ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਪਸਾਰ

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਪਸਾਰ ਸਿੱਖਿਆ (ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ) ਕਿਸਾਨ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੁਆਰਾ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਅਮਲਾਂ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਖੋਜ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਗਿਆਨ ਦਾ ਕਾਰਜ ਹੈ। 'ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ' ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਮਾਰਕੀਟਿੰਗ, ਸਿਹਤ ਅਤੇ ਬਿਜ਼ਨਸ ਅਧਿਐਨ ਸਮੇਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਸਿੱਖਿਅਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸੰਚਾਰ ਅਤੇ ਸਿੱਖਣ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। 

ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਪ੍ਰੈਕਟੀਸ਼ਨਰਸ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਵਿੱਚ ਲੱਭੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਸਰਕਾਰੀ ਏਜੰਸੀਆਂ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ. ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਸੰਸਥਾਵਾਂ, ਨੈਟਵਰਕ ਅਤੇ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਰਸਾਲੇ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਸਤੁਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। 

ਵਿਕਾਸਸ਼ੀਲ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿਚ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਏਜੰਸੀਆਂ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਿਕਾਸ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਅਤੇ ਸੰਯੁਕਤ ਰਾਸ਼ਟਰ ਦੇ ਖੁਰਾਕ ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੰਗਠਨ ਦੁਆਰਾ ਵੱਡੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿਚ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। 

ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਦੀ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾ

ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਸਥਾਰ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਡਬਲਿਨ, ਆਇਰਲੈਂਡ ਵਿੱਚ 1847 ਵਿੱਚ ਮਹਾਨ ਕਲਿਆਣ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਲਾਰਡ ਕਲੈਰੇਡਨ ਦੇ ਯਾਤਰੀ ਇੰਸਟ੍ਰਕਟਰਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਹੋਈ ਇਹ 1850 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿਚ, ਜੰਗੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਧਿਆਪਕ ਵੈਂਡਰਲੇਹਰਰ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ 1914 ਵਿਚ ਸਮਿਥ-ਲੀਵਰ ਐਕਟ ਦੁਆਰਾ ਅਧਿਕਾਰਤ ਸਹਿਕਾਰੀ ਐਕਸਟੈਨਸ਼ਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੁਆਰਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ. ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਅਮਰੀਕਾ ਵਿਚ ਅਪਣਾਇਆ ਗਿਆ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਰਤਾਨੀਆ ਵਿਚ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ "ਸਲਾਹਕਾਰ ਸੇਵਾ" ਨਾਲ ਤਬਦੀਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ. ਦੁਨਿਆ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿਚ ਕਈ ਹੋਰ ਸ਼ਬਦ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਜੋ ਉਹ ਇੱਕੋ ਜਾਂ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਸੋਚ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰ ਸਕਣ: 

• ਅਰਬੀ: ਅਲ- ਇਰਸ਼ਾਦ ("ਮਾਰਗ") 
• ਡਚ: ਵਿਊਲਿੰਗਿੰਗ ("ਪਾਥ ਰੋਸ਼ਨੀ") 
• ਜਰਮਨ: ਬੇਰਟੰਗ ("ਸਲਾਹਕਾਰੀ ਕੰਮ") 
• ਫ੍ਰੈਂਚ: ਵਿੰਗਰਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ("ਪ੍ਰਚਲਿਤਕਰਣ") 
• ਸਪੈਨਿਸ਼: ਕਾਪਸੀਟਾਸੀਓਨ ("ਸਿਖਲਾਈ" "ਸਮਰੱਥਾ ਨਿਰਮਾਣ") 
• ਥਾਈ, ਲਾਓ: ਸੋਂਗ-ਸੂਮ ("ਪ੍ਰਮੋਟ ਕਰਨ ਲਈ") 
• ਫ਼ਾਰਸੀ: ਤਾਰਵਿਜ & ਗੋਸਤਾਰੇਸ਼ ("ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ ਅਤੇ ਵਧਾਉਣ ਲਈ") 

