ਭਾਗੀਰਥੀ ਦਰਿਆ
ਗੰਗਾ (ਹਿੰਦੀ - भागीरथी) ਭਾਰਤ ਦੀ ਇੱਕ ਨਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਉੱਤਰਾਂਚਲ ਵਿੱਚੋਂ ਵਗਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੇਵਪ੍ਰਯਾਗ ਵਿੱਚ ਅਲਕਨੰਦਾ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਦਾ ਉਸਾਰੀ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਗੰਗਾ ਗੋਮੁਖ ਸਥਾਨ ਵਲੋਂ 25 ਕਿ . ਮੀ . ਲੰਬੇ ਗੰਗੋਤਰੀ ਹਿਮਨਦ ਵਲੋਂ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ। ਗੰਗਾ ਅਤੇ ਅਲਕਨੰਦਾ ਦੇਵ ਪ੍ਰਯਾਗ ਸੰਗਮ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਸਦੇ ਬਾਦ ਉਹ ਗੰਗਾ ਦੇ ਰੁਪ ਵਿੱਚ ਸਿਆਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਸਥਿਤੀ
[ਸੋਧੋ]ਗੰਗਾ ਗੋਮੁਖ ਸਥਾਨ ਤੋਂ 25 ਕਿ . ਮੀ . ਲੰਬੇ ਗੰਗੋਤਰੀ ਹਿਮਨਦ ਤੋਂ ਨਿਕਲਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਸਮੁੰਦਰ ਤਲ ਤੋਂ 618 ਮੀਟਰ ਦੀ ਉੱਚਾਈ ਉੱਤੇ, ਰਿਸ਼ੀਕੇਸ਼ ਤੋਂ 70 ਕਿ ਮੀ ਦੂਰੀ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।
ਟੀਹਰੀ ਡੈਮ
[ਸੋਧੋ]ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਟੀਹਰੀ ਡੈਮ, ਟੀਹਰੀ ਵਿਕਾਸ ਪਰਯੋਜਨਾ ਦਾ ਇੱਕ ਮੁਢਲੀ ਡੈਮ ਹੈ, ਜੋ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਰਾਜ ਦੇ ਟੀਹਰੀ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਡੈਮ ਗੰਗਾ ਨਦੀ ਉੱਤੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਟੀਹਰੀ ਡੈਮ ਦੀ ਉੱਚਾਈ 261 ਮੀਟਰ ਹੈ, ਜੋ ਇਸਨੂੰ ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਪੰਜਵਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਡੈਮ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਡੈਮ ਤੋਂ 2400 ਮੈਗਾ ਵਾਟ ਬਿਜਲਈ ਉਤਪਾਦਨ, 270, 000 ਹੈਕਟਰ ਖੇਤਰ ਦੀ ਸਿੰਚਾਈ ਅਤੇ ਨਿੱਤ 102 . 20 ਕਰੋੜ ਲਿਟਰ ਪੇਅਜਲ ਦਿੱਲੀ, ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਅਤੇ ਉੱਤਰਾਖੰਡ ਨੂੰ ਉਪਲੱਬਧ ਕਰਾਇਆ ਜਾਣਾ ਪ੍ਰਸਤਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ।
ਇਤਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]16ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਤੱਕ ਗੰਗਾ ਵਿੱਚ ਗੰਗਾ ਦਾ ਮੂਲ ਪਰਵਾਹ ਦੇ ਬਾਅਦ ਨਬਦਵੀਪ ਵਿੱਚ ਜਲਾਂਗੀ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਹੁਗਲੀ ਨਦੀ ਬਣਾਉਂਦੀ ਹੈ। 16ਵੀਂ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਤੱਕ ਗੰਗਾ ਵਿੱਚ ਗੰਗਾ ਦਾ ਮੂਲ ਪਰਵਾਹ ਸੀ, ਲੇਕਿਨ ਇਸ ਦੇ ਬਾਅਦ ਗੰਗਾ ਦਾ ਮੁੱਖ ਵਹਾਅ ਪੂਰਵ ਦੇ ਵੱਲ ਪਦਮਾ ਵਿੱਚ ਮੁੰਤਕਿਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਇਸ ਦੇ ਤਟ ਉੱਤੇ ਕਦੇ ਬੰਗਾਲ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਰਹੇ ਮੁਰਸ਼ਿਦਾਬਾਦ ਸਹਿਤ ਬੰਗਾਲ ਦੇ ਕਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੱਧਕਾਲੀਨ ਨਗਰ ਬਸੇ। ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਗੰਗਾ ਉੱਤੇ ਫਰੱਕਾ ਡੈਮ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਤਾਂਕਿ ਗੰਗਾ - ਪਦਮਾ ਨਦੀ ਦਾ ਕੁੱਝ ਪਾਣੀ ਅਪਕਸ਼ਏ ਹੁੰਦੀ ਗੰਗਾ - ਹੁਗਲੀ ਨਦੀ ਦੇ ਵੱਲ ਮੋੜਿਆ ਜਾ ਸਕੇ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਕਲਕੱਤਾ (ਵਰਤਮਾਨ ਕੋਲਕਾਤਾ) ਪੋਰਟ ਕਮਿਸ਼ਨਰ ਦੇ ਕਲਕੱਤੇ ਅਤੇ ਹਲਦੀਆ ਬੰਦਰਗਾਹ ਸਥਿਤ ਹਨ