ਮੋਚੀ ਦਰਵਾਜ਼ਾ
ਮੋਚੀ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ( موچی دروازہ ) ਅੰਦਰੂਨ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਅਕਬਰੀ ਅਤੇ ਲਾਹੌਰ, ਪੰਜਾਬ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਹ ਆਲਮ ਗੇਟਾਂ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਅੰਦਰੂਨ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਤੇਰ੍ਹਾਂ ਦਰਵਾਜ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ ਜੋ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਕਬਰ ਦੇ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸਨ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੀ ਰਾਖੀ ਲਈ ਇੱਕ ਤੀਹ ਫੁੱਟ ਉੱਚੀ ਕੰਧ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਢਾਹ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸੀ ਪਰ 1900 ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਏ ਗਏ ਸੀ। ਫਿਰ 1947 ਦੇ ਦੰਗਿਆਂ ਦੌਰਾਨ ਕੁਝ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਸਾੜ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਸੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਨੂੰ ਢਾਹ ਦਿੱਤੇ ਗਏ, ਮੋਚੀ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ। ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਹੁਣ ਮੌਜੂਦ ਨਹੀਂ ਹੈ ਪਰ ਅੱਜ ਵੀ ਗਲੀਆਂ, ਮੁਹੱਲੇ ਅਤੇ ਉੱਚੀ ਇਮਾਰਤਸਾਜ਼ੀ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦੇਖੀਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇਸ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਕਈ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਜੁੜੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਕੁਝ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਇਸ ਦਾ ਨਾਮ ਮੋਤੀ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਦੌਰਾਨ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਤੇ ਪਹਿਰੇਦਾਰ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਇਸ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੀ ਰਾਖੀ ਕੀਤੀ । ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਬਹੁਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਇਸ ਗੱਲ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਹਨ ਕਿ "ਮੋਚੀ" ਉਰਦੂ ਸ਼ਬਦ "ਮੋਰਚੀ" ਦਾ ਵਿਗੜਿਆ ਰੂਪ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਖਾਈ ਦਾ ਸਿਪਾਹੀ"। ਗਵਰਨਰ ਦੀਆਂ "ਪਿਆਦਾ" ਯੂਨਿਟਾਂ ਇੱਥੇ ਤਾਇਨਾਤ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਮ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਇਸ ਤੱਥ ਦੁਆਰਾ ਹੋਰ ਵੀ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਸ ਗੇਟ ਦੇ ਅੰਦਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਗਲੀਆਂ (ਮੁਹੱਲੇ) ਅਜੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਪੁਰਾਣੇ ਨਾਮ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੁਹੱਲਾ ਤੀਰ-ਗਰਾਂ (ਤੀਰ ਕਾਰੀਗਰ), ਮੁਹੱਲਾ ਕਮਾਨ-ਗਰਾਂ (ਕਮਾਨ ਕਾਰੀਗਰ)।
ਮੋਚੀ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਦੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਦਾ ਬਾਜ਼ਾਰ ਸੁੱਕੇ ਮੇਵੇ, ਪਤੰਗਾਂ ਅਤੇ ਆਤਿਸ਼ਬਾਜ਼ੀ ਦੀਆਂ ਦੁਕਾਨਾਂ ਲਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹੈ। ਇਹ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੇ ਅਧਿਆਪਕ ਮੁਹੰਮਦ ਸਾਲੇਹ ਕੰਬੋਹ ਦੀ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮਸਜਿਦ ਲਈ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਮੁਹੱਲਾ ਸ਼ੀਆ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਸ਼ੀਆ ਅਜੇ ਵੀ ਹਰ ਸਾਲ ਮੁਹੱਰਮ ਨੂੰ ਮਜਾਲਿਸ ਅਤੇ ਮਾਤੁਮ (ਆਪਣੀ ਛਾਤੀ ਨੂੰ ਪਿੱਟਣਾ) ਅਤੇ ਇਵੇਂ ਇਮਾਮ ਹੁਸੈਨ, ਇਸਲਾਮੀ ਪੈਗੰਬਰ ਮੁਹੰਮਦ ਦਾ ਪੋਤੇ ਦੀ ਸ਼ਹਾਦਤ ਦੀ ਯਾਦ ਮਨਾਈ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਹਵੇਲੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਕਈ ਇਮਾਮ ਬਾਰਗਾਹਾਂ ਇੱਥੇ ਸਥਿਤ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਵ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਕੁਝ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਦੇ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਹਨ। ਮੁਬਾਰਕ ਹਵੇਲੀ, ਨਿਸਾਰ ਹਵੇਲੀ ਅਤੇ ਲਾਲ ਹਵੇਲੀ ਕੁਝ ਉਦਾਹਰਣਾਂ ਹਨ। ਸਾਈਂ ਕਬਾਬ ਵਾਲਾ, ਫਜ਼ਲ ਸਵੀਟਸ ਅਤੇ ਰਫੀਕ ਸਵੀਟਸ ਅਤੇ ਇੱਕ ਪੁਰਾਣਾ ਖੂਹ (ਲਾਲ ਖੂ) ਮੁਹੱਲਾ ਸ਼ੀਆ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਮਸ਼ਹੂਰ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ। ਲਾਲ ਹਵੇਲੀ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਮੋਚੀ ਬਾਗ ਹੈ। ਇਹ, ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ, ਛਾਂਦਾਰ ਦਰਖਤਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਹਰਾ-ਭਰਾ ਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਇਸ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਵਿੱਚ "ਸਪੀਕਰਜ਼ ਕੋਰਨਰ" ਬਣ ਜਾਣ ਕਾਰਨ (ਇਸ ਸਥਾਨ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਾਮਵਰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਤਕਰੀਰਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ) ਇਹ ਵੀਰਾਨ ਹੈ। ਹੁਣ ਇਸ ਬਾਗ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕ ਵਿਆਹ ਸਮਾਗਮਾਂ ਲਈ ਅਤੇ ਸਥਾਨਕ ਮੁੰਡੇ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡਣ ਲਈ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
- ਲਾਹੌਰ
- ਲਾਹੌਰ ਦਾ ਕਿਲਾ
- ਮੁਹੰਮਦ ਸਾਲੇਹ ਕੰਬੋਹ
- ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਕੰਧ ਵਾਲਾ ਸ਼ਹਿਰ
- ਬਾਦਸ਼ਾਹੀ ਮਸਜਿਦ