ਅਮਰੀਕਾ ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਏਜੰਟ ਇੱਕ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦਾ ਕਰਮਚਾਰੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਆਰਥਿਕ ਅਤੇ ਕਮਿਊਨਿਟੀ ਡਿਵੈਲਪਮੈਂਟ, ਲੀਡਰਸ਼ਿਪ, ਪਰਿਵਾਰਕ ਮਸਲਿਆਂ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿੱਦਿਅਕ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਨੂੰ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਵੰਡਦਾ ਹੈ. ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਏਜੰਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਇਕ ਹੋਰ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮ ਖੇਤਰ 4-H ਅਤੇ ਯੂਥ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਹਨ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਏਜੰਟ ਜ਼ਮੀਨੀ-ਗ੍ਰਾਂਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਜ਼ ਤੇ ਸਹਿਕਾਰੀ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਸੇਵਾ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਕਾਉਂਟੀ ਏਜੰਟਾਂ ਜਾਂ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਸਿੱਖਿਅਕਾਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਅਕਸਰ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਏਜੰਟ ਨਾਲ ਉਲਝਣਾਂ ਕਰਕੇ, ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਮਾਹਿਰ ਵਿਸ਼ਾ ਵਸਤੂ ਦੇ ਮਾਹਿਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਆਮ ਕਰਕੇ ਲੈਂਡ-ਗ੍ਰਾਂਟ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਵਿਭਾਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਵਿਸ਼ੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਜੀਵਨ ਵਿਗਿਆਨ, ਅਰਥਸ਼ਾਸਤਰ, ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ, ਖਾਣੇ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ, ਪੈਸਟ ਪ੍ਰਬੰਧਨ, ਵੈਟਰਨਰੀ ਦਵਾਈ, ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਸੰਬੰਧਿਤ ਅਨੁਸੂਚੀਆਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਹਿਕਾਰੀ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪ੍ਰੋਗ੍ਰਾਮਾਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਨ ਲਈ ਇਹ ਵਿਸ਼ਾ ਵਿਸ਼ਾ-ਵਸਤੂ ਏਜੰਟਾਂ (ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਰਾਜਵਿਆਪੀ ਜਾਂ ਖੇਤਰੀ ਟੀਮ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿਚ) ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਲਗਾਤਾਰ ਵਿਕਸਤ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਔਨਲਾਈਨ ਔਨਲਾਈਨ ਸ਼ੇਅਰ ਕਰਨ ਦੀ ਸਮਰੱਥਾ ਨੇ ਡਿਜੀਟਲ ਗ੍ਰੀਨ ਅਤੇ ਪਲਾਂਟ ਵੀਲੇਜ ਵਰਗੇ ਨਵੇਂ ਪਲੇਟਫਾਰਮ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਹੈ।

ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਾਵਾਂ

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਐਕਸਟੈਨਸ਼ਨ ਦੀ ਕੋਈ ਵਿਆਪਕ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ. ਹੇਠ ਦਿੱਤੇ ਗਏ ਉਦਾਹਰਣਾਂ 50 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਮਿਆਦ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਛਾਪੀਆਂ ਗਈਆਂ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕਈ ਕਿਤਾਬਾਂ ਤੋਂ ਲਿਆਂਦੀਆਂ ਹਨ:  

• 1949: ਵਿਸਥਾਰ ਦਾ ਕੇਂਦਰੀ ਕਾਰਜ ਪੇਂਡੂ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਘਰੇਲੂ ਉਪਾਅ, ਅਤੇ ਪਰਿਵਾਰ ਅਤੇ ਸਮੁਦਾਏ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦੇ ਰੋਜ਼ਮੱਰਾ ਦੇ ਕੰਮਾਂ ਲਈ ਵਿਗਿਆਨਕ ਜਾਂ ਸਮਾਜਿਕ, ਭਾਵੇਂ ਕਿ ਉਹ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਦੁਆਰਾ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨਾ ਹੈ। 
• 1965: ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਸਥਾਰ ਨੂੰ ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਲਈ ਸਕੂਲ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਜੋਂ ਦਰਸਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। 
• 1966: ਐਕਸਟੈਨਸ਼ਨ ਅਮਲੇ ਦੇ ਖੇਤਾਂ ਅਤੇ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਖੇਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਗਿਆਨ ਲਿਆਉਣ ਦਾ ਕੰਮ ਹੈ. ਇਸ ਕਾਰਜ ਦਾ ਉਦੇਸ਼ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨਾ ਹੈ।
  
