ਸਵਰੂਪ ਕਿਸ਼ਨ
ਸਵਰੂਪ ਕਿਸ਼ਨ ਰੇਯੂ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Swaroop Kishen Reu; 13 ਜੁਲਾਈ 1930 – 21 ਨਵੰਬਰ 1992) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਟੈਸਟ ਕ੍ਰਿਕਟ ਅੰਪਾਇਰ ਸੀ।[1] ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਕਈ ਵਾਰ "ਸਵਰੂਪ ਕਿਸ਼ਨ" ਲਿਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਉਹ ਜੰਮੂ ਅਤੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਸ੍ਰੀਨਗਰ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਦਿੱਲੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਵਿਕਟਕੀਪਰ ਬੱਲੇਬਾਜ਼ ਵਜੋਂ ਕ੍ਰਿਕਟ ਖੇਡੀ। ਉਹ ਇੱਕ ਵਕੀਲ ਬਣ ਗਿਆ, ਜੋ ਆਡੀਟਰ ਜਨਰਲ ਦੇ ਦਫ਼ਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦਾ ਸੀ।
ਉਸਨੇ 1969 ਤੋਂ 1984 ਤੱਕ ਪਹਿਲੀ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਦੀ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ ਅੰਪਾਇਰਿੰਗ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 1981/2 ਵਿੱਚ ਦਲੀਪ ਟਰਾਫੀ ਦਾ ਫਾਈਨਲ ਅਤੇ 1982/3 ਵਿੱਚ ਰਣਜੀ ਟਰਾਫੀ ਦਾ ਫਾਈਨਲ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਲਿਸਟ ਏ ਕ੍ਰਿਕਟ ਵਿੱਚ ਅੰਪਾਇਰ ਵੀ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ 1980/1 ਵਿੱਚ ਦੇਵਧਰ ਟਰਾਫੀ ਦਾ ਫਾਈਨਲ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।
ਉਹ 1978 ਅਤੇ 1984 ਦਰਮਿਆਨ 17 ਟੈਸਟ ਮੈਚਾਂ ਵਿੱਚ ਖੜ੍ਹੇ ਹੋਏ ਸਨ, ਜੋ ਬੀ. ਸੱਤਿਆਜੀ ਰਾਓ ਦੁਆਰਾ 1979 ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਭਾਰਤੀ ਰਿਕਾਰਡ ਦੀ ਬਰਾਬਰੀ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਵੀ ਕੇ ਰਾਮਾਸਵਾਮੀ (1985 ਅਤੇ 1999 ਦਰਮਿਆਨ 26 ਮੈਚ) ਅਤੇ ਸ੍ਰੀਨਿਵਾਸਰਾਘਵਨ ਵੈਂਕਟਰਾਘਵਨ (1993 ਅਤੇ 2004 ਦਰਮਿਆਨ 73 ਮੈਚ) ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਹੋ ਗਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਅੰਪਾਇਰ ਕੀਤੇ ਸਾਰੇ ਟੈਸਟ ਮੈਚ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਖੇਡੇ ਗਏ ਸਨ। ਉਸਦਾ ਭਾਰੀ ਚਿੱਟੇ ਰੰਗ ਦਾ ਸਰੀਰ ਅਤੇ ਤੰਬਾਕੂ ਚਬਾਉਣ ਦੀ ਆਦਤ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਤੁਰੰਤ ਪਛਾਣਨ ਯੋਗ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ।
ਉਹ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਦਸੰਬਰ 1978 ਵਿਚ ਬੰਗਲੌਰ ਦੇ ਐਮ ਚਿੰਨਾਸਵਾਮੀ ਸਟੇਡੀਅਮ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਵੈਸਟਇੰਡੀਜ਼ ਵਿਚਾਲੇ ਦੂਜੇ ਟੈਸਟ ਵਿਚ ਮੁਹੰਮਦ ਘੌਸ ਨਾਲ ਟੈਸਟ ਅੰਪਾਇਰ ਵਜੋਂ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਚੌਥੇ ਟੈਸਟ ਵਿਚ ਵੀ, ਜੀਵਣ ਘੋਸ਼ ਦੇ ਨਾਲ ਜਨਵਰੀ 1979 ਵਿਚ, ਮਦਰਾਸ ਦੇ ਚੇਪੋਕ ਵਿਚ ਐਮ.ਏ. ਚਿਦੰਬਰਮ ਸਟੇਡੀਅਮ ਵਿਚ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ 1979 ਵਿਚ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਪਹਿਲੇ ਅਤੇ 5 ਵੇਂ ਟੈਸਟ ਅਤੇ 1979/80 ਵਿਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਪਹਿਲਾ, ਚੌਥਾ ਅਤੇ 5 ਵੀਂ ਟੈਸਟ ਮੈਚਾਂ ਵਿਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਬੰਗਲੌਰ ਵਿਚ ਵੀ ਪਹਿਲੇ ਭਾਰਤ-ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਟੈਸਟ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਵਿਘਨ ਪੈ ਗਿਆ ਜਦੋਂ ਮਧੂ ਮੱਖੀਆਂ ਦੇ ਤੂਫਾਨ ਨੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਉਡਾਰੀ ਭਰੀ ਅਤੇ ਖਿਡਾਰੀ ਅਤੇ ਅੰਪਾਇਰਾਂ ਨੇ ਬਚ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮੈਦਾਨ ਵਿਚ ਸੁੱਟ ਦਿੱਤਾ।[1]
