ਚਿਤਵਨ ਵੈਲੀ
ਚਿਤਵਨ ਘਾਟੀ ( Nepali: चितवन उपत्यका) ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤਰਾਈ ਘਾਟੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਮਕਵਾਨਪੁਰ, ਚਿਤਵਨ ਅਤੇ ਨਵਲਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਇਹ ਘਾਟੀ 150 km (93 mi) ਦੇ ਕਰੀਬ ਤਰਾਈ-ਦੁਆਰ ਸਵਾਨਾ ਅਤੇ ਘਾਹ ਦੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹੈ। ਲੰਬਾਈ ਅਤੇ 30–48 km (19–30 mi) ਚੌੜਾਈ।
ਮੁੱਖ ਸ਼ਹਿਰ ਘਾਟੀ ਦੇ ਪੂਰਬੀ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਹੇਟੌਦਾ ਅਤੇ ਰਤਨਾਨਗਰ, ਇਸਦੇ ਮੱਧ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਨਰਾਇਣਗੜ੍ਹ ਅਤੇ ਭਰਤਪੁਰ ਹਨ।
ਚਿਤਵਨ ਘਾਟੀ ਪੂਰਬੀ ਰਾਪਤੀ ਨਦੀ ਦੁਆਰਾ ਨਿਕਾਸ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਪੂਰਬੀ ਮਹਾਭਾਰਤ ਰੇਂਜ ਤੋਂ ਹੇਟੌਦਾ ਨੇੜੇ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਵਹਿੰਦੀ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਇਹ ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਮੁੜਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਘਾਟੀ ਦੇ ਧੁਰੇ ਦੇ ਨਾਲ ਵਗਦੀ ਹੈ। ਲਗਭਗ 20 km (12 mi) ਹੇਟੌਦਾ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਰਾਪਤੀ ਚਿਤਵਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਦੀ ਪੂਰਬੀ ਸਰਹੱਦ ਨਾਲ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਅਗਲੇ 70 km (43 mi) ਲਈ ਇਹ ਇਸਦੇ ਸੱਜੇ-ਹੱਥ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਮਨੁੱਖੀ ਬਸਤੀਆਂ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਖੱਬੇ-ਹੱਥ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਖੇਤਰ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇੱਕ ਕੁਦਰਤੀ ਸੀਮਾ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਮੇਘੌਲੀ ਦੇ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਇਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗੰਗਾ ਦੀ ਸਹਾਇਕ ਨਦੀ, ਨਾਰਾਇਣੀ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਮਿਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਗੰਡਕੀ ਨਦੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਵੰਡ[ਸੋਧੋ]
- ਨਵਲਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਨੇਪਾਲ ਵਿੱਚ ਗੰਡਾਕੀ ਸੂਬੇ ਦਾ ਇੱਕ ਹਿੱਸਾ ਹੈ
- ਚਿਤਵਨ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ
- ਮਕਵਾਨਪੁਰ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ, ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਬਾਗਮਤੀ ਸੂਬੇ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਹਨ।
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਏਕੀਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਚਿਤਵਨ ਘਾਟੀ ਇੱਕ ਸੁਤੰਤਰ ਰਾਜ ਸੀ, ਇਸਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕ ਰਾਜਧਾਨੀ ਉਪਰਦੰਗਗੜ੍ਹੀ ਸੀ। 20ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੱਕ, ਚਿਤਵਨ ਘਾਟੀ ਦਾ ਮੁੱਖ ਹਿੱਸਾ ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਅਧੀਨ ਸੀ ਅਤੇ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹਾਂ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਥਰੂ, ਦਾਨੁਵਰ, ਦਰਾਈ ਅਤੇ ਮਾਝੀ ਲੋਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਸੀ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਫੈਲਣ ਵਾਲੇ ਛੂਤ ਵਾਲੇ ਮਲੇਰੀਆ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਕੁਝ ਵਿਰੋਧ ਹਾਸਲ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਜਦੋਂ 1950 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਨੇਪਾਲ ਦੇ ਮੱਧ-ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰਾਂ ਦੇ ਗਰੀਬ ਕਿਸਾਨ ਖੇਤੀ ਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਭਾਲ ਵਿੱਚ ਦੱਖਣ ਵੱਲ ਪਰਵਾਸ ਕਰ ਗਏ ਸਨ, ਤਾਂ ਚਿਤਵਨ ਘਾਟੀ ਨੂੰ ਵਸੇਬੇ ਲਈ ਖੋਲ੍ਹ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। [1] ਡੀਡੀਟੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਮਲੇਰੀਆ - ਖਾਤਮੇ ਅਤੇ ਜੰਗਲਾਂ ਦੀ ਕਟਾਈ ਯੋਜਨਾ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਜ ਦੇ ਸਮਰਥਨ ਨਾਲ 1960 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਚੇਪਾਂਗ, ਗੁਰੂੰਗ, ਮਗਰ, ਛੇਤਰੀ ਅਤੇ ਬਹੂਨ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ 60,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕ, ਜੋ ਪਹਿਲਾਂ ਸਿਰਫ ਮੱਧ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਇੱਥੇ ਆ ਕੇ ਵੱਸ ਗਏ ਹਨ। 1980 ਤੱਕ ਮਨੁੱਖੀ ਆਬਾਦੀ ਲਗਭਗ 320 ਬਸਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿ ਰਹੇ 260,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਲੋਕਾਂ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਗਈ ਸੀ।
ਆਰਥਿਕਤਾ[ਸੋਧੋ]
ਖੇਤੀ ਬਾੜੀ[ਸੋਧੋ]
ਚਿਤਵਨ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖੇਤਰ ਹੈ। ਬੀਜੇ ਗਏ ਰਕਬੇ, ਵਿਕਰੀ ਦੇ ਮੁੱਲ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਭੋਜਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਚਿਤਵਨ ਖੇਤੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਚੌਲ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਫਸਲ ਹੈ, ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਸਰ੍ਹੋਂ, ਮੱਕੀ, ਕਣਕ, ਦਾਲਾਂ, ਬਕਵੀਟ ਅਤੇ ਤਿਲ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਮੂਲ ਰੂਪ ਵਿੱਚ, ਚਿਤਵਨ ਵਿੱਚ ਥਰੂਆਂ ਨੇ ਸੁੱਕੇ ਚਾਵਲ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਝੋਨੇ ਦੇ ਚੌਲਾਂ ਦਾ ਉਤਪਾਦਨ ਕੀਤਾ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਆਬਾਦਕਾਰ ਗਿੱਲੇ ਚੌਲਾਂ ਦੀ ਕਾਸ਼ਤ ਨੂੰ ਤਰਜੀਹ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। ਖੇਤੀਯੋਗ ਜ਼ਮੀਨ 'ਤੇ ਵਧ ਰਹੇ ਮਨੁੱਖੀ ਦਬਾਅ ਦੇ ਨਾਲ, ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਸੁਧਰੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਸਿੰਚਾਈ ਸਹੂਲਤਾਂ ਨੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਗੁਣਵੱਤਾ 'ਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦਿਆਂ, ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਤੀਬਰਤਾ ਅਤੇ ਅਨਾਜ ਦੇ ਅਨਾਜ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਨੂੰ ਸਾਲ ਵਿੱਚ ਤਿੰਨ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਹੱਦ ਤੱਕ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਹੈ।[1]ਪਸ਼ੂ ਪਾਲਣ ਫ਼ਸਲੀ ਖੇਤੀ ਦਾ ਅਨਿੱਖੜਵਾਂ ਅੰਗ ਹੈ। ਗਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮੱਝਾਂ ਨੂੰ ਡਰਾਫਟ ਪਾਵਰ ਅਤੇ ਖਾਦ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਪਾਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਦੁੱਧ ਲਈ ਗਾਵਾਂ, ਦੁੱਧ ਅਤੇ ਮਾਸ ਦੋਵਾਂ ਲਈ ਮੱਝ। ਬੱਕਰੀਆਂ ਅਤੇ ਮੁਰਗੀਆਂ ਪਸ਼ੂ ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦੀ ਪੂਰਤੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਭੂਮੀਗਤ ਪਾਣੀ ਨੇਪਾਲ ਦੀਆਂ ਦੋ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਿੰਚਾਈ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੀ ਸਪਲਾਈ ਕਰਨ ਲਈ ਕਾਫੀ ਹੈ: ਖਗੇਰੀ ਨਹਿਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਅਤੇ ਨਾਰਾਇਣੀ ਲਿਫਟ ਸਿਸਟਮ।
