹੀਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ।[2] ਭਾਰਤੀ ਉਪ-ਮਹਾਂਦੀਪ ਵਿੱਚ ਬਜ਼ਾਰਾਂ ਅਤੇ ਭੋਜਨ ਸਟਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਰਵਾਇਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗਰਮ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਚਾਹ, ਕੁਹਲਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰੋਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥ ਨੂੰ "ਧਰਤੀ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੂ" ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਆਕਰਸ਼ਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[3] ਦਹੀਂ, ਚੀਨੀ ਦੇ ਨਾਲ ਗਰਮ ਦੁੱਧ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਕੁਝ ਖੇਤਰੀ ਮਿਠਾਈਆਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਕੁਲਫੀ (ਰਵਾਇਤੀ ਆਈਸ-ਕ੍ਰੀਮ) ਵੀ ਕੁਲਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਪਰੋਸੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।[4] ਕੁਲਹਾਰਾਂ ਨੇ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਪੋਲੀਸਟੀਰੀਨ ਅਤੇ ਕੋਟੇਡ ਪੇਪਰ ਕੱਪਾਂ ਨੂੰ ਰਸਤਾ ਦੇ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਕਿਉਂਕਿ ਬਾਅਦ ਵਾਲੇ ਥੋਕ ਵਿੱਚ ਲਿਜਾਣ ਲਈ ਹਲਕੇ ਅਤੇ ਸਸਤੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।[5][6]
ਸੰਭਾਵੀ ਮੂਲ[ਸੋਧੋ]
ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਦੀ ਸਭਿਅਤਾ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ, ਪਿਛਲੇ 5,000 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੁਲਹਾਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ।[1]
ਸੁਆਦ 'ਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵ[ਸੋਧੋ]
ਕਿਉਂਕਿ ਕੁਲਹਾਰ ਬੇਰੰਗ ਹੁੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਚਾਹ ਵਰਗਾ ਗਰਮ ਡ੍ਰਿੰਕ ਅੰਸ਼ਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੁਲਹਾਰ ਦੀ ਅੰਦਰਲੀ ਕੰਧ ਵਿਚ ਭਿੱਜ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਇਹ ਪਰੋਸਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[7] ਇਸ ਨਾਲ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦੇ ਸੁਆਦ ਅਤੇ ਖੁਸ਼ਬੂ 'ਤੇ ਇੱਕ ਵਧਿਆ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ " ਮਿੱਟੀ " (ਸੌਂਧੀ ਖੁਸ਼ਬੂ, ਸੋਂਧੀ ਖੁਸ਼ਬੂ ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[3][8] ਹਾਲਾਂਕਿ ਕੁਲਹਾਰਾਂ ਲਾਗਤ ਅਤੇ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਦੇ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਸਿੰਥੈਟਿਕ ਕੱਪਾਂ ਨੂੰ ਗੁਆ ਰਹੀਆਂ ਹਨ, ਉੱਚ ਪੱਧਰੀ ਰੈਸਟੋਰੈਂਟ ਅਕਸਰ ਆਪਣੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਕੁਲਹਾਰ-ਵਾਲੀ ਚਾਈ (ਕੁਲਹਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚਾਹ) ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।[9]
ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ ਦੁਆਰਾ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤੀ ਦੇ ਯਤਨ ਅਤੇ ਆਲੋਚਨਾ[ਸੋਧੋ]
2004 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤੀ ਰੇਲਵੇ (ਉਸ ਵੇਲੇ ਮੰਤਰੀ ਲਾਲੂ ਪ੍ਰਸਾਦ ਯਾਦਵ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ) ਨੇ ਰੇਲਵੇ ਸਟੇਸ਼ਨਾਂ ਅਤੇ ਰੇਲਗੱਡੀਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਕਣ ਵਾਲੇ ਚਾਹ ਅਤੇ ਹੋਰ ਪੀਣ ਵਾਲੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਲਈ ਕੁਲਹਾਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ।[10] ਇਹ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਪਲਾਸਟਿਕ ਨਾਲੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਸਵੱਛ ਹੈ, ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਲਈ ਵੀ ਵਧੇਰੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਕੁਲਹਾਰ ਸਿਰਫ਼ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਣੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ ਕਿ, ਕਿਉਂਕਿ ਕੁਲਹਾਰ ਛੋਟੇ ਪੇਂਡੂ ਭੱਠਿਆਂ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਨਾਲ ਪੇਂਡੂ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਨੂੰ ਹੁਲਾਰਾ ਮਿਲੇਗਾ।[3]
ਆਲੋਚਕਾਂ ਨੇ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਰੇਲਵੇ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਸਾਲ ਲਗਭਗ 1.8 ਬਿਲੀਅਨ ਕੁਲਹਾਰ ਵੰਡਣ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੋਏਗੀ, ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਸਬੰਧਤ ਪ੍ਰਦੂਸ਼ਣ ਨਾਲ ਭੱਠੇ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਬਾਲਣ ਦੀ ਖਪਤ। ਸਿੰਧੂ ਘਾਟੀ ਦੇ ਖੰਡਰਾਂ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸਾਲ ਪੁਰਾਣੇ ਸ਼ਾਰਡਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾਅਵੇ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦੇਣ ਲਈ ਸਬੂਤ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਕੁਲਹਾਰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਬਾਇਓਡੀਗਰੇਡ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪੱਖੋਂ ਉੱਤਮ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।[3] ਜੇਕਰ ਕੁਲਹਾਰ ਨੂੰ ਉੱਚ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ ਫਾਇਰ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਆਈਟਮ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਤੱਕ ਦਾ ਸਮਾਂ ਲੱਗ ਸਕਦਾ ਹੈ।[5] ਇਹ ਡਰ ਵੀ ਜ਼ਾਹਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਕਿ ਕੁਲਹਾਰ ਦੀ ਪੁਨਰ ਸੁਰਜੀਤੀ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ 100 acres (0.40 km2) ਦੀ ਦਰ ਨਾਲ ਉਪਰਲੀ ਮਿੱਟੀ ਘੱਟ ਸਕਦੀ ਹੈ। ਪ੍ਰਤੀ ਰਾਜ ਪ੍ਰਤੀ ਦਿਨ ਅਤੇ ਇਹ ਕਿ ਪੇਂਡੂ ਕਾਰੀਗਰਾਂ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਲਾਭ ਘੱਟ ਤੋਂ ਘੱਟ ਹੋਵੇਗਾ।[11]
ਭਾਵੇਂ ਉਪਰਲੀ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਦਲ ਉਪਲਬਧ ਹਨ ਅਤੇ ਬਾਲਣ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਘਟਣਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਘੱਟ ਤਾਪਮਾਨ 'ਤੇ ਕੁਲਹਾਰ ਬਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, 2008 ਤੱਕ, ਪਲਾਸਟਿਕ ਅਤੇ ਕੋਟੇਡ ਦੀ ਲਗਾਤਾਰ ਵਿਆਪਕ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਰੇਲਵੇ 'ਤੇ ਕੁਲਹਾਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਨੂੰ ਅਸਫਲ ਮੰਨਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। - ਕਾਗਜ਼ ਦੇ ਕੱਪ.[6][12] ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਕੁਲਹਾਰਾਂ ਦਾ ਭਾਰ ਅਤੇ ਵੱਧ ਪ੍ਰਤੀ ਯੂਨਿਟ ਲਾਗਤ ਸਨ।[6] ਇੱਕ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਖਰੀਦ ਦੀ ਲਾਗਤ ਪ੍ਰਤੀ ਕੁਲਹਾਰ 140 ਪੈਸੇ ਅਤੇ ਕੋਟੇਡ-ਪੇਪਰ ਕੱਪ ਲਈ 7-10 ਪੈਸੇ ਹੈ।[3] ਕੁਝ ਵਿਕਰੇਤਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਸ਼ਿਕਾਇਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਸਨ ਕਿ, ਕਿਉਂਕਿ ਕੁਲਹਾਰ ਕੁਝ ਹੱਦ ਤੱਕ ਤਰਲ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਜਜ਼ਬ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਲਈ ਖਰੀਦਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਡਿਸਪੋਜ਼ੇਬਲ ਪਲਾਸਟਿਕ ਦੇ ਕੱਪ ਨਾਲੋਂ ਕੁਲਹਾਰ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਤੀ ਸੇਵਾ ਵੱਧ ਚਾਹ ਦੇਣੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ।[7]
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
- ਮਟਕੀ (ਮਿੱਟੀ ਦਾ ਘੜਾ)
- ਮਟਕਾ ਜੂਆ
- ਮਸ਼ਕ
- ਭਾਰਤੀ ਮਿੱਟੀ ਦੇ ਬਰਤਨ
- ਸਿਰਿ—ਸਿਰ ਚੁੱਕਣ ਵਾਲਾ
- ਘੜਾ-ਧਾਰਕ
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 Jasleen Dhamija (1970), Indian folk arts and crafts, National Book Trust, India, 1992,
The simple clay kulhar, which is made in thousands as an inexpensive container for curd, sweets, tea or water, and after being used only once is thrown away, has the same form as those excavated at the Indus Valley or ...
