ਸਾਪੇਖ ਕਾਂਤੀਮਾਨ
 |
ਸਾਪੇਖ ਕਾਂਤੀਮਾਨ ਕਿਸੇ ਖਗੋਲੀ ਚੀਜ਼ ਦੇ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠੇ ਦਰਸ਼ਕ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਚਮਕੀਲੇਪਨ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਸਾਪੇਖ ਕਾਂਤੀਮਾਨ ਨੂੰ ਮਿਣਨ ਲਈ ਇਹ ਸ਼ਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਅਕਾਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਬੱਦਲ, ਧੂੜ, ਵਗੈਰਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਅਤੇ ਉਹ ਚੀਜ਼ ਸਾਫ਼ ਵੇਖੀ ਜਾ ਸਕੇ। ਨਿਰਪੇਖ ਕਾਂਤੀਮਾਨ ਅਤੇ ਸਾਪੇਖ ਕਾਂਤੀਮਾਨ ਦੋਨਾਂ ਨੂੰ ਮਿਣਨ ਦੀ ਇਕਾਈ ਮੈਗਨਿਟਿਊਡ (magnitude) ਕਹਾਉਂਦੀ ਹੈ।
ਸਾਪੇਖ ਅਤੇ ਨਿਰਪੇਖ ਕਾਂਤੀਮਾਨ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ
[ਸੋਧੋ]ਨਿਰਪੇਖ ਕਾਂਤੀਮਾਨ ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਦੀ ਆਪਣੀ ਚਮਕ ਦਾ ਮਾਪ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਹਮੇਸ਼ਾ ਇਹ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਦੀ ੧੦ ਪਾਰਸਕ ਦੀ ਮਾਣਕ ਦੂਰੀ ਉੱਤੇ ਉਹ ਚੀਜ਼ ਕਿਤਨੀ ਰੋਸ਼ਨ ਲੱਗਦੀ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਲਈ ਜੇਕਰ ਕਿਸੇ ਤਾਰੇ ਦੇ ਨਿਰਪੇਖ ਕਾਂਤੀਮਾਨ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋ ਰਹੀ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਇਹ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜੇਕਰ ਦੇਖਣ ਵਾਲਾ ਉਸ ਤਾਰੇ ਦੇ ਠੀਕ ੧੦ ਪਾਰਸੈਕ ਦੀ ਦੂਰੀ ਉੱਤੇ ਹੁੰਦਾ (ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੋਨਾਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਖਗੋਲੀ ਧੂੜ ਵਗੈਰਾ ਨਾ ਹੋਵੇ) ਤਾਂ ਉਹ ਤਾਰਾ ਕਿੰਨਾ ਚਮਕੀਲਾ ਲੱਗਦਾ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਰਪੇਖ ਕਾਂਤੀਮਾਨ ਅਤੇ ਸਾਪੇਖ ਕਾਂਤੀਮਾਨ ਵਿੱਚ ਗਹਿਰਾ ਅੰਤਰ ਹੈ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਤਾਰਾ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਵੀਹ ਗੁਣਾ ਜ਼ਿਆਦਾ ਮੂਲ ਚਮਕ ਰੱਖਦਾ ਹੋ ਲੇਕਿਨ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਹਜ਼ਾਰ ਗੁਣਾ ਦੂਰ ਹੋ ਤਾਂ ਧਰਤੀ ਉੱਤੇ ਬੈਠੇ ਕਿਸੇ ਦਰਸ਼ਕ ਲਈ ਸੂਰਜ ਦਾ ਸਾਪੇਖ ਕਾਂਤੀਮਾਨ ਜਿਆਦਾ ਹੋਵੇਗਾ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਦੂਜੇ ਤਾਰੇ ਦਾ ਨਿਰਪੇਖ ਕਾਂਤੀਮਾਨ ਸੂਰਜ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾ ਹੈ।