ਯੂਨਾਨੀ ਸਾਹਿਤ
ਯੂਨਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਯੂਨਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਕਾਲ (800 ਈ.ਪੂ.) ਤੋਂ ਲੈਕੇ ਆਧੁਨਿਕ ਕਾਲ ਵਿੱਚ ਲਿਖੇ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੂਨਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਇੱਕ ਪੁਰਾਤਨ ਯੂਨਾਨੀ ਬੋਲੀ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਸਾਹਿਤ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਲਿਖਤੀ ਰਵਾਇਤਾਂ ਤੋਂ ਤਕਰੀਬਨ ਪੰਜਵੀਂ ਸਦੀ ਤਕ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰੀ-ਕਲਾਸਿਕਲ, ਕਲਾਸੀਕਲ, ਹੇਲਨੀਸਿਸਟਿਕ, ਅਤੇ ਰੋਮਨ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਵੰਡਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰੀ-ਕਲਾਸਿਕਲ ਯੂਨਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕਲਪਨਾ ਦੇ ਆਲੇ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮ ਰਿਹਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹੋਮਰ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਲੀਅਡ ਅਤੇ ਓਡੀਸੀ ਕਲਾਸੀਕਲ ਸਮੇਂ ਦੇ ਨਾਟਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਿੰਨ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ਰਾਂ : ਸੁਕਰਾਤ, ਪਲੈਟੋ ਅਤੇ ਅਰਸਤੂ ਆਦਿ ਨੇ ਰੋਮਨ ਯੁੱਗ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਇਤਿਹਾਸ, ਫ਼ਲਸਫ਼ੇ ਅਤੇ ਵਿਗਿਆਨ ਸਮੇਤ ਵੱਖ ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਯੋਗਦਾਨ ਹੋਏ ਸਨ।
ਬਿਜ਼ੰਤੀਨੀ ਸਾਹਿਤ (ਪੁੂਰਬੀ ਰੋਮ ਸਮਰਾਜ ਦੀ ਨਿਰਮਾਣ ਸ਼ੈਲੀ), ਬਿਜ਼ੰਤੀਨੀ ਸਾਮਰਾਜ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ, ਮੱਧਯੁਗੀ ਅਤੇ ਮਾਡਰਨ ਮਾਧਿਅਮ ਦੀ ਪਹਿਚਾਣ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਤਿਹਾਸਿਕ, ਇਤਿਹਾਸ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਲੇਖਕ ਇਸ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਉੱਭਰੇ ਸਨ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਦਾ ਕਾਰਜ ਵੀ ਕਾਫੀ ਵਧਿਆ।
ਆਧੁਨਿਕ ਯੂਨਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਆਮ ਮਾਡਰਨ ਗਰੀਕ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ. ਕ੍ਰਿਤਨ ਰੇਨਾਸੈਂਸ ਕਵਿਤਾ ਐਰੋਟੋਕ੍ਰਿਓਸ ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇਕ ਹੈ। ਐਡਮੈਨਟਿਓਸ ਕੋਰਾਸੀਸ ਅਤੇ ਰਿਗਾਸ ਫੈਰਿਓਸ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਅੰਕੜੇ ਹਨ।
ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੂਨਾਨੀ ਸਾਹਿਤ (800 ਈ.ਪੂ. - 350 ਈ.)
[ਸੋਧੋ]ਪੁਰਾਤਨ ਯੂਨਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਯੂਨਾਨੀ ਉਪਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਸਾਹਿਤ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ। ਇਹ ਕੰਮ ਗਰੀਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੀ ਲਿਖਤੀ, ਲਿਖਤਾਂ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਪੰਜਵੀਂ ਸਦੀ ਈ. ਤੱਕ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪ੍ਰੋਟੋ-ਇੰਡੋ-ਯੂਰੋਪੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਯੂਨਾਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਉਭਰ ਗਈ ਹੈ। ਤਕਰੀਬਨ ਦੋ-ਤਿਹਾਈ ਹਿੱਸੇ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਜ਼ਬਾਨ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪੁਨਰ-ਨਿਰਮਾਣ ਤੋਂ ਲਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਯੂਨਾਨ ਨੂੰ ਰੈਂਡਰ ਕਰਨ ਲਈ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਵਰਣਮਾਲਾ ਅਤੇ ਸਿਲੇਬਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ ਪਰ ਯੂਨਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਬਚੇ ਇੱਕ ਫੋਨੀਸ਼ੀਅਨ ਦੁਆਰਾ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਵਰਣਮਾਲਾ ਵਿੱਚ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਮੁੱਖ ਤੌਰ ਤੇ ਯੂਨਾਨੀ ਆਈਓਨੀਆ ਵਿੱਚ ਉੱਠਿਆ ਅਤੇ ਪੰਜਵੀਂ ਸਦੀ ਈਸਾ ਪੂਰਵ ਦੁਆਰਾ ਐਥਿਨਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ।[1]
ਪ੍ਰੀ-ਕਲਾਸੀਕਲ (800 ਈ.ਪੂ. - 500 ਈ.ਪੂ.)