• 1973: ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਇੱਕ ਸੇਵਾ ਜਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ ਜੋ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਸੁਧਾਰਨ, ਉਤਪਾਦਨ ਦੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਅਤੇ ਆਮਦਨ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣ, ਸਮਾਜਿਕ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਮਾਨਕਾਂ ਨੂੰ ਰਹਿਣ ਅਤੇ ਉਠਾਉਣ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਿਆਰਾਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਬਣਾਉਣ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਰਾਹੀਂ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਅਤੇ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਸਹਾਇਤਾ ਕਰਦੀ ਹੈ। 
• 1974: ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਵਿਚ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸਾਖੀਆਂ ਬਾਰੇ ਰਾਇ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਚੰਗੇ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਵਿਚ ਮਦਦ ਲਈ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਸੁਚੇਤ ਵਰਤੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। 
• 1982: ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਸਥਾਰ: ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਉਤਪਾਦਨ ਦੀਆਂ ਸਮੱਸਿਆਵਾਂ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸਹਾਇਤਾ ਦੇ ਮੌਕਿਆਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਣ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਨ ਲਈ। 
• 1988: ਵਿਸਥਾਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਫੈਸ਼ਨਲ ਜਨਤਕ ਜ ਸਮੂਹਿਕ ਉਪਯੋਗਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਸਵੈ-ਇੱਛਤ ਵਿਵਹਾਰ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀ ਲਿਆਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸੰਸਥਾ ਦੁਆਰਾ ਤੈਨਾਤ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਸੰਚਾਰ ਦਖਲ ਹੈ। 
• 1997: ਵਿਸਥਾਰ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਾ ਸੰਗਠਿਤ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਹੈ ਅਤੇ ਹੁਨਰ ਦੇ ਜਾਣ-ਬੁੱਝ ਕੇ ਤਬਾਦਲੇ ਹੈ। 
• 1999: ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਸਥਾਰ ਦਾ ਸਾਰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਖੋਜ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸੰਕ੍ਰੇਲ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕੁੱਲ ਸੂਚਨਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਆਪਸ ਵਿੱਚ ਮਿਲਵਰਤਨ ਅਤੇ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ ਕਰਨਾ ਹੈ-ਕਾਰੋਬਾਰਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਨਾ। 
• 2004: ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਐਂਬੈੱਡ ਕੀਤੇ ਸੰਚਾਰਕ ਦਖਲਅੰਦਾਜ਼ੀ ਦੀ ਇੱਕ ਲੜੀ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਹੋਰ ਟੀਚਿਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ, ਵਿਕਾਸ ਕਰਨ ਅਤੇ / ਜਾਂ ਨਵੀਆਂ ਤਕਨੀਕਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਹਨ ਜੋ ਹੱਲ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੇ ਹਨ (ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਬਹੁ-ਅਭਿਨੇਤਾ) ਸਮੱਸਿਆ ਵਾਲੇ ਸਥਿਤੀਆਂ। 
• 2006: ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਇੰਡਸਟਰੀ ਖੇਤਰ ਅਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤ ਪ੍ਰਬੰਧਨ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਵਿਅਕਤੀਆਂ, ਸਮੁਦਾਇਆਂ ਅਤੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ਕਰਨ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ।

ਇਤਿਹਾਸ

1800 ਵਿਚ ਸਵੀਡਨ ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਐਕਸਟੈਨਸ਼ਨ ਮੀਟ 

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਸਥਾਰ ਦਾ ਮੂਲ

ਇਹ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਕਿ ਪਹਿਲੀ ਐਕਸਟੈਨਸ਼ਨ ਦੀਆਂ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਕਿੱਥੇ ਜਾਂ ਕਦੋਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ. ਇਹ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਚੀਨੀ ਅਧਿਕਾਰੀ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨੀਤੀਆਂ ਬਣਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਅਮਲੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਤਿਆਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਘੱਟੋ ਘੱਟ 2,000 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਲਾਹ ਦੇ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ, ਲਗਪਗ 800 ਬੀ.ਸੀ. ਵਿਚ, ਜ਼ੌਹ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਬਾਦਸ਼ਾਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਦੇ ਅਧੀਨ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਲਈ ਜ਼ਿੰਮੇਦਾਰ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਫਸਲ ਰੋਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਡਰੇਨੇਜ ਦੀ ਸਿੱਖਿਆ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕੀਤਾ ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਾਮਾਨ ਵੀ ਠੇਕੇ ਤੇ ਦਿਤੇ।

ਆਧੁਨਿਕ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਸੇਵਾ ਦਾ ਜਨਮ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੱਧ ਵਿਚ ਆਇਰਲੈਂਡ ਵਿਚ ਵਾਪਰੀਆਂ ਘਟਨਾਵਾਂ ਕਾਰਨ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। 1845-51 ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਆਇਰਿਸ਼ ਆਲੂ ਦੀ ਫਸਲ ਫੰਗਲ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਤਬਾਹ ਹੋ ਗਈ ਸੀ ਅਤੇ ਇੱਕ ਗੰਭੀਰ ਅਫੀਅ ਆਇਆ (ਮਹਾਨ ਆਇਰਲੈਂਡ ਦੇ ਫੈਰੀ ਦੇਖੋ). ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚ ਜਾਣ ਅਤੇ "ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿਹਾਰਕ ਪਦਾਰਥਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਪੈਦਾ ਕਰਨਾ ਹੈ" ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਲਈ "ਪ੍ਰੈਕਟੀਕਲ ਇੰਸਟਰਕਟਰ" ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਮ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਕੀਮ ਨੇ ਜਰਮਨੀ ਦੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਦਾ ਧਿਆਨ ਖਿੱਚਿਆ, ਜਿੰਨਾਂ ਨੇ ਆਪਣੀ ਖੁਦ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਸਿਖਲਾਈ ਨਿਰਦੇਸ਼ਕ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ। 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਤੱਕ, ਇਹ ਵਿਚਾਰ ਡੈਨਮਾਰਕ, ਨੀਦਰਲੈਂਡਸ, ਇਟਲੀ ਅਤੇ ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।

"ਯੂਨਿਵਰਸਿਟੀ ਦੀ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ" ਸ਼ਬਦ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕੈਮਬ੍ਰਿਜ ਅਤੇ ਆਕਸਫੋਰਡ ਦੀਆਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੁਆਰਾ 1867 ਵਿਚ ਸਿੱਖਿਅਕ ਸਰਗਰਮੀਆਂ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਗਏ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕੈਂਪਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਸੰਸਥਾ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਵਧਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਇਹ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਨਹੀਂ ਸਨ। ਇਹ 20 ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤੱਕ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਕਾਲਜਿਜ਼ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸ਼ੋਅ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਦਰਸ਼ਨ ਆਯੋਜਿਤ ਕਰਨਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਦੇ ਕਲੱਬਾਂ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਣ ਦੇਣੇ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੇ, ਜੋ ਕਿ "ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਸਰਵਿਸ" ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਉਸ ਕਿਸਮ ਦੇ ਕੰਮ ਲਈ ਲਾਗੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਅਸੀਂ ਹੁਣ ਤੱਕ ਨਾਮ ਨਾਲ ਪਛਾਣ ਕਰਦੇ ਹਾਂ ।

ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਸਟੇਟਸ ਵਿੱਚ, ਹੈੈਚ ਐਕਟ 1887 ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਪ੍ਰਯੋਗ ਕੇਂਦਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ ਜੋ ਹਰ ਰਾਜ ਦੀ ਧਰਤੀ ਲਈ ਗ੍ਰਾਂਟ-ਗ੍ਰਾਂਟ ਨਾਲ ਸੰਬਧਤ ਹੈ ਅਤੇ 1914 ਦੇ ਸਮਿਥ-ਲੀਵਰ ਐਕਟ ਨੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਸਹਿਕਾਰੀ ਵਿਵਸਥਾ ਚਲਾਉਣ ਲਈ ਵਿਵਸਥਾ ਕੀਤੀ ਤਾਂ ਜੋ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ, ਘਰੇਲੂ ਅਰਥ ਸ਼ਾਸਤਰ, ਅਤੇ ਸਬੰਧਿਤ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਬਾਰੇ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕੇ । 

ਏਸ਼ੀਆ ਵਿਚ ਚਾਰ ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ ਦਾ ਵਾਧਾ

ਨੇਪਾਲ ਵਿਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਸਥਾਰ ਸਭਾ, 2002 

ਲਾਓਸ ਵਿੱਚ ਐਗਰੀਕਲਚਰ ਐਕਸਟੈਨਸ਼ਨ ਦੀ ਮੀਟਿੰਗ, 2006

ਆਧੁਨਿਕ ਏਸ਼ੀਆ ਵਿੱਚ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਸਰਵਿਸਿਜ਼ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਦੇਸ਼ ਤੋਂ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਭਿੰਨ ਹੈ। ਭਿੰਨਤਾਵਾਂ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਚਾਰ ਪੀਰੀਅਨਾਂ ਜਾਂ "ਪੀੜ੍ਹੀਆਂ" ਦੇ ਇੱਕ ਆਮ ਅਨੁਪਾਤ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨਾ ਸੰਭਵ ਹੈ:

• ਉਪਨਿਵੇਸ਼ੀ ਖੇਤੀ: ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸ਼ਕਤੀਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕਈ ਏਸ਼ੀਆਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਯੋਗਾਤਮਕ ਸਟੇਸ਼ਨ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਸਨ. ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦ੍ਰਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਿਰਯਾਤ ਦੀਆਂ ਫਸਲਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਬੜ, ਚਾਹ, ਕਪਾਹ ਅਤੇ ਖੰਡ ਆਦਿ' ਤੇ ਹੁੰਦਾ ਹੈ. ਪੌਦੇ ਲਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਮੈਨੇਜਰ ਅਤੇ ਵੱਡੀ ਜਮੀਨ ਮਾਲਕ ਲਈ ਤਕਨੀਕੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ. ਸੰਕਟ ਦੇ ਸਮੇਂ ਛੱਡ ਕੇ ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਸਹਾਇਤਾ ਜੋ ਕਿ ਫਸਲਾਂ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਸੀ। 
• ਵੰਨ ਸੁਵੰਨੀਆਂ ਥੱਲੇ-ਥੱਲੇ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ: ਆਜ਼ਾਦੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਸਤੂ-ਆਧਾਰਿਤ ਵਿਸਥਾਰ ਸੇਵਾਵਾਂ ਪੰਜ ਸਾਲਾ ਵਿਕਾਸ ਯੋਜਨਾਵਾਂ ਦੇ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਸਥਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਟੀਚੇ ਦੇ ਨਾਲ, ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਬਚੇ ਇਲਾਕਿਆਂ ਤੋਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਛੋਟੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਕਰਨ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਕੀਮਾਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ ਸਨ, ਜਿਸ ਵਿਚ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਡੈਨਰਜ਼ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ।
• ਯੂਨੀਫਾਈਡ ਸਿਖਰ-ਡਾਊਨ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ: 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਸ਼ਕ ਦੇ ਦੌਰਾਨ, ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਦੁਆਰਾ ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਵਿਜ਼ਿਟਰ ਸਿਸਟਮ (ਟੀ ਐਂਡ ਵੀ) ਪੇਸ਼ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੌਜੂਦਾ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹੀ ਕੌਮੀ ਸੇਵਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ "ਹਰਿਆਲੀ ਇਨਕਲਾਬ" ਤਕਨੀਕਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੇ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਨਿਯਮਤ ਸੰਦੇਸ਼ ਦਿੱਤੇ ਗਏ।
• ਵੰਨ-ਸੁਵੰਨ ਤੋਲ-ਅੱਪ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ: ਜਦੋਂ ਵਿਸ਼ਵ ਬੈਂਕ ਦੇ ਫੰਡਿੰਗ ਦਾ ਅੰਤ ਹੋ ਗਿਆ, ਤਾਂ ਟੀ ਐੱ ਐਡੀ ਏ ਸਿਸਟਮ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਫੈਲ ਗਿਆ, ਕਈ ਹੋਰ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਫੰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪ੍ਰੋਗਰਾਮਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਦੇ ਪੈਚਵਰਕ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਕੇਂਦਰੀ ਯੋਜਨਾਬੰਦੀ ਵਿਚ ਗਿਰਾਵਟ, ਸਥਿਰਤਾ ਅਤੇ ਇਕਵਿਟੀ ਲਈ ਵਧ ਰਹੀ ਚਿੰਤਾ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲਾਪ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਸਹਿਜੇ-ਸਹਿਜੇ ਤਰੀਕੇ ਅਪਣਾਉਣ ਦੇ ਤਰੀਕਿਆਂ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਹੌਲੀ-ਹੌਲੀ ਉੱਪਰ-ਹੇਠਾਂ ਪਹੁੰਚ ਨੂੰ ਬਦਲਦੇ ਹਨ।

ਚੌਥੀ ਪੀੜ੍ਹੀ ਕੁਝ ਦੇਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸਥਾਪਤ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਚੁੱਕੀ ਹੈ. ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਲਗਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਗਲੇ ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿਚ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਦੇ ਤਰੀਕੇ ਫੈਲਦੇ ਰਹਿਣਗੇ, ਪਰ ਇਹ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਦੀ ਭਵਿੱਖਬਾਣੀ ਕਰਨਾ ਅਸੰਭਵ ਹੈ. 20 ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ, ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਸਥਾਰ ਨੂੰ ਹੁਣ ਦਾਨ ਏਜੰਸੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਕਾਫੀ ਘੱਟ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਕਾਦਮਿਕਾਂ ਵਿੱਚ, ਕੁਝ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਹਾਲ ਹੀ ਵਿੱਚ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਸਥਾਰ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੇਸ਼ੇਵਰ ਅਭਿਆਸ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮੁੜ-ਵਿਚਾਰਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਲੇਖਕਾਂ ਨੇ ਇਕ ਵੱਖਰੇ ਸੰਕਲਪ ਦੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਸਥਾਰ ਦੇ ਵਿਚਾਰ ਨੂੰ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ ਹੈ ਅਤੇ "ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ" ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਸੋਚਣਾ ਪਸੰਦ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਮਾਹਰਾਂ ਵਜੋਂ ਵੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਭਵਿੱਖੀ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਸਿੱਖਿਆ ਦੇ ਪਹਿਲੂ:

• ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਪਹੁੰਚ ਦੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾ 
• ਭਵਿੱਖ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਸਿੱਖਿਆ ਪਹਿਲ 
• ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਕਾਲਜੀਏਟ ਦੀ ਹਿੱਸੇਦਾਰੀ 
• ਵੈਬ ਸਮਰੱਥ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਕਸਤ 
• ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੀ ਵੰਡ ਦੇ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਕੇਸਾਂ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਕਰਨਾ 
• ਇੱਕ ਲਾਭਕਾਰੀ ਉੱਦਮ ਵਜੋਂ ਖੇਤੀਬਾੜੀ 
• ਸਮੂਹ ਦੀ ਗਤੀਸ਼ੀਲਤਾ ਨੂੰ ਵਧਾਉਣਾ 
• ਮਾਈਕ੍ਰੋ-ਇੰਟਰਪ੍ਰਾਈਜ਼ਜ਼ ਪ੍ਰੋਮੋਸ਼ਨ

ਜਨਤਕ ਖੋਜ ਅਤੇ ਵਿਸਥਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿਚ ਕਮਜ਼ੋਰੀਆਂ ਦੇ ਜਵਾਬ ਵਿਚ ਆਏ ਕਈ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਨੇ ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਨਵੀਨਤਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਉਭਾਰ ਦੇ ਕਾਫ਼ੀ ਸੰਕੇਤ ਦਿੱਤੇ ਹਨ. ਇਸ ਦੇ ਸਿੱਟੇ ਵਜੋਂ ਖੋਜ, ਵਿਸਥਾਰ, ਕਿਸਾਨ, ਕਿਸਾਨ ਸਮੂਹਾਂ, ਗੈਰ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਉੱਦਮਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਰੂਪ ਨਾਲ ਸੀਮਿਤ ਸੰਸਥਾਗਤ ਹੱਦਾਂ ਨੂੰ ਧੁੰਦਲਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਐਕਸਟੈਨਸ਼ਨ ਨੂੰ ਨਵੀਨਤਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਵੱਖਰੀਆਂ ਹਸਤੀਆਂ ਦੇ ਵਿੱਚ ਗਿਆਨ ਨੂੰ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਕਰਨ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਨਿਭਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਨਵੀਨਤਾ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਕਾਰਗੁਜ਼ਾਰੀ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਲਈ ਸਮਰੱਥ ਸੰਸਥਾਗਤ ਢੰਗ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਭੂਮਿਕਾ ਨੂੰ ਨਿਭਾਉਣ ਵਿੱਚ ਅਸਮਰਥਤਾ ਨਾਲ ਵਿਸਥਾਰ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਹੋਰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਉਣਾ ਹੋਵੇਗਾ।

ਸੰਚਾਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ

ਸ਼ਬਦ "ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ" ਦਾ ਵਿਆਪਕ ਰੂਪ ਨਾਲ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਚਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਨੂੰ ਕਵਰ ਕਰਨ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ. ਦੋ ਖ਼ਾਸ ਮੁੱਦਿਆਂ ਦੀ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਦੀ ਕਿਸਮ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਕਰਦੀ ਹੈ: ਸੰਚਾਰ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਹ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੰਚਾਰ ਦੇ ਸਬੰਧਿਤ ਪਰ ਵੱਖਰੇ ਖੇਤਰ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਅੰਦਰ ਅਤੇ ਬਾਹਰ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਅਦਾਕਾਰਾਂ ਦਰਮਿਆਨ ਸੰਚਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਡੂੰਘੇ ਅਧਿਐਨ ਲਈ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਇਹ ਫੀਲਡ ਪਬਲਿਕ ਰਿਲੇਸ਼ਨਜ਼ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਭਾਗੀਦਾਰ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਮਾਡਲ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ- ਇਕ ਸੰਗਠਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਸਾਂਝੇਦਾਰਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਆਪਸੀ ਸਤਿਕਾਰ, ਸਮਝ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਦੋ-ਪੱਖੀ ਸਮਰੂਪਿਕ ਸੰਚਾਰ।

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਸੰਚਾਰ ਤਿੰਨ ਢੰਗ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹਨ -ਮੁਹਲ ਤੋਂ ਸਿਖਲਾਈ, ਸਿਖਲਾਈ "ਉਤਪਾਦ" ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮੈਨੁਅਲ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ, ਜਾਂ ਸੂਚਨਾ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਤਕਨਾਲੋਜੀ (ਆਈਸੀਟੀ), ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰੇਡੀਓ ਅਤੇ ਛੋਟਾ ਸੁਨੇਹਾ ਸਿਸਟਮ (ਐਸਐਮਐਸ). ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਭਾਵੀ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਦੋ-ਦਿਸ਼ਾ ਸੰਚਾਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਵੱਖ ਵੱਖ ਢੰਗਾਂ ਨੂੰ ਜੋੜਦੀਆਂ ਹਨ।

ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਸਥਾਰ ਦੇ ਚਾਰ ਨਮੂਨੇ

ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ ਸਿਸਟਮ ਨੂੰ ਦੋਨਾਂ ਢੰਗ ਨਾਲ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਚਾਰ ਕਿਵੇਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਕਿਉਂ ਵਾਪਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਅਜਿਹੀ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਹੈ ਕਿ ਪੈਟਰਨਲਿਸਟਿਕ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਇਹ ਅਜਿਹਾ ਮਾਮਲਾ ਹੈ ਕਿ ਸਹਿਭਾਗੀ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟ ਜ਼ਰੂਰੀ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਹ। ਇਸ ਦੀ ਬਜਾਏ ਚਾਰ ਸੰਭਵ ਸੰਜੋਗ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਹਰ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਐਕਸਟੈਨਸ਼ਨ ਪੈਰਾਡਿਮਮ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ:

• ਟੈਕਨੋਲੋਜੀ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ (ਪ੍ਰੇਰਕ + ਪਾਤਰਵਾਦ): ਇਹ ਸੰਦਰਭ ਬਸਤੀਵਾਦੀ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਸੀ ਅਤੇ 1970 ਅਤੇ 1980 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ ਜਦੋਂ "ਸਿਖਲਾਈ ਅਤੇ ਵਿਜ਼ਿਟ" ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਏਸ਼ੀਆ ਭਰ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ. ਟੈਕਨਾਲੌਜੀ ਟ੍ਰਾਂਸਫਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਿਖਰ ਵਾਲਾ ਨਜ਼ਰੀਆ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿਸਾਨਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਪ੍ਰਥਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਖਾਸ ਸਿਫ਼ਾਰਿਸ਼ਾਂ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਅਪਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ।
• ਸਲਾਹਕਾਰੀ ਕੰਮ (ਪ੍ਰੇਰਕ + ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ): ਇਹ ਪ੍ਰਤਿਮਾ ਅੱਜ ਦੇਖਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸਰਕਾਰੀ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਜਾਂ ਪ੍ਰਾਈਵੇਟ ਸਲਾਹਕਾਰ ਕੰਪਨੀਆਂ ਤਕਨੀਕੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਨਾਲ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਪੁੱਛ-ਗਿੱਛ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