ਕਿਰਗਿਜ਼ਸਤਾਨ
ਕਿਰਗਿਜਸਤਾਨ, ਆਧਿਕਾਰਿਕ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਕਿਰਗਿਜ ਗਣਤੰਤਰ, ਵਿਚਕਾਰ ਏਸ਼ਿਆ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਹੈ। ਚਾਰਾਂ ਤਰਫ ਜ਼ਮੀਨ ਅਤੇ ਪਹਾੜੀਆਂ ਵਲੋਂ ਘਿਰੇ ਇਸ ਦੇਸ਼ ਦੀ ਸੀਮਾ ਜਵਾਬ ਵਿੱਚ ਕਜਾਖਿਸਤਾਨ, ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਉਜਬੇਕਿਸਤਾਨ, ਦੱਖਣ ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਤਾਜੀਕੀਸਤਾਨ ਅਤੇ ਪੂਰਵ ਵਿੱਚ ਚੀਨ ਵਲੋਂ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਕਿਰਗਿਜ, ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਨਾਮ ਪਿਆ ਹੈ, ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਮੂਲਤ: ਚਾਲ੍ਹੀ ਲਡ਼ਕੀਆਂ ਜਾਂ ਫਿਰ ਚਾਲ੍ਹੀ ਜਨਜਾਤੀਆਂ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਸੰਭਵਤ: ਮਹਾਨਾਇਕ ਮਾਨਸ ਦੇ ਵੱਲ ਇੰਗਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਅਫਵਾਹ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਖਿਤਾਨ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਚਾਲ੍ਹੀ ਜਨਜਾਤੀਆਂ ਨੂੰ ਇੱਕਜੁਟ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਕਿਰਗਿਜਸਤਾਨ ਦੇ ਝੰਡੇ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਦੀ ਚਾਲ੍ਹੀ ਕਿਰਣਾਂ ਮਾਨਸ ਦੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਚਾਲ੍ਹੀ ਜਨਜਾਤੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਕ ਹਨ।
ਅਠਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ ਅਰਬ ਅਫਵਾਜ ਨੇ ਵੁਸਤ ਏਸ਼ਿਆ ਫਤਹ ਕੀ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਮੁਕੀਮ ਆਬਾਦੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹੋਣ ਲੱਗੀ। ਬਅਰ ਵੀਆਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਚੰਗੇਜ ਖ਼ਾਨ ਨੇ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦਾ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਅਤੇ ਇਵੇਂ ਛੇ ਸਦੀਆਂ ਤੱਕ ਇਹ ਚੀਨ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਰਿਹਾ। ਅਠਾਰਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਆਖਿਰ ਵਿੱਚ ਦੋ ਮੁਆਹਿਦੋਂ ਦੇ ਤਹਿਤ ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਰੂਸੀ ਸਲਤਨਤ ਦਾ ਮਫੁਜਹ ਸੂਬਾ ਕਰਗੁਜੀਹ ਬੰਨ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੂਰ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸ਼ਰਾਰਤੀ ਕਰਗੀਜ ਚੀਨ ਜਾਂ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਮੁੰਤਕਿਲ ਹੋ ਗਏ। ਸੰਨ 1919 ਵਲੋਂ ਇੱਥੇ ਸੋਵੀਤ ਦੂਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਜੋ 31 ਅਗਸਤ 1991 ਵਿੱਚ ਜਮਹੂਰੀਆ ਕਰਗੀਜਸਤਾਨ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਇਖਤਤਾਮ ਉੱਤੇ ਅੱਪੜਿਆ। ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਰੋਜ਼ਾ ਉਤਨਬਾਈਵਾ ਅਪਰੈਲ 2010 ਤੋਂ ਦਸੰਬਰ 2011 ਤੱਕ ਕਿਰਗਿਸਤਾਨ ਦੀ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਰਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਕਿਰਗੀਸਤਾਨ ਦੀ ਵਿਦੇਸ਼ ਮਾਮਲਿਆਂ ਬਾਰੇ ਮੰਤਰੀ ਵੀ ਰਹਿ ਚੁੱਕੀ ਹੈ।[1]
ਜੁਗਰਾਫਿਆ
[ਸੋਧੋ]ਕਰਗੀਜਸਤਾਨ ਦੀ ਮਸਹ ਹਿੱਤ 198500 ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਮਰੱਬਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿੱਚੋਂ ਪੈऩਸਟਹ ਫੀਸਦ ਤਯਾਨਿ ਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਪਾ ਮੀਰ ਦੇ ਪਹਾੜੀ ਸਿਲਸਿਲੋਂ ਦਾ ਇਲਾਕਾ ਹੈ। ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦੇ ਸ਼ੁਮਾਲ ਮਸ਼ਰਿਕ ਵਿੱਚ 1606 ਮੀਟਰ ਦੀ ਬੁਲੰਦੀ ਉੱਤੇ ਅਸੰਮਿਅਕ ਕੌਲ ਦੀ ਨਮਕੀਨ ਝੀਲ ਵਾਕਿਅ ਹੈ ਜੋ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਇਸ ਨੌਈਇਤ ਦੀ ਦੂਜੀ ਸਭ ਵਲੋਂ ਵੱਡੀ ਝੀਲ ਹੈ। ਗੁਰਗੀਜੀ ਜਬਾਨ ਵਿੱਚ ਇਸ ਦੇ ਮੰਨੀ ਗਰਮ ਝੀਲ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਇਨ੍ਹੇ ਬਰਫ ਦਾ ਇਲਾਕੇ ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਇਸ ਬੁਲੰਦੀ ਉੱਤੇ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਯੱਕਾ ਇਹ ਸਾਲ ਭਰ ਜਮਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਨਮਕੀਨ ਝੀਲ ਦੇ ਅਲਾਓ - ਮ ਕਰਗੀਜਸਤਾਨ ਬਾਕੀ ਕਈ ਵੁਸਤ ਏਸ਼ੀਆਈ ਮੁਮਾਲਿਕ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੁਕੰਮਲ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਖੁਸ਼ਕੀ ਵਲੋਂ ਮਹਸੂਰ ਹੈ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਸਰਹਦੇਂ ਕਿਸੇ ਸਮੁੰਦਰ ਵਲੋਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦੀ।
ਕਰਗੀਜਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਸੋਣ ਅਤੇ ਦੀਗਰ ਕੀਮਤੀ ਫਲਜਾਤ ਦੀ ਕਈ ਰਸੋਬਅਤ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਪਹਾੜਾਂ ਦੇ ਸਬੱਬ ਮੁਲਕ ਵਿੱਚ ਸਿਰਫ ਅੱਠ ਫੀਸਦ ਇਲਾਕਾ ਨੁਕਸਾਨ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਦੇ ਲਾਇਕ ਹੈ ਅਤੇ ਤਕਰੀਬਅ ਸਭ ਮਜਰ ਵਾਹ ਜ਼ਮੀਨ ਜਨੂਬ ਵਿੱਚ ਵਾਕਿਅ ਵਾਦਿ ਫਰਗਾਨਾ ਤੱਕ ਮਹਿਦੂਦ ਹੈ।। ਇਸ ਵਾਦੀ ਵਿੱਚੋਂ ਕਰਗੀਜਸਤਾਨ ਦੇ ਦੋ ਵੱਡੇ ਦਰਿਆ, ਕਾਰਓ - ਦਰੀਓ - ( ਕਾਲ਼ਾ ਦਰਿਆ ) ਅਤੇ ਨਾਰੀਨ ਗੁਜਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਸੰਗਮ ਵਲੋਂ ਦਰਯਾਐ ਸਿਆਓ ਨਿਕਲਦਾ ਹੈ ਜੋ ਬਾਜ ਇਸਲਾਮੀ ਰਵਾਇਆਤ ਦੇ ਮੁਤਾਬਕ ਜੰਨਤ ਦੇ ਚਾਰ ਦਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ।
ਮੁਆਸ਼ਰਤੀ ਅਤੇ ਸਿਆਸੀ ਤਕਸੀਮ
[ਸੋਧੋ]ਕਰਗੀਜਸਤਾਨ ਦੀ ਆਬਾਦੀ ਗੁਜਸ਼ਤਾਦਹਾਈਵਾਂਵਿੱਚ ਪੱਚਾਸ ਲੱਖ ਤੱਕ ਪਹੁਂਚ ਚੁੱਕੀ ਹੈ ਤਾਹਮ ਬੀਸ਼ੁਤਰ ਕਰਗੀਜਸੱਤਾ ਆਉਣੀ ਹੁਣੇ ਵੀ ਕਿਸਾਨ ਜਾਂ ਖਾਨਾ ਬਦੂਸ਼ ਹਨ। ਅੁਨਿਤਰ ਫੀਸਦ ਕਰਗੀਜਸੱਤਾ ਆਉਣੀ ਦਲੀਲ਼ ਨਜਾਦ ਕਰਗੀਜ ( ਕਰਕੀਜ ) ਕੌਮ ਵਲੋਂ ਤਾੱਲੁਕ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਕੀਆ ਪੰਝੀ ਫੀਸਦ ਨਸਲਅ ਅਜਬਕ ਅਤੇ ਰੂਸੀ ਹਨ। ਇਸ ਦੇ ਇਲਾਵਾ ਤਉਤਾਰ, ਓਗੁਰ, ਡਾਕੂ, ਤਾਜਕ ਅਤੇ ੀਓ - ਕਰਵਾਣੀ ਕੌਮੀਂ ਵੀ ਇੱਥੇ ਆਬਾਦ ਹਨ। ਅਗਰਚੇ ਇੱਥੇ ਕਈ ਜਬਾਨਾਂ ਬੋਲੀ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਸਰਕਾਰੀ ਜਬਾਨਾਂ ਸਿਰਫ ਕਰਗੀਜੀ ਅਤੇ ਰੂਸੀ ਹਨ।
ਇਸ ਫੀਸਦ ਕਰਗੀਜਸੱਤਾ ਆਉਣੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਹਨ - - ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਅਕਸਰੀਇਤ ਹਨਫੀ ਫਿਕਾ ਵਲੋਂ ਮੁਨਸਲਿਕ ਹੈ ਜੋ ਇੱਥੇ ਸਤਰਹਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਰਾਇਜ ਹੋਇਆ। ਸ਼ਹਿਰਾਂ ਵਲੋਂ ਬਾਹਰ ਬਾਹਰ ਇਸਲਾਮੀ ਰਵਾਇਆਤ ਮੁਕਾਮੀ ਦਲੀਲ਼ ਕਬਾਇਲੀ ਰਵਾਇਆਤ ਅਤੇ ਅਕਾਐਦ ਵਲੋਂ ਮਿਲੀ ਹੋਈਆਂ ਹਨ। ਬਕੀਆ ਕਰਗੀਜਸੱਤਾ ਆਉਣੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤਰ ਰੂਸੀ ਜਾਂ ੀਓ - ਕਰਵਾਣੀ ਤਕਲੀਦੀ ਕੁੰਆ ਸ ਦੇ ਈਸਾਈਆਂ ਹਨ। ਸੋਵੀਤ ਦੂਰ ਵਿੱਚ ਇੱਥੇ ਸਰਕਾਰੀ ਲਾਮਜਹਬੀਤ ( ਦਹਰ ਜੋਗ ) ਆਇਦ ਸੀ ਅਤੇ ਕਰਗੀਜਸਤਾਨ ਦਾ ਆਈਨ ਹੁਣ ਵੀ ਹੁਕੂਮਤ ਵਿੱਚ ਦੀਨ ਦੀ ਮਦਾਖਲਤ ਨੂੰ ਮਮਨੂਅ ਕਰਾਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਤਾਹਮ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੇ ਬਾਅਦ ਇਸਲਾਮ ਮੁਆਸ਼ਰਤੀ ਅਤੇ ਸਯਾਸੀ ਸਤਹਾਂ ਉੱਤੇ ਬਤਦਰੀਜ ਏਹਮੀਇਤ ਹਾਸਲ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਯੱਕਾ ਕੁੱਝ ਸਯਾਸੀ ਅਤੇ ਮੁਆਸ਼ਰਤੀ ਗਰੋਹ ਹੁਣ ਵੀ ਸੋਵੀਤ ਦੂਰ ਦੀ ਦਹਰ ਜੋਗ ਦੇ ਹਾਮੀ ਹਨ। ਕਰਗੀਜਸਤਾਨ ਸੱਤ ਸਓ - ਬੂੰ ਵਿੱਚ ਮਕਸੋਮ ਹੈ ਜੋ ਓਬਿਲਾਸਤ ( област ) ਕਹਿਲਾਂਦੇ ਹਨ ( ਜਮਾਂ : ਓਬਲਇਸਤਾਰ / областтар )। ਦਾਰ ਏਲਹੁਕੂਮਤ ਬੁਸ਼ਕੇਕ ਅਤੇ ਵਾਦਿ ਫਰਗਾਨਾ ਵਿੱਚ ਵਾਕਿਅ ਸ਼ਹਿਰ ਅਵਸ਼ ਇੰਤੀਜਾਮੀ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਮੁਖਤਾਰ ਇਲਾਕੇ ਹਨ ਜੋ ਸ਼ਾਰ ਕਹਿਲਾਂਦੇ ਹਨ। ਸਵਬਾਵਾਂਦੇ ਨਾਮ ਹਨ : ਬਾਤਕਇੰਨ, ਚੌ ਐ, ਜਲਾਲ ਆਬਾਦ, ਨਾਰੀਨ, ਅਵਸ਼, ਤਆਲਾਸ ਅਤੇ ਐਸੀਕ ਕੌਲ।
ਪਕਵਾਨ
[ਸੋਧੋ]
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "ਰੋਜ਼ਾ ਉਤਨਬਾਈਵਾ". 19 ਫ਼ਰਵਰੀ 2016. Retrieved 19 ਫ਼ਰਵਰੀ 2016.