ਹਾਲ ਹੀ ਦੇ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ, ਸ਼ਹਿਦ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਮਧੂ ਮੱਖੀ ਪਾਲਣ ਇੱਕ ਉੱਚ ਮੁੱਲ ਦੀ ਨਕਦ ਕਮਾਈ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਵਸਤੂ ਵੀ ਬਣ ਗਈ ਹੈ।[2]
ਉਦਯੋਗ[ਸੋਧੋ]
ਮੁੱਖ ਉਦਯੋਗਿਕ ਜ਼ੋਨ ਹੇਟੌਦਾ ਦੇ ਨੇੜੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। 1998 ਵਿੱਚ ਹੇਟੌਦਾ ਨੇ ਕਸਬੇ ਦੇ ਉਦਯੋਗਿਕ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ 22 ਉਦਯੋਗਿਕ ਇਕਾਈਆਂ ਦੀ ਮੇਜ਼ਬਾਨੀ ਕੀਤੀ।[3] 2007 ਤੱਕ, ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ 40 ਯੂਨਿਟ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ: ਟੈਕਸਟਾਈਲ, ਰਸਾਇਣਕ, ਅਤੇ ਚੂਨਾ ਮਾਈਨਿੰਗ ਪਲਾਂਟ, ਹੋਰਾਂ ਵਿੱਚ। 1995 ਵਿੱਚ, ਚਿਤਵਨ ਵਿੱਚ ਪੋਲਟਰੀ ਫਾਰਮਿੰਗ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੋਈ ਜਿਸ ਨੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੋਲਟਰੀ ਹੱਬ ਬਣਾਇਆ: ਇੱਕ ਦਹਾਕੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਲਗਭਗ 600 ਪੋਲਟਰੀ ਫਾਰਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਫੀਡ ਮਿੱਲਾਂ ਅਤੇ ਹੈਚਰੀਆਂ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ।[4][5]
ਸੈਰ ਸਪਾਟਾ[ਸੋਧੋ]
ਚਿਤਵਨ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪਾਰਕ ਚਿਤਵਨ ਘਾਟੀ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਸੈਲਾਨੀ ਸਥਾਨ ਹੈ। ਮੁੱਖ ਸੈਲਾਨੀ ਕੁਆਰਟਰ ਅਤੇ ਪਾਰਕ ਦਾ ਪ੍ਰਵੇਸ਼ ਦੁਆਰ ਸੌਰਾਹਾ ਹੈ, ਜੋ ਮ੍ਰਿਗਾਕੁੰਜ ਬਫਰ ਜ਼ੋਨ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਖੇਤਰ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਆਮਦਨ ਦਾ ਇੱਕ ਸਥਿਰ ਸਰੋਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਇਸਦੀ ਜੈਵ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦੇ ਸਥਾਈ ਸੰਭਾਲ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨਕ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 Agergaard, J. (1999) Settlement and changing land use in the Chitwan district of Nepal Geografisk Tidsskrift, Bind si01: 11-18 (PDF)
- ↑ Pokhrel, S. (2009) Comparative Benefits of Beekeeping Enterprise in Chitwan, Nepal The Journal of Agriculture and Environment Vol. 10: 39-50 pdf download
- ↑ Rural-Urban Partnership Programme (1998) Hetauda Market Zone Delineation Study pdf download Archived 2009-08-24 at the Wayback Machine.
- ↑ Bhattarai, T.C., Sugiyama, M., Oguri, K. (1999) Poultry Production and Marketing – with comparison to other South Asian Countries. Bulletin of the Faculty of Regional Studies, Gifu University, Vol. 5.
- ↑ The Poultry Site (2009) Poultry Farming Moves away from Chitwan Centre. online news