ਰਿਹਲਾ

ਰਿਹਲਾ ਇੱਕ ਯਾਤਰਾ ਅਤੇ ਉਸ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਲਿਖਤੀ ਬਿਰਤਾਂਤ, ਜਾਂ ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਦੋਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਰਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਧਾ ਹੈ। "ਗਿਆਨ ਦੀ ਖੋਜ ਵਿੱਚ ਯਾਤਰਾ" (الرحلة في طلب العلم) ਦੀ ਮੱਧਕਾਲੀ ਇਸਲਾਮੀ ਧਾਰਨਾ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ ਹੋਇਆ, ਰਿਹਲਾ ਮੱਧਕਾਲੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ-ਆਧੁਨਿਕ ਅਰਬੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਧਾ ਵਜੋਂ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹੱਜ ਕਰਨ ਦੇ ਇਰਾਦੇ ਨਾਲ ਕੀਤੀ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਯਾਤਰਾ ਜੋ ਉਸ ਮੂਲ ਰੂਟ ਤੋਂ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹੈ।^[1] ਮੱਧਕਾਲੀ ਅਰਬੀ ਯਾਤਰਾ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਚ ਕਲਾਸੀਕਲ ਰਿਹਲਾ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਬਨ ਬਤੂਤਾ (ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਦਿ ਰਿਹਲਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) ਅਤੇ ਇਬਨ ਜੁਬੈਰ ਦੁਆਰਾ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਯਾਤਰੀ ਦੁਆਰਾ ਅਨੁਭਵ ਕੀਤੇ ਗਏ "ਸ਼ਖਸੀਅਤਾਂ, ਸਥਾਨਾਂ, ਸਰਕਾਰਾਂ, ਰੀਤੀ-ਰਿਵਾਜਾਂ ਅਤੇ ਉਤਸੁਕਤਾਵਾਂ" ਦਾ ਵਰਣਨ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਇਸ ਦੇ ਅੰਦਰ ਮੁਸਲਿਮ ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ^[2] ਬਾਰੇ ਵਰਨਣ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਰਿਹਲਾ ਸ਼ਬਦ ਹੋਰ ਅਰਬੀ ਯਾਤਰਾ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਕਾਰਨਾਂ ਕਰਕੇ ਕੀਤੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦੇ ਹਨ; ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਮੁਹੰਮਦ ਅਸ-ਸਫਰ^[3] ਅਤੇ ਰਿਫਾਆ ਅਲ-ਤਹਿਤਾਵੀ^[4] ਦੀਆਂ ਰਿਹਲਾ ਸ਼ੈਲੀ ਦੀਆਂ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਨਾ ਸਿਰਫ ਕ੍ਰਮਵਾਰ ਮੋਰੋਕੋ ਅਤੇ ਮਿਸਰ ਤੋਂ ਫਰਾਂਸ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਨੂੰ ਰਿਕਾਰਡ ਕਰਕੇ, ਸਗੋਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਅਨੁਭਵ ਅਤੇ ਨਿਰੀਖਣ ਨੂੰ ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਕੇ।

ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ[ਸੋਧੋ]

ਰਿਹਲਾ ਯਾਤਰਾ ਅਭਿਆਸ ਮੱਧ ਯੁੱਗ ਮੋਰੋਕੋ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਨੇ ਮੋਰੋਕੋ ਦੇ ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਨੂੰ ਇਸਲਾਮੀ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਉਮਾਹ ਦੀ ਸਮੂਹਿਕ ਚੇਤਨਾ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਲਈ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਭਾਵਨਾ ਪੈਦਾ ਹੋਈ। ਰਿਹਲਾ ਤਿੰਨ ਕਿਸਮਾਂ ਦੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ:^[5]

