ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ

ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ

ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ: वन्दे मातरम्; ਬੰਗਾਲੀ: বন্দে মাতরম) ਭਾਰਤ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ ਹੈ। ਇਸਨੂੰ ਇੱਕ ਬੰਗਾਲੀ ਲਿਖਾਰੀ ਬੰਕਿਮ ਚੰਦਰ ਚਟਰਜੀ ਨੇ ੧੮੮੨ ਵਿੱਚ ਬੰਗਾਲੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ। ਇਹ ਗੀਤ ਉਸਦੇ ਨਾਵਲ ਅਨੰਦਮਠ ਵਿੱਚ ਦਰਜ ਹੈ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਵੀ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ।

ਸਿਰਲੇਖ

ਇਸਦਾ ਸਿਰਲੇਖ ਬੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਨਹੀਂ। ਹਿੰਦੀ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਹਾਲਾਂਕਿ ਵੰਦੇ ਠੀਕ ਹੈ ਪਰ ਇਹ ਗੀਤ ਮੂਲਰੂਪ ਵਿੱਚ ਬੰਗਾਲੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਬੰਗਾਲੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਵ ਅੱਖਰ ਹੈ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੋ ਬੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਹੀ ਬੰਕਿਮ ਚੰਦਰ ਚੱਟੋਪਾਧਿਆਏ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਲਿਖਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਸੱਚਾਈ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਦੇ ਹੋਏ ਸਿਰਲੇਖ ਬੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ ਪਰ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਵਿੱਚ ਬੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਦਾ ਕੋਈ ਅਰਥ ਨਹੀਂ ਹੈ ਅਤੇ ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਦੇ ਪਾਠ ਤੋਂ ਮਾਤਾ ਦੀ ਵੰਦਨਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਅਜਿਹਾ ਮਤਲਬ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ, ਸੋ ਦੇਵਨਾਗਰੀ ਵਿੱਚ ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਹੀ ਲਿਖਣਾ ਅਤੇ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸਹੀ ਹੋਵੇਗਾ। ਇਸ ਜਨਮ ਭੂਮਿਕਾ ਦਾ ਆਯੋਜਨ, ਇਹ ਨਾਵਲ ਆਨੰਦਮਥ ਵਿੱਚ ਬੰਗਾਲੀ ਲਿਪੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। 'ਬੰਦੇ ਮਾਤਰਮ' ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਮਾਂ, ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਪ੍ਰਸ਼ੰਸਾ ਕਰਦਾ ਹਾਂ" ਜਾਂ "ਮੈਂ ਤੇਰੀ ਉਸਤਤ ਕਰਦਾ ਹਾਂ, ਮਾਂ" ਗਾਣੇ ਦੀਆਂ ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਆਇਤਾਂ ਵਿੱਚ “ਮਾਂ ਦੇਵੀ” ਨੂੰ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜਨਮ ਭੂਮੀ - ਬੰਗਾ ਮਾਤਾ (ਮਾਂ ਬੰਗਾਲ) ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ (ਭਾਰਤ ਭਾਰਤ) ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਸ ਪਾਠ ਵਿੱਚ ਸਪਸ਼ਟ ਤੌਰ ਤੇ ਇਸ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।