ਵਿਵਾਦਾਂ ਨੇ ਸਤੰਬਰ 1983 ਵਿਚ ਬੰਗਲੌਰ ਵਿਚ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਖਿਲਾਫ ਬਾਰਸ਼ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਪਹਿਲੇ ਟੈਸਟ ਦੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕੀਤੀ। ਘੱਟੋ ਘੱਟ 77 ਓਵਰਾਂ ਦੀ ਗੇਂਦਬਾਜ਼ੀ ਕੀਤੀ ਜਾਣੀ ਸੀ, ਪਰ ਕਿਸ਼ਨ ਅਤੇ ਮਾਧਵ ਗੋਥੋਸਕਰ ਨੇ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਦੇ ਕਪਤਾਨ ਜ਼ਹੀਰ ਅੱਬਾਸ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਕਿ ਸਾਰੇ 20 ਓਵਰ ਬਾਕੀ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਖੇਡਣ ਦਾ ਆਖ਼ਰੀ ਘੰਟਾ ਪੂਰਾ ਹੋਣਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਜ਼ਹੀਰ ਅੱਬਾਸ ਨੇ 14 ਵੇਂ ਓਵਰ (ਦਿਨ ਦੇ 77 ਵੇਂ ਓਵਰ) ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਆਪਣੀ ਟੀਮ ਨੂੰ ਮੈਦਾਨ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਪਰ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਕਪਤਾਨ ਸੁਨੀਲ ਗਾਵਸਕਰ ਨੂੰ ਆਪਣੇ 28 ਵੇਂ ਟੈਸਟ ਸੈਂਕੜੇ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚਣ ਦੇ ਲਈ ਵਾਪਸ ਪਰਤਣ ਲਈ ਰਾਜ਼ੀ ਹੋ ਗਿਆ।[2]
ਭਾਰਤ ਨੇ ਅੰਪਾਇਰਡ ਕੀਤੇ ਸਿਰਫ ਦੋ ਟੈਸਟ ਹੀ ਗਵਾਏ, ਦੋਵੇਂ ਹੀ 1983 ਵਿਚ ਵੈਸਟ ਇੰਡੀਆ ਖ਼ਿਲਾਫ਼। ਉਹ ਨਵੰਬਰ 1983 ਵਿਚ ਬੰਬੇ ਵਿਖੇ ਦੂਸਰੇ ਸਿਰੇ ਤੇ ਖੜਾ ਸੀ ਜਦੋਂ ਡੇਸਮੰਡ ਹੇਨਸ ਨੂੰ “ ਗੇਂਦ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲਿਆ ” ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ, ਜੋ ਟੈਸਟ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਚੌਥਾ ਹੈ।
ਉਸ ਦਾ ਆਖਰੀ ਟੈਸਟ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਆਖਰੀ ਪਹਿਲੇ ਦਰਜੇ ਦਾ ਮੈਚ ਵੀ ਅੰਪਾਇਰ ਵਜੋਂ ਨਵੰਬਰ 1984 ਵਿਚ ਬੰਬੇ ਦੇ ਵਾਨਖੇੜੇ ਸਟੇਡੀਅਮ ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਅਤੇ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚਾਲੇ ਖੇਡਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।
ਉਹ 1981 ਤੋਂ 1985 ਦਰਮਿਆਨ 6 ਵਨ-ਡੇਅ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਮੈਚਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਰਜਾਹ ਵਿੱਚ 3 ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ ਅਤੇ ਜਨਵਰੀ 1984 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਫਿਰੋਜ਼ ਸ਼ਾਹ ਕੋਟਲਾ ਵਿੱਚ ਆਸਟਰੇਲੀਆ ਅਤੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਖੇਡੇ ਗਏ ਇੱਕ ਮਹਿਲਾ ਟੈਸਟ ਦੀ ਅੰਪਾਇਰਿੰਗ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਕ੍ਰਿਕਟ ਦੀਆਂ ਸੇਵਾਵਾਂ ਬਦਲੇ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮੌਤ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਕੈਂਸਰ ਨਾਲ ਹੋਈ।
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ[ਸੋਧੋ]
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ[ਸੋਧੋ]
- ਕ੍ਰਿਕਿਨਫੋ ਤੋਂ ਪ੍ਰੋਫਾਈਲ
- ਡੁਪਲੀਕੇਟ ਪ੍ਰੋਫ਼ਾਈਲ
- ਕ੍ਰਿਕਟ ਆਰਚਿਵ ਤੋਂ ਮੈਚਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Swaroop Kishen". ESPN Cricinfo. Retrieved 16 May 2014.