[ਸੋਧੋ]ਲਿਟਰੇਰੀ ਉਦੇਸ਼ਾਂ ਲਈ ਲਿਖਣ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਯੂਨਾਨੀ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਕਵਿਤਾ ਬਣਾਈ ਸੀ. ਪ੍ਰੀ-ਕਲਾਸਿਕ ਅਵਧੀ ਵਿੱਚ ਬਣਾਏ ਗਏ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਗਾਇਆ ਜਾਂ ਗਾਉਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਸੀ (7 ਵੀਂ ਸਦੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲਿਖਣਾ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਜਾਣਦਾ ਸੀ)। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਨੇ ਮਿਥਕ, ਦੰਤਕਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖਿਆ ਜੋ ਕਿ ਲੋਕਤੰਤਰ ਅਤੇ ਧਰਮ ਦਾ ਭਾਗ ਸਨ। ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਅਤੇ ਹਾਸਰਸੀ 600 ਬੀ.ਸੀ. ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਉਭਰਿਆ।[2]
ਯੂਨਾਨੀ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂ ਵਿਚ ਹੋਮਰ ਦੀਆਂ ਰਚਨਾਵਾਂ ਈਲੀਅਡ ਅਤੇ ਓਡੀਸੀ ਸਨ ਹਾਲਾਂਕਿ ਰਚਨਾ ਦੀ ਤਾਰੀਖ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਕਾਰਜ ਲਗਪਗ 800 ਬੀ.ਸੀ. ਤਜ ਦਾ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਇਕ ਹੋਰ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਸਤੀ ਕਵੀ ਹੈਸਿਓਡ ਸੀ. ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਜੀਉਂਦੇ/ ਅਮਰ ਕਾਰਜ ਹਨ ਵਰਕਸ ਐਂਡ ਦਿ ਡੇਜ਼ ਅਤੇ ਥੀਓਜੀਨੀ।
ਕਲਾਸੀਕਲ (500 ਈ.ਪੂ. - 323 ਈ.ਪੂ.)
[ਸੋਧੋ]ਕਲਾਸੀਕਲ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਪੱਛਮੀ ਸਾਹਿਤ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਸ਼ਖ਼ਸੀਅਤਾਂ ਵਧੇਰੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਣ ਗਈਆਂ. ਗੌਤਿਕ (ਪ੍ਰਗੀਤ/ ਤਰੰਨੁਮ ਵਿਚ ਗਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਕਵਿਤਾ) ਕਵਿਤਾ, ਓਡੇਸ, ਪਾਦਰੀਆਂ, ਸਜੀਵੀਆਂ, ਐਪੀਗਰਾਮ; ਕਾਮੇਡੀ ਅਤੇ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਦੀਆਂ ਨਾਟਕੀ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀਆਂ; ਇਤਿਹਾਸ, ਅਲੰਕਾਰਿਕ ਤਜਵੀਜ਼ਾਂ, ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਦੀਵਾਲੀਆਪਣਾਂ, ਅਤੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਸੰਧਿਆਵਾਂ ਸਾਰੇ ਇਸ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਏ। [3]
ਦੋ ਮੁੱਖ ਗੀਤਾਂ ਵਾਲਾ ਕਵੀ ਸਨ, ਸਫੋ ਅਤੇ ਪਿੰਡਰ। ਇਸ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਲਿਖੀਆਂ ਅਤੇ ਕੀਤੀਆਂ ਜਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੁਖਾਂਤਤਾਂ ਵਿੱਚ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਨਾਟਕ ਬਚੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਟਕਾਂ ਦੇ ਲੇਖਕ ਅੱਸਲੀਲਸ, ਸੋਫਕਲੇਸ ਅਤੇ ਯੂਰੋਪਿਡਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਲੇਖਕ ਹਨ।[4]
ਕਾਮੇਡੀ ਡਾਈਨੋਸੱਸ ਦੇ ਸਨਮਾਨ ਵਿਚ ਇਕ ਰਸਮ ਤੋਂ ਉੱਠਿਆ। ਇਹ ਨਾਟਕ ਅਸ਼ਲੀਲਤਾ, ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਅਤੇ ਅਪਮਾਨ ਨਾਲ ਭਰੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਅਰਿਸਸਟੋਫੈਨਜ਼ ਦੁਆਰਾ ਬਚੇ ਹੋਏ ਨਾਟਕਾਂ ਨੇ ਕਾਮਿਕ ਪੇਸ਼ਕਾਰੀ ਦਾ ਇੱਕ ਖਜਾਨਾ ਜੋੜਿਆ ਗਿਆ।
ਇਸ ਕਾਲ ਦੇ ਦੋ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ ਹੇਰੋਡੋਟਸ ਅਤੇ ਥਿਊਸੀਡੀਡੇਜ਼ ਹਨ। ਤੀਜੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰ, ਜੇਨੋਫ਼ੋਨ ਨੇ "ਹੇਲਨੀਕਾ" ਲਿਖਿਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਥਿਊਸੀਡਾਡੇਸ ਦੇ ਕੰਮ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [5]
ਚੌਥੀ ਸਦੀ ਬੀ.ਸੀ. ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ ਗਦਰ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਰਸ਼ਨ ਵਿਚ ਸੀ। ਯੂਨਾਨੀ ਫ਼ਲਸਫ਼ਾ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਵਧਦਾ-ਫੁਲਦਾ ਰਿਹਾ। ਦਾਰਸ਼ਨਿਕਾਂ ਵਿਚੋਂ, ਸੁਕਰਾਤ, ਪਲੈਟੋ ਅਤੇ ਅਰਸਤੂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਨ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ "Introduction to Classical Greek". lrc.la.utexas.edu. Retrieved 2016-12-09.
- ↑ "Greek literature". Encyclopædia Britannica. Retrieved 2016-12-09.
- ↑ "Greek literature". Encyclopædia Britannica. Retrieved 2016-12-10.
- ↑ Schroeder, Chad Matthew (2016-12-09). "Review of: A Guide to Hellenistic Literature. Blackwell Guides to Classical Literature". Bryn Mawr Classical Review. ISSN 1055-7660.
- ↑ Schroeder, Chad Matthew (2016-12-09). "Review of: A Guide to Hellenistic Literature. Blackwell Guides to Classical Literature". Bryn Mawr Classical Review. ISSN 1055-7660.