ਇਸਨੇ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ ਗਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ, 1896 ਵਿੱਚ ਇੰਡੀਅਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਾਂਗਰਸ ਦੇ ਇਜਲਾਸ ਵਿਚ। ਇਹ 1905 ਵਿੱਚ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਸਰਗਰਮੀ ਅਤੇ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਮਾਰਚ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਗਾਣਾ ਬਣ ਗਿਆ। ਅਧਿਆਤਮਵਾਦੀ ਭਾਰਤੀ ਰਾਸ਼ਟਰਵਾਦੀ ਅਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਸ੍ਰੀ ਅਰੌਬਿੰਦੋ ਨੇ ਇਸ ਨੂੰ "ਬੰਗਾਲ ਦਾ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ। ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਦੇ ਗਾਣੇ ਅਤੇ ਨਾਵਲ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ ਗਈ ਸ ਪਰ ਕਾਮਿਆਂ ਅਤੇ ਆਮ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਇਸ ਪਾਬੰਦੀ ਦਾ ਖੰਡਨ ਕੀਤਾ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਇਸ ਨੂੰ ਗਾਉਣ ਲਈ ਵਾਰ ਵਾਰ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਜੇਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਚਲੇ ਗਏ, ਅਤੇ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਰਾਜ ਤੋਂ ਆਜ਼ਾਦੀ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਭਾਰਤੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸ ਪਾਬੰਦੀ ਨੂੰ ਪਲਟ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਹਾਲਾਂਕਿ ਭਾਰਤ ਕੋਲ ਕੋਈ "ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ" ਨਹੀਂ ਹੈ।1950 ਵਿੱਚ (ਭਾਰਤ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ), ਭਾਰਤ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ, ਬਾਬੂ ਰਾਜੇਂਦਰ ਪ੍ਰਸਾਦ ਨੇ ਘੋਸ਼ਣਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ, ਗਾਣਾ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਸਨਮਾਨ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮਾਨ. ਗਾਣੇ ਦੀਆਂ ਪਹਿਲੀਆਂ ਦੋ ਤੁਕਾਂ ਮਾਂ ਅਤੇ ਮਾਤ ਭੂਮੀ ਦਾ ਸੰਖੇਪ ਹਵਾਲਾ ਹਨ, ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੰਦੂ ਦੇਵਤੇ ਦਾ ਨਾਮ ਨਾਲ ਜ਼ਿਕਰ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ, ਬਾਅਦ ਦੀਆਂ ਆਇਤਾਂ ਦੇ ਉਲਟ ਜੋ ਦੁਰਗਾ ਵਰਗੀਆਂ ਦੇਵੀ-ਦੇਵਤਾਵਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਗਾਣੇ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਲਈ ਕੋਈ ਸਮਾਂ ਸੀਮਾ ਜਾਂ ਹਾਲਾਤ ਨਿਰਧਾਰਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਗੀਤ ਜਨ ਗਣ ਮਨ ਦੇ ਉਲਟ ਜੋ 52 ਸਕਿੰਟ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਗੀਤ

(ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਗੀਤ) वन्दे मातरम्। सुजलां सुफलां मलय़जशीतलाम्, शस्यश्यामलां मातरम्। वन्दे मातरम्।।१।। शुभ्रज्योत्स्ना पुलकितयामिनीम्, फुल्लकुसुमित द्रुमदलशोभिनीम्, सुहासिनीं सुमधुरभाषिणीम्, सुखदां वरदां मातरम्। वन्दे मातरम्।।२।। कोटि-कोटि कण्ठ कल-कल निनाद कराले, कोटि-कोटि भुजैर्धृत खरकरवाले, के बॉले माँ तुमि अबले, बहुबलधारिणीं नमामि तारिणीम्, रिपुदलवारिणीं मातरम्। वन्दे मातरम्।।३।। तुमि विद्या तुमि धर्म, तुमि हृदि तुमि मर्म, त्वं हि प्राणाः शरीरे, बाहुते तुमि माँ शक्ति, हृदय़े तुमि माँ भक्ति, तोमारेई प्रतिमा गड़ि मन्दिरे-मन्दिरे। वन्दे मातरम्।।४।। त्वं हि दुर्गा दशप्रहरणधारिणी, कमला कमलदलविहारिणी, वाणी विद्यादायिनी, नमामि त्वाम्, नमामि कमलां अमलां अतुलाम्, सुजलां सुफलां मातरम्। वन्दे मातरम्।।५।। श्यामलां सरलां सुस्मितां भूषिताम्, धरणीं भरणीं मातरम्। वन्दे मातरम्।।६।।>

(ਬੰਗਾਲੀ ਗੀਤ) সুজলাং সুফলাং মলয়জশীতলাম্ শস্যশ্যামলাং মাতরম্॥ শুভ্রজ্যোত্স্না পুলকিতযামিনীম্ পুল্লকুসুমিত দ্রুমদলশোভিনীম্ সুহাসিনীং সুমধুর ভাষিণীম্ সুখদাং বরদাং মাতরম্॥ কোটি কোটি কণ্ঠ কলকলনিনাদ করালে কোটি কোটি ভুজৈর্ধৃতখরকরবালে কে বলে মা তুমি অবলে বহুবলধারিণীং নমামি তারিণীম্ রিপুদলবারিণীং মাতরম্॥ তুমি বিদ্যা তুমি ধর্ম, তুমি হৃদি তুমি মর্ম ত্বং হি প্রাণ শরীরে বাহুতে তুমি মা শক্তি হৃদয়ে তুমি মা ভক্তি তোমারৈ প্রতিমা গড়ি মন্দিরে মন্দিরে॥ ত্বং হি দুর্গা দশপ্রহরণধারিণী কমলা কমলদল বিহারিণী বাণী বিদ্যাদায়িনী ত্বাম্ নমামি কমলাং অমলাং অতুলাম্ সুজলাং সুফলাং মাতরম্॥ শ্যামলাং সরলাং সুস্মিতাং ভূষিতাম্ ধরণীং ভরণীং মাতরম্॥

ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ

ਪੰਜਾਬੀ ਦੇ ਸਿਰਮੌਰ ਕਵੀ ਲਾਲਾ ਧਨੀ ਰਾਮ ਚਾਤ੍ਰਿਕ ਨੇ ਸਨ 1940 ਈਸਵੀ ਵਿਚ ਛਪੀ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ 'ਕੇਸਰ ਕਿਆਰੀ' ਵਿਚ 'ਭਾਰਤ ਮਾਤਾ' ਸਿਰਲੇਖ ਹੇਠ ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਦਾ ਸੁਤੰਤਰ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਹੇਠ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ :

ਜਲਾਂ ਵਾਲੀ ! ਫਲਾਂ ਵਾਲੀ ! ਪਰਬਤਾਂ ਤੇ ਥਲਾਂ ਵਾਲੀ ! ਚੰਦਨਾਂ ਥੀਂ ਠਾਰੀ ! ਹਰਿਔਲ ਥੀਂ ਸ਼ਿੰਗਾਰੀ, ਮਾਤਾ !

ਫੁੱਲਾਂ ਮਹਿਕਾਈ, ਸਰਦ ਚਾਨਣੀ ਖਿੜਾਈ, ਰੁੱਖਾਂ ਬੂਟਿਆਂ ਸਜਾਈ, ਅੰਨਾਂ ਧਨਾਂ ਦੀ ਪਟਾਰੀ, ਮਾਤਾ !

ਹਾਸ ਤੇ ਮਿਠਾਸ ਭਰੀ, ਸੁਖ ਦਾਤੀ, ਵਰ ਦਾਤੀ, ਮਾਣ ਦਾਤੀ, ਤ੍ਰਾਣ ਦਾਤੀ, ਸ਼ੋਭਾ ਦੀ ਅਟਾਰੀ, ਮਾਤਾ !

ਪੈਂਤੀ ਕ੍ਰੋੜ ਕੰਠੋਂ ਕਿਲਕਾਰਨੀ, ਸੱਤਰ ਕ੍ਰੋੜ ਬਾਹੂ ਬਲ ਧਾਰਨੀ, ਹੇ ਭਾਰਤ ਪਿਆਰੀ, ਮਾਤਾ !

ਸਟਾਰ ਨਿਊਜ ਐਜੰਸੀ ਦੀ ਸੰਪਾਦਕ ਏਵੰ ਯੁਵਾ ਪੱਤਰਕਾਰ ਫਿਰਦੌਸ ਖਾਨ ਨੇ ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਵਿੱਚ ਅਨੁਵਾਦ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਫਿਰਦੌਸ ਖਾਨ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਵੰਦੇ ਮਾਤਰਮ ਦਾ ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦ ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ:

ਮਾਂ ਤੈਨੂੰ ਸਲਾਮ
ਤੂੰ ਭਰੀ ਹੈ ਮਿੱਠੇ ਪਾਣੀ ਨਾਲ਼
ਫਲ ਫੁੱਲਾਂ ਦੀ ਮਹਿਕ ਸੁਹਾਣੀ ਨਾਲ਼
ਦੱਖਣ ਦੀਆਂ ਸਰਦ ਹਵਾਵਾਂ ਨਾਲ਼
ਫ਼ਸਲਾਂ ਦੀਆਂ ਸੋਹਣੀਆਂ ਫ਼ਿਜ਼ਾਵਾਂ ਨਾਲ਼
ਮਾਂ ਤੈਨੂੰ ਸਲਾਮ…

ਤੇਰੀਆਂ ਰਾਤਾਂ ਚਾਨਣ ਭਰੀਆਂ ਨੇ
ਤੇਰੀ ਰੌਣਕ ਪੈਲ਼ੀਆਂ ਹਰੀਆਂ ਨੇ
ਤੇਰਾ ਪਿਆਰ ਭਿੱਜਿਆ ਹਾਸਾ ਹੈ
ਤੇਰੀ ਬੋਲੀ ਜਿਵੇਂ ਪਤਾਸ਼ਾ ਹੈ
ਤੇਰੀ ਗੋਦ 'ਚ ਮੇਰਾ ਦਿਲਾਸਾ ਹੈ
ਤੇਰੇ ਪੈਰੀਂ ਸੁਰਗ ਦਾ ਵਾਸਾ ਹੈ
ਮਾਂ ਤੈਨੂੰ ਸਲਾਮ…

-ਫ਼ਿਰਦੌਸ ਖ਼ਾਨ