ਰਿਹਲਾ - ਮੋਰੋਕੋ ਦੇ ਅੰਦਰ ਯਾਤਰਾ, ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਥਾਨਕ ਖੇਤਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਹੋਰ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਲਈ।
ਰਿਹਲਾ ਹਿਜਾਜ਼ੀਆ - ਹਿਜਾਜ਼ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਜੋ ਮੌਖਿਕ ਜਾਂ ਲਿਖਤੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਾਰਿਤ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇਗੀ।
ਰਿਹਲਾ ਸਿਫਾਰੀਆ - <i id="mwNg">ਦਾਰ ਅਲ-ਹਰਬ</i> ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦੂਤਾਵਾਸਾਂ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਨਾਂ ਸਮੇਤ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਧਰਤੀ ਦੀ ਯਾਤਰਾ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਫ਼ਰਨਾਮਿਆਂ ਦੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਮੌਜੂਦਾ ਯਾਤਰਾ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਆਧਾਰ ਹੋਣਗੀਆਂ।

ਰਿਹਲਾ ਦੇ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਨੂੰ ਮੂਰਿਸ਼ ਅਲ-ਅੰਦਾਲੁਸ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਨੇਤਾਵਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਕੁਆਲੀਫਾਇਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।^[6] ਇਹ ਯਾਤਰਾ ਮੰਗੋਲ ਹਮਲਿਆਂ ਦੇ ਅੰਤ ਅਤੇ ਇਸਲਾਮੀ ਵਿਸਥਾਰ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਮੌਕੇ ਦੇ ਨਾਲ ਵੀ ਮੇਲ ਖਾਂਦੀ ਹੈ।^[7]

ਸਾਹਿਤ ਵਜੋਂ[ਸੋਧੋ]

ਇਬਨ ਜੁਬੈਰ ਅਤੇ ਇਬਨ ਬਤੂਤਾ ਦੀਆਂ ਯਾਤਰਾ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਨੂੰ "[ ਰਿਹਲਾ ] ਵਿਧਾ ਦੇ ਫੁੱਲਾਂ ਦੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਆਖਿਆਕਾਰ" ਵਜੋਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ,^[1] ਪਰ ਇਸਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕਾਂ ਵਜੋਂ ਨਹੀਂ ਸਮਝਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। 1183 ਵਿੱਚ ਇਬਨ ਜੁਬੈਰ ਦੀ ਮੱਕਾ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਬਾਰੇ, ਇੱਕ ਲੇਖਕ ਨੇ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਕਿ "...ਉਸਦੀ ਦੋ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਨੇ ਸਾਹਿਤਕ ਇਤਿਹਾਸ ਉੱਤੇ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਪਾਇਆ। ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਆਪਣੀਆਂ ਯਾਤਰਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮੁਸੀਬਤਾਂ ਬਾਰੇ ਉਸ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਨੇ ਲਿਖਤ ਦੀ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਸ਼ੈਲੀ, ਰਿਹਲਾ, ਜਾਂ ਸਿਰਜਣਾਤਮਕ ਸਫ਼ਰਨਾਮਾ ਦੇ ਬੁਨਿਆਦੀ ਕੰਮ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕੀਤਾ: ਨਿੱਜੀ ਬਿਰਤਾਂਤ, ਵਰਣਨ, ਰਾਏ ਅਤੇ ਕਿੱਸੇ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ। ਅਗਲੀਆਂ ਸਦੀਆਂ ਵਿੱਚ, ਅਣਗਿਣਤ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਉਸਦੀ ਨਕਲ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਚੋਰੀ ਵੀ ਕੀਤੀ।"^[8] ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ ਇਬਨ ਜੁਬੈਰ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖੇ ਗਏ ਸਨ; ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਅਬੂ ਬਕਰ ਇਬਨ ਅਲ-ਅਰਾਬੀ ਦਾ 12ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਰਿਹਲਾ, ਅਤੇ ਵਪਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਡਿਪਲੋਮੈਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਿਜ਼ਿਟ ਕੀਤੀ ਗਈ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਧਰਤੀ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ (ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਅਬੂ ਜ਼ੈਦ ਅਲ-ਸਿਰਾਫੀ ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਚੀਨ ਦੇ 9ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤ, ਅਤੇ ਇਬਨ ਦੁਆਰਾ 10ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਰਿਹਲਾ । ਵੋਲਗਾ ਲਈ ਅੱਬਾਸੀ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਲ ਫੈਡਲਾਨ ) ਇਬਨ ਜੁਬੈਰ ਦੇ ਸਫ਼ਰਨਾਮੇ ਦਾ ਲੰਬਾ ਪੂਰਵ ਸੀ।^[9]

ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਰਿਹਲਾ ਬਿਰਤਾਂਤ ਇਬਨ ਬਤੂਤਾ ਦੀ ਮਹਾਨ ਰਚਨਾ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਦੇ ਅਜੂਬਿਆਂ ਅਤੇ ਯਾਤਰਾ ਦੇ ਅਜੂਬਿਆਂ ਬਾਰੇ ਸੋਚਦੇ ਹਨ ( تحفة النظار في غرائب الأمصار وعجائب الأسفار, ਜਾਂ Tuḥfat an-Nuẓẓār fī Gharāʾib al-Amṣār wa ʿAjāʾib al-Asfār ), ਜਿਸਨੂੰ ਅਕਸਰ ਇਬਨ ਬਤੂਤਾ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ( رحلة ابن بطوطة)। ਟ੍ਰੈਵਲਜ਼ ਮਰੀਨਿਦ ਸੁਲਤਾਨ ਅਬੂ ਇਨਾਨ ਫਾਰਿਸ ਦੇ ਆਦੇਸ਼ਾਂ 'ਤੇ ਇਬਨ ਜੁਜ਼ੈ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਇਬਨ ਬਤੂਤਾ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਸੀ।^[10] ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਬਨ ਬਤੂਤਾ ਇੱਕ ਨਿਪੁੰਨ ਅਤੇ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਖੋਜੀ ਸੀ, ਪਰ ਉਸਦੀ ਯਾਤਰਾ ਕਈ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਇਸਲਾਮੀ ਸੰਸਾਰ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਅਣਜਾਣ ਸੀ।^[11]

ਅਬਦੁੱਲਾ ਅਲ-ਤਿਜਾਨੀ ਦਾ ਰਿਹਲਾ 1306 ਅਤੇ 1309 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਟਿਊਨਿਸ ਤੋਂ ਤ੍ਰਿਪੋਲੀ ਤੱਕ ਆਪਣੀ 970-ਦਿਨ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਦਾ ਹੈ।^[12]

ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]

↑ ^1.0 ^1.1 Netton, I.R., “Riḥla”, in: Encyclopaedia of Islam, Second Edition, Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel, W.P. Heinrichs. Consulted online on 12 July 2018 http://dx.doi.org/10.1163/1573-3912_islam_SIM_6298
↑ Dunn, Ross E. (2005). The Adventures of Ibn Battuta: A Muslim Traveler of the 14th Century. Berkeley and Los Angeles: University of California Press. p. 4.
↑ as-Saffar, Muhammad (1992). Miller, Susan Gilson (ed.). Disorienting Encounters: Travels of a Moroccan Scholar in France in 1845-1846. The Voyage of Muhammad As-Saffar. Berkeley: University of California Press.
↑ al-Tahtawi, Rifa'a Rafi' (2012). An Imam in Paris: Account of a Stay in France by an Egyptian Cleric (1826-1831). Translated by Newman, Daniel L. Saqi Books.
↑ Eickelman, Dale F.; Piscatori, James P. (1990). Muslim Travellers: Pilgrimage, Migration and the Religious Imagination. University of California Press. pp. 69–71. ISBN 9780520072527.
↑ Michael Karl Lenker, “The Importance of the Rihla for the Islamization of Spain,” Dissertations Available from ProQuest (January 1, 1982): 1–388
↑ Tolmacheva, Marina (1995). "Ibn Battuta in Black Africa". The International Journal of African Historical Studies. 28 (3): 696–697. doi:10.2307/221221. JSTOR 221221.
↑ Grammatico, Daniel and Werner, Louis. 2015. The Travel Writer Ibn Jubayr. Aramco World. Volume 66, No. 1, January–February 2015. Page 40.
↑ Abu Zayd al-Sirafi, Two Arabic Travel Books: Accounts of China and India, and Ahmad ibn Fadhlan, Mission to the Volga. Translated by Mackintosh-Smith, Tim; Montgomery, James. New York, London: New York University Press. 2014.
↑ Dunn, Ross E. (2004). The adventures of Ibn Battuta, a Muslim traveler of the fourteenth century. University of California Press. p. 310. ISBN 0-520-24385-4.
↑ Tolmacheva, Marina (1988). "The Adventures of Ibn Battuta, A Muslim Traveler of the Fourteenth Century". The International Journal of African Historical Studies. 21 (1): 149–150. doi:10.2307/219908. JSTOR 219908.
↑ Michael Brett (1976), "The Journey of al-Tijānī to Tripoli at the Beginning of the Fourteenth Century A.D./Eighth Century A.H.", Libyan Studies, vol. 7, pp. 41–51, doi:10.1017/s0263718900008992.