- ↑ Nigel B. Hankin (1997). Hanklyn-janklin: a stranger's rumble-tumble guide to some words, customs, and quiddities, Indian and Indo-British. Banyan Books. ISBN 9788186558065.
For the fussy, on request, the beverage will usually be served in a hand- less, unglazed, disposable earthenware pot, the kulhar, straight from the kiln ...
- ↑ 3.0 3.1 3.2 3.3 3.4 "Storm In A Kulhar". Outlook India. August 2, 2004.
For those romantic souls who've regretted the loss of that earthy aroma and its replacement by the smell of plastic and detergent, railway minister Laloo Prasad Yadav is bringing back the bygone era ... kilns that use not only cowdung but also coal and wood.
- ↑ "Cakes and Desserts". bittersweetnyc.com. Bittersweet NYC. Archived from the original on March 3, 2016. Retrieved September 4, 2010.
Kulfi (Indian Ice Cream) ... in India is traditionally served in Kulhars, unbaked terracotta ...
- ↑ 5.0 5.1 Sonu Jain (July 6, 2004), "Why Laloo's kulhad isn't as green as he makes it out to be", Indian Express,
Contrary to common perception, the red kulhad takes nearly a decade to return to its natural form ... "The water in the clay disappears and the salts melt into a glassy state and bind together making the clay stronger," said D Chakravorty, ceramic engineer at CGCRI. It takes a while before this salt, exposed to vagaries of nature, decomposes ...
- ↑ 6.0 6.1 6.2 Venkatesh Dutta (September 4, 2010). "कुल्हड़ में चाय और लस्सी नहीं चली लालू की रेल में (Kulhars for tea and lassi are a flop on Laloo's Railway)".
वेंडरों को यह महंगा सौदा पड़ा, क्योंकि कुल्हड़ पॉलिथीन के कप से महंगा पड़ रहा था। कुल्हड़ का वजन भी ज्यादा होता है। नतीजा यह हुआ कि फिर पॉलिथीन की कप में चाय बिकने लगी (Vendors found this an expensive deal because kulhars are more expensive than plastic cups. Kulhars also weigh more. The result was that tea began selling again in plastic cups.
- ↑ 7.0 7.1 M. Rajendran (June 14, 2004). "Pots of money for tea in pot - Laloo's experiment with earthen cups comes at high price". The Telegraph. Calcutta. Archived from the original on September 11, 2004 – via telegraphindia.com.
It has the disconcerting tendency to soak the contents ... Normally, we supply 150 ml of tea. When poured into the kulhar, it shrinks to only about 100 ml because of the high absorption rate ...
- ↑ Badiuzzaman. "अन्तिम इच्छा (Final wish)". Hindi Samay. Archived from the original on 2011-07-11. Retrieved 2010-09-04.
... मिट्टी के कुल्हड़ वाली चाय पीते हुए कमाल भाई ने कहा था : जानते हो कराची में ऐसी चाय पीने को जी तरस जाता है। ऐसी सौंधी चाय कराची में कहाँ नसीब [Sipping his kulhar-wali chai, Kamal Bhai had said, "Do you know how I pine to drink this tea in Karachi? Where would I find this sondhi tea in Karachi?]
- ↑ The Guide Team (July 16, 2010). "Must catch events this weekend in Delhi" – via mid-day.com.
... Taste of Dilli: Dilwalon ki Delhi is famous ... there is kulhar chai with every buffet after the meal. Or you can opt for your favourite brand of whisky, served straight up with ice.
- ↑ Palash Kumar (June 9, 2004), "Potters' luck!", Rediff.com,
It's goodbye to plastic cups on Indian railways. Travellers now will be served water, tea and other beverages on trains and platforms in traditional earthenware mugs made by potters ... Environmentalists were thrilled by the move. "It will be definitely be a good decision," said Nidhi Jamwal of the Delhi-based Centre for Science and Environment.
- ↑ Venkatesh Dutta (6 July 2004), "A clay pot dictatorship", Indian Express,
The potter who makes the kulhars gets just 25 paisa per piece. So if the potter works really hard and makes 100 kulhars a day, how much does he earn? Rs 25. Just imagine, how much agricultural land will be needed for several lakh kulhars a day? Perhaps more than 100 acres per day per state ...
- ↑ "رےلوے اسٹےشنوں پر کلہڑ مےں چائے نہےں فروخت کی جا رہی ہے (Tea is not being sold in kulhars on railway stations)", Urdutimes, May 12, 2008, archived from the original on ਮਾਰਚ 11, 2012, retrieved ਫ਼ਰਵਰੀ 18, 2023,
مرکزی رےلوے وزےر لالو پر ساد یادو کا فرمان اسٹےشنوں پر فےل ہوگیا ہے [The directive of the central railway minister Laloo Prasad Yadav has failed in railway stations]