ਸ਼੍ਰੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ
ਸ਼੍ਰੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਾਰਾਣਸੀ ਦਾ ਇੱਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਹੈ। ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵਿਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦੂ ਆਪਣੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਭਲਾਈ ਅਤੇ ਸਦੀਵੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਲਈ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਨੂੰ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਸ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭਗਵਾਨ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਰ ਵਿੱਚ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਹਿੰਦੂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਪੁਰਖਿਆਂ ਦੀਆਂ ਵਿਛਡ਼ੀਆਂ ਰੂਹਾਂ ਲਈ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰਸਮ ਦੀ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦੇਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਵਿੱਤਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਾਰਾਣਸੀ ਦੀ ਤੀਰਥ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨੀ ਪੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਮੰਦਰ ਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਨੇਡ਼ੇ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ, ਮੰਦਰ ਦਾ ਸਥਾਨ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢ ਹਿੰਦੂ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਅਤੇ ਵਾਰਾਣਸੀ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਸੈਲਾਨੀਆਂ ਲਈ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਆਕਰਸ਼ਣ ਹੈ।ਸ਼੍ਰੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਦੁਨੀਆ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਮੰਦਰ ਟਾਵਰ ਹੈ ਜਿਸ ਦੀ ਸ਼ਿਖਰ ਦੀ ਉਚਾਈ ਲਗਭਗ 250 ਫੁੱਟ ਹੈ।[1][2][3][4][5][6][7]
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਪਿਛਲੇ 900 ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਕਾਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਕਈ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਆਪਣੇ ਹਿੰਦੂ ਸਰਪ੍ਰਸਤਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਇਸ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਮੰਦਰ ਦਾ ਕਈ ਵਾਰ ਪੁਨਰ ਨਿਰਮਾਣ ਕੀਤਾ। ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਰਿਪੋਰਟ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਮੰਦਰ ਵਿਨਾਸ਼ ਗੁਲਾਮ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਕੁਤੁਬ-ਉਦ-ਦੀਨ ਐਬਕ ਦਾ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਮਾਲਕ ਮਹਿਮੂਦ ਗੋਰੀ ਤਾਨਾਸ਼ਾਹ ਦੀ ਸੰਗਤ ਦਾ ਜਨੂੰਨ ਸੀ। ਕੁਤੁਬ-ਉਦ-ਦੀਨ ਐਬਕ ਨੇ 1194 ਈਸਵੀ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਖਾਨਾਬਦੋਸ਼ ਸੈਨਿਕਾਂ ਨੂੰ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਬੇਰਹਿਮੀ ਨਾਲ ਮਾਰਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ਹਿਰ ਨੂੰ ਲੁੱਟਣ, ਨੌਜਵਾਨ ਲਡ਼ਕੀਆਂ ਅਤੇ ਲਡ਼ਕਿਆਂ ਨੂੰ ਗੁਲਾਮ ਬਣਾਉਣ, ਅਮੀਰਾਂ ਨੂੰ ਤਸੀਹੇ ਦੇਣ, ਹਿੰਦੂ ਪੁਜਾਰੀ ਨੂੰ ਮਕੁਤੁਬ-ਉਦ-ਦੀਨ ਐਬਕ ਨੂੰ ਨੁਕਸਾਨ ਪਹੁੰਚਾਉਣ, ਪਵਿੱਤਰ ਮੂਰਤੀਆਂ ਨੂੰ ਖਰਾਬ ਕਰਨ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਸੁਆਹ ਅਤੇ ਮਲਬੇ ਵਿੱਚ ਸਾਡ਼ਨ ਦਾ ਕੰਮ ਸੌਂਪਿਆ। ਵਾਰਾਣਸੀ ਦੇ ਸਥਾਨਕ ਲੋਕਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਸ਼ਕਤੀ ਅਤੇ ਨਫ਼ਰਤ ਦਾ ਇੰਨਾ ਅਤਿਅੰਤ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਉਸ ਸਰਾਪ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਸੀ ਜੋ ਅਗਲੇ 600 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਜਾਰੀ ਰਿਹਾ। ਕਈ ਹੋਰ ਬਦਨਾਮ ਹਮਲਾਵਰਾਂ ਨੇ ਕੁਤੁਬ-ਉਦ-ਦੀਨ ਐਬਕ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਕਦਮਾਂ ਉੱਤੇ ਚੱਲ ਕੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ। ਹੁਸੈਨ ਸ਼ਾਹ ਸ਼ਾਰਕੀ ਵਰਗੇ 1447 ਅਤੇ 1458 ਈਸਵੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਅਤੇ ਫਿਰ 1669 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਔਰੰਗਜ਼ੇਬ ਦੁਆਰਾ ਛੱਡੇ ਗਏ ਜ਼ਖ਼ਮ ਨੂੰ ਠੀਕ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਮਾਂ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ। ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੂੰ ਅਜੇ ਵੀ ਯਾਦ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੂਰਵਜ ਸਦੀਆਂ ਦੇ ਜ਼ੁਲਮ, ਧਾਰਮਿਕ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਜ਼ੁਲਮ ਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਬਚਿਆ ਸੀ। ਅੱਜ ਵੀ ਸਥਾਨਕ ਕਵਿਤਾ, ਧਾਰਮਿਕ ਗ੍ਰੰਥ, ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਹਿੰਦੂ ਚਿੱਤਰ ਅਤੇ ਕਿੱਸੇ ਦੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਕੁਝ ਅਸਹਿਣਸ਼ੀਲ ਕੱਟਡ਼ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੇ ਨਿਰਦੋਸ਼ ਹਿੰਦੂਆਂ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਿਆਰੇ ਦੇਵਤਿਆਂ ਅਤੇ ਸ਼੍ਰੀ ਕਾਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਵਰਗੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪਵਿੱਤਰ ਅਸਥਾਨਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਅਣਗਿਣਤ, ਅਣਮਨੁੱਖੀ ਫੌਜੀ ਚਾਲਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਪਹਿਲੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਉੱਘੇ ਹਿੰਦੂਆਂ ਨੇ ਤਬਾਹ ਹੋਏ ਸ਼੍ਰੀ ਕਾਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਦੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮੁਡ਼ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਲਈ ਬਿਨਾਂ ਸ਼ਰਤ ਯਤਨ ਕੀਤੇ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਨੇ ਮੰਦਰ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸ, ਹਿੰਦੂ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਦੀ ਕਥਾ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਣ ਵਿੱਚ ਸੱਚਮੁੱਚ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ। ਅੰਤ ਵਿੱਚ, 700 ਸਾਲਾਂ ਦੇ ਅਰਸੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, 1930 ਵਿੱਚ ਪੰਡਿਤ ਮਦਨ ਮੋਹਨ ਮਾਲਵੀਆ ਨੇ ਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਕੈਂਪਸ ਵਿੱਚ ਸ਼੍ਰੀ ਕਾਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਦੁਹਰਾਉਣ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾਈ।[8] ਬਿਰਲਾ ਪਰਿਵਾਰ ਨੇ ਉਸਾਰੀ ਦਾ ਕੰਮ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮਾਰਚ 1931 ਵਿੱਚ ਨੀਂਹ ਰੱਖੀ ਗਈ। ਮੰਦਰ (ਸ਼੍ਰੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ) ਆਖਰਕਾਰ 1966 ਵਿੱਚ ਪੂਰਾ ਹੋਇਆ ਸੀ।[1][2][3][4][5]
ਉਸਾਰੀ[ਸੋਧੋ]
ਸ਼੍ਰੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਹੋਣ ਵਿੱਚ 35 ਸਾਲ ਲੱਗੇ। ਇਹ ਮੰਦਰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਦੀ ਕੁੱਲ ਉਚਾਈ ਲਗਭਗ 77 ਮੀਟਰ ਹੈ। ਮੰਦਰ ਦਾ ਡਿਜ਼ਾਈਨ ਸ਼੍ਰੀ ਕਾਸ਼ੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਤੋਂ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਸੀ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸੰਗਮਰਮਰ ਦਾ ਬਣਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ।
ਹਾਲਾਂਕਿ ਸ਼੍ਰੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸ਼ਿਵ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ, ਇੱਕ ਮੰਦਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਨੌਂ ਮੰਦਰ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ, ਧਰਮਾਂ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਵਾਸਾਂ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਹੈ। ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਰ ਹੇਠਲੀ ਮੰਜ਼ਲ ਉੱਤੇ ਹੈ ਅਤੇ ਲਕਸ਼ਮੀ ਨਾਰਾਇਣ ਅਤੇ ਦੁਰਗਾ ਮੰਦਰ ਪਹਿਲੀ ਮੰਜ਼ਲ ਤੇ ਹਨ। ਸ਼੍ਰੀ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਮੰਦਰ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੋਰ ਮੰਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਨਟਰਾਜ, ਪਾਰਵਤੀ, ਗਣੇਸ਼, ਪੰਚਮੁਖੀ ਮਹਾਦੇਵ, ਹਨੂੰਮਾਨ, ਸਰਸਵਤੀ ਅਤੇ ਨੰਦੀ ਹਨ। ਭਗਵਦ ਗੀਤਾ ਦਾ ਪੂਰਾ ਪਾਠ ਅਤੇ ਪਵਿੱਤਰ ਹਿੰਦੂ ਗ੍ਰੰਥਾਂ ਦੇ ਅੰਸ਼ ਮੰਦਰ ਦੀਆਂ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸੰਗਮਰਮਰ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਉੱਤੇ ਚਿੱਤਰਾਂ ਨਾਲ ਉੱਕਰੇ ਹੋਏ ਹਨ।[1][2][3][4][5]
ਤਸਵੀਰਾਂ[ਸੋਧੋ]
.JPG)
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ 1.0 1.1 1.2 "Brief description". Benaras Hindu University website. Archived from the original on 26 May 2018. Retrieved 7 March 2015.
- ↑ 2.0 2.1 2.2 "The temples". Benaras Hindu University website. Archived from the original on 23 September 2015. Retrieved 7 March 2015.
- ↑ 3.0 3.1 3.2 "Vishwanath Temple". Wikinapia. Archived from the original on 2 April 2015. Retrieved 7 March 2015.
- ↑ 4.0 4.1 4.2 "New Vishwanath Temple". Varanasi city website. Archived from the original on 14 March 2015. Retrieved 7 March 2015.
- ↑ 5.0 5.1 5.2 "Birla Temple". varanasi.org.in. Archived from the original on 15 March 2015. Retrieved 7 March 2015.
- ↑ "Vishwanath Temple (VT) opened in "New Normal"". BHU Express (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 2020-09-23. Archived from the original on 24 January 2022. Retrieved 2022-01-24.
- ↑ "Banaras Hindu University, [BHU], Varanasi-221005, U.P., India. - Banaras Hindu University, Varanasi, India". www.bhu.ac.in. Retrieved 2023-11-10.
- ↑ Karkar, S.C. (2009). The Top Ten Temple Towns of India. Kolkota: Mark Age Publication. p. 12. ISBN 978-81-87952-12-1.