ਹੋਰ ਪੜ੍ਹਨਾ[ਸੋਧੋ]

Euben, Roxanne L. (21 July 2008). Journeys to the Other Shore: Muslim and Western Travelers in Search of Knowledge. Princeton University Press. ISBN 9780691138404.

ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ[ਸੋਧੋ]

ਇਬਨ ਬਤੂਤਾ ਦਾ ਰਿਹਲਾ (ਅਰਬੀ ਔਨਲਾਈਨ ਟੈਕਸਟ) ਵਰਲਡ ਡਿਜੀਟਲ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ

[:0-1] 1.0 ^1.1 Netton, I.R., “Riḥla”, in: Encyclopaedia of Islam, Second Edition, Edited by: P. Bearman, Th. Bianquis, C.E. Bosworth, E. van Donzel, W.P. Heinrichs. Consulted online on 12 July 2018 http://dx.doi.org/10.1163/1573-3912_islam_SIM_6298

[2] Dunn, Ross E. (2005). The Adventures of Ibn Battuta: A Muslim Traveler of the 14th Century. Berkeley and Los Angeles: University of California Press. p. 4.

[3] s-Saffar, Muhammad (1992). Miller, Susan Gilson (ed.). Disorienting Encounters: Travels of a Moroccan Scholar in France in 1845-1846. The Voyage of Muhammad As-Saffar. Berkeley: University of California Press.

[4] -Tahtawi, Rifa'a Rafi' (2012). An Imam in Paris: Account of a Stay in France by an Egyptian Cleric (1826-1831). Translated by Newman, Daniel L. Saqi Books.

[Travellers-5] Eickelman, Dale F.; Piscatori, James P. (1990). Muslim Travellers: Pilgrimage, Migration and the Religious Imagination. University of California Press. pp. 69–71. ISBN 9780520072527.

[6] Michael Karl Lenker, “The Importance of the Rihla for the Islamization of Spain,” Dissertations Available from ProQuest (January 1, 1982): 1–388

[7] Tolmacheva, Marina (1995). "Ibn Battuta in Black Africa". The International Journal of African Historical Studies. 28 (3): 696–697. doi:10.2307/221221. JSTOR 221221.

[8] Grammatico, Daniel and Werner, Louis. 2015. The Travel Writer Ibn Jubayr. Aramco World. Volume 66, No. 1, January–February 2015. Page 40.

[9] Abu Zayd al-Sirafi, Two Arabic Travel Books: Accounts of China and India, and Ahmad ibn Fadhlan, Mission to the Volga. Translated by Mackintosh-Smith, Tim; Montgomery, James. New York, London: New York University Press. 2014.

[10] Dunn, Ross E. (2004). The adventures of Ibn Battuta, a Muslim traveler of the fourteenth century. University of California Press. p. 310. ISBN 0-520-24385-4.

[11] Tolmacheva, Marina (1988). "The Adventures of Ibn Battuta, A Muslim Traveler of the Fourteenth Century". The International Journal of African Historical Studies. 21 (1): 149–150. doi:10.2307/219908. JSTOR 219908.

[12] Michael Brett (1976), "The Journey of al-Tijānī to Tripoli at the Beginning of the Fourteenth Century A.D./Eighth Century A.H.", Libyan Studies, vol. 7, pp. 41–51, doi:10.1017/s0263718900008992.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]