ਜੇਮਜ ਵੈੱਬ ਖਗੋਲੀ ਦੂਰਬੀਨ
ਜੇਮਸ ਵੇਬ ਖਗੋਲੀ ਦੂਰਬੀਨ (James Webb Space Telescope (JWST)) ਇੱਕ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੀ ਇਨਫਰਾਰੈੱਡ ਸਪੇਸ ਆਬਜ਼ਰਵੇਟਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਹਬਲ ਖਗੋਲੀ ਦੂਰਬੀਨ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨੀ ਵਾਰਿਸ ਅਤੇ ਆਧੁਨਿਕ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦੀ ਦੂਰਬੀਨ ਹੈ, ਜਿਨੂੰ ਜੂਨ 2019 ਵਿੱਚ ਏਰਿਅਨ 5 ਰਾਕੇਟ ਵਲੋਂ ਪਰਖਿਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇਗਾ। ਇਸ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਜ ਬ੍ਰਮਾਂਡ ਦੇ ਉਹਨਾਂ ਬਹੁਤ ਦੂਰ ਨਿਕਾਔਂ ਦਾ ਜਾਂਚ-ਪੜਤਾਲ ਕਰਣਾ ਹੈ ਜੋ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤਵੇਧਸ਼ਾਲਾਵਾਂਅਤੇ ਹਬਲ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਦੇ ਪਹੁੰਚ ਦੇ ਬਾਹਰ ਹੈ। JWST, ਨਾਸਾ ਅਤੇ ਯੂਨਾਇਟੇਡ ਸਟੇਟ ਸਪੇਸ ਏਜੰਸੀ ਦੀ ਇੱਕ ਪਰਯੋਜਨਾ ਹੈ ਜਿਨੂੰ ਯੂਰੋਪੀ ਸਪੇਸ ਏਜੰਸੀ (ESA), ਕੇਨੇਡਿਅਨ ਸਪੇਸ ਏਜੰਸੀ (CSA) ਅਤੇ ਪੰਦਰਾਂ ਹੋਰ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀਏ ਸਹਿਯੋਗ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੈ।
ਇਸ ਦਾ ਅਸਲੀ ਨਾਮ ਅਗਲੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਦਾ ਆਕਾਸ਼ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ (Next Generation Space Telescope (NGST)) ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਸੰਨ 2002 ਵਿੱਚ ਨਾਸੇ ਦੇ ਦੂਸਰੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਕ ਜੇੰਸ ਏਡਵਿਨ ਵੇਬ (1906 - 1992) ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਦੁਬਾਰਾ ਨਾਮਕਰਣ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਜੇੰਸ ਏਡਵਿਨ ਵੇਬ ਨੇ ਕੇਨੇਡੀ ਵਲੋਂ ਲੈ ਕੇ ਜੋਂਨਸਨ ਪ੍ਰਸ਼ਾਸਨ ਕਾਲ (1961 - 68) ਤੱਕ ਨਾਸਾ ਦਾ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਵਿੱਚ ਨਾਸਾ ਨੇ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਪਰਖੇਪਣ ਕੀਤੇ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਜੇਮਿਨੀ ਪਰੋਗਰਾਮ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਬੁੱਧ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਰਖੇਪਣ ਅਤੇ ਪਹਿਲਾਂ ਮਨੁੱਖ ਯੁਕਤ ਅਪੋਲੋ ਉਡ਼ਾਨ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ।
JWST ਦੀ ਜਮਾਤ ਧਰਤੀ ਵਲੋਂ ਪਰੇ ਪੰਦਰਾਂ ਲੱਖ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਦੂਰ ਲਗਰਾਂਜ ਬਿੰਦੁ L2 ਉੱਤੇ ਹੋਵੇਗੀ ਅਰਥਾਤ ਧਰਤੀ ਦੀ ਹਾਲਤ ਹਮੇਂਸ਼ਾ ਸੂਰਜ ਅਤੇ L2 ਬਿੰਦੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਬਣੀ ਰਹੇਗੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ L2 ਬਿੰਦੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤਵਸਤੁਵਾਂਹਮੇਂਸ਼ਾ ਧਰਤੀ ਦੀ ਆੜ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰਦੀ ਹੈ ਇਸਲਈ JWST ਨੂੰ ਕੇਵਲ ਇੱਕ ਵਿਕਿਰਣ ਕਵਚ ਦੀ ਲੋੜ ਹੋਵੇਗੀ ਜੋ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਅਤੇ ਧਰਤੀ ਦੇ ਵਿੱਚ ਲੱਗੀ ਹੋਵੇਗੀ। ਇਹ ਵਿਕਿਰਣ ਕਵਚ ਸੂਰਜ ਵਲੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਲੋਂ ਅਤੇ ਕੁੱਝ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਧਰਤੀ ਵਲੋਂ ਆਉਣ ਵਾਲੀ ਅਵਰਕਤ ਵਿਕਿਰਣਾਂ ਵਲੋਂ ਦੂਰਦਰਸ਼ੀ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਕਰੇਗੀ। L2 ਬਿੰਦੀ ਦੇ ਆਸਪਾਸ ਸਥਿਤ JWST ਦੀ ਜਮਾਤ ਦੀ ਤਰਿਜਾ ਬਹੁਤ ਜਿਆਦਾ (8 ਲੱਖ ਕਿ . ਮੀ .) ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਧਰਤੀ ਦੇ ਕਿਸੇ ਵੀ ਹਿੱਸੇ ਦੀ ਛਾਇਆ ਇਸ ਉੱਤੇ ਨਹੀਂ ਪਵੇਗੀ। ਸੂਰਜ ਦੀ ਆਸ਼ਾ ਧਰਤੀ ਵਲੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਕਰੀਬ ਹੋਣ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ JWST ਉੱਤੇ ਕੋਈ ਕਬੂਲ ਨਹੀਂ ਲੱਗੇਗਾ।