ਅਨਾਰਕਲੀ ਦੀ ਕਬਰ
مقبرہ انارکلی | |
 | |
 | |
| 31°34′03″N 74°18′02″E / 31.56750°N 74.30056°E | |
| ਸਥਾਨ | ਲਾਹੌਰ, ਪੰਜਾਬ
 ਪਾਕਿਸਤਾਨ |
|---|---|
| ਕਿਸਮ | ਮਜ਼ਾਰ |
| ਸਮੱਗਰੀ | ਇੱਟ |
| ਮੁਕੰਮਲ ਹੋਣ ਦੀ ਮਿਤੀ | 1599, or 1615 |
| ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ | ਅਨਾਰਕਲੀ |
ਅਨਾਰਕਲੀ ਦਾ ਮਕਬਰਾ (Urdu: مقبره انارکلی) ਪਾਕਿਸਤਾਨੀ ਸੂਬੇ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਰਾਜਧਾਨੀ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਮੁਗਲ ਸਮਾਰਕ ਹੈ।
ਟਿਕਾਣਾ[ਸੋਧੋ]
ਅਨਾਰਕਲੀ ਦੀ ਕਬਰ ਲਾਹੌਰ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਸਿਵਲ ਸਕੱਤਰੇਤ ਕੰਪਲੈਕਸ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼-ਯੁੱਗ ਦੇ ਮਾਲ ਦੇ ਨੇੜੇ , ਲਾਹੌਰ ਦੀ ਕੰਧ ਵਾਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵਿਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਇਹ ਅਜੇ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਸਭ ਤੋਂ ਪੁਰਾਣੇ ਮੁਗਲ ਮਕਬਰਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਮੁਗਲ ਕਾਲ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦੌਰ ਦੀਆਂ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਇਮਾਰਤਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। [1] [2] ਇਮਾਰਤ ਨੂੰ ਹੁਣ ਪੰਜਾਬ ਆਰਕਾਈਵਜ਼ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਸੀਮਤ ਹੈ। [2]
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਮਕਬਰੇ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਜਾਂ ਤਾਂ 1599 ਜਾਂ 1615 ਦੀ ਹੈ [3]
ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਕਬਰ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰੇਮਿਕਾ ਲਈ ਬਣਵਾਈ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਮ ਸਮਕਾਲੀ ਯਾਤਰਾ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਵਿੱਚ ਅਨਾਰਕਲੀ ਮਿਲ਼ਦਾ ਸੀ। ਦੰਤਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਕਬਰ ਉਸਦੇ ਜਹਾਂਗੀਰ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਹੋਣ ਦਾ ਸ਼ੱਕ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। [4] ਜਹਾਂਗੀਰ ਦੇ ਸਮਕਾਲੀ ਪੱਛਮੀ ਯਾਤਰੀਆਂ ਦੇ ਬਿਰਤਾਂਤਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਅਨਾਰਕਲੀ ਦੀ ਹੋਂਦ ਦਾ ਕੋਈ ਹੋਰ ਇਤਿਹਾਸਕ ਸਬੂਤ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸਲਈ ਇਸਦੀ ਸੁਤੰਤਰ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪੁਸ਼ਟੀ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ; ਬਾਕੀ ਕੁਝ ਵਿਦਵਤਾਪੂਰਣ ਅੰਦਾਜ਼ੇ ਅਤੇ/ਜਾਂ ਉਸਦੇ ਚਰਿੱਤਰ ਦੀ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਸਾਹਿਤਕ ਕਾਲਪਨਿਕਤਾ ਹੈ ਜੋ ਅਕਸਰ ਫਿਲਮਾਂ, ਕਿਤਾਬਾਂ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਕਾਲਪਨਿਕ ਰੂਪਾਂ ਵਿੱਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।
ਸਿੱਖ ਰਾਜ ਵੇਲ਼ੇ, ਮਕਬਰੇ 'ਤੇ ਖੜਕ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ, [5] ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਫੌਜ ਵਿੱਚ ਨੌਕਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜਨਰਲ ਜੀਨ-ਬੈਪਟਿਸਟ ਵੈਨਟੂਰਾ ਦੀ ਪਤਨੀ ਲਈ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲ ਕਰਕੇ ਇਸਦੀ ਹੋਰ ਬੇਹੁਰਮਤੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। [6] 1851 ਵਿੱਚ ਮਕਬਰੇ ਨੂੰ ਐਂਗਲੀਕਨ ਸੇਂਟ ਜੇਮਜ਼ ਚਰਚ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਸਥਾਪਿਤ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 1847 ਵਿੱਚ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਰਾਜ ਦੌਰਾਨ ਇਸ ਮਕਬਰੇ ਨੂੰ ਕਲਰਕੀ ਦਫਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਦਾ "ਪ੍ਰੋਟੈਸਟੈਂਟ ਗਿਰਜਾਘਰ" ਮੰਨਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। [7] 1891 ਵਿੱਚ, ਚਰਚ ਦੇ ਕਲੀਸਿਆ ਨੂੰ ਤਬਦੀਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਮਕਬਰੇ ਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਰਿਕਾਰਡ ਦਫਤਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ। [6]
ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ[ਸੋਧੋ]
ਸੇਨੋਟਾਫ[ਸੋਧੋ]
ਚਿੱਟੇ ਸੰਗਮਰਮਰ ਦੇ ਸੇਨੋਟਾਫ਼ ਤੇ ਅੱਲ੍ਹਾ ਦੇ 99 ਨਾਵਾਂ ਦੀ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਅਤੇ 19ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਇਸਨੂੰ "ਦੁਨੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉੱਤਮ ਨਕਾਸ਼ੀਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ" ਦੱਸਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। [8]
- ਸ਼ਿਲਾਲੇਖ
ਅੱਲ੍ਹਾ ਦੇ 99 ਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਸੇਨੋਟਾਫ ਨੂੰ ਫ਼ਾਰਸੀ ਕਵੀ ਸਾਦੀ [9] ਦਾ ਇੱਕ ਫ਼ਾਰਸੀ ਸ਼ਿਅਰ ਲਿਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ :
- آه گر من بازبینم روی یار خویش را
- تا قیامت شکر گویم کردگار خویش را
- ਆਹ ਗਰ ਮਨ ਬਾਜ਼ ਬੀਨਮ ਰੁਏ ਯਾਰੇ ਖ੍ਵੀਸ਼ ਰਾ
ਤਾ ਕਯਾਮਤ ਸ਼ੁਕਰ ਗੋਯਮ ਕਰਦਗਾਰ ਖ੍ਵੀਸ਼ ਰਾ
- "ਆਹ! ਕਿ ਮੈਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਆਪਣੇ ਯਾਰ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਦੇਖ ਸਕਾਂ,
ਮੈਂ ਕਿਆਮਤ ਦੇ ਦਿਨ ਤੱਕ ਆਪਣੇ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰ ਕਰਾਂਗਾ"
ਸੰਭਾਲ[ਸੋਧੋ]
ਇਹ ਮਕਬਰਾ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਵਿਰਾਸਤੀ ਸਮਾਰਕਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਹੈ। [10]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Anarkali's Tomb". Lahore Sites. Archived from the original on 25 August 2016. Retrieved 23 August 2016.
- ↑ 2.0 2.1 Khalid, Haroon (17 August 2018). "Humble Origins (First 3 pages of Chapter 8)". Imagining Lahore : the city that is, the city that was. India: Penguin Random House India Private Limited. ISBN 978-93-5305-199-0. OCLC 1051299628.
- ↑ "Legend: Anarkali: myth, mystery and history". Dawn. 11 February 2012. Retrieved 23 August 2016.
- ↑ "Legend: Anarkali: myth, mystery and history". Dawn. 11 February 2012. Retrieved 23 August 2016."Legend: Anarkali: myth, mystery and history". Dawn. 11 February 2012. Retrieved 23 August 2016.
- ↑ "Anarkali's Tomb". Asian Historical Architecture. Retrieved 24 August 2016.
- ↑ 6.0 6.1 "Anarkali's Tomb". Lahore Sites. Archived from the original on 25 August 2016. Retrieved 23 August 2016."Anarkali's Tomb". Lahore Sites. Archived from the original on 25 August 2016. Retrieved 23 August 2016.
- ↑ Glover, William (January 2007). Making Lahore Modern, Constructing and Imagining a Colonial City. Univ Of Minnesota Press. ISBN 978-0816650224.
What is more striking than the fact that the Punjab's new rulers (cost-effectively) appropriated the symbolically charged buildings of their predecessors is how long some of those appropriations lasted. The conversion of the Mughal-era tomb of Sharif un-Nissa, a noblewoman during Shah Jahan's reign, popularly known as Anarkali, was one such case (Figure 1.2). This Muslim tomb was first used as offices and residences for the clerical staff of Punjab's governing board. In 1851, however, the tomb was converted into the Anglican church
- ↑ Eastwick, Edward Backhouse (1883). Handbook of the Punjab, Western Rajputana, Kashmir, and Upper Sindh. London: John Murray, Albemarle Street.
- ↑ Saadi ghazal 31 line 1
- ↑ Pakistan Environmental Protection Agency. "Guidelines for Critical and Sensitive Areas" (PDF). Government of Pakistan. pp. 12, 47, 48. Archived from the original (PDF) on 14 October 2013. Retrieved 6 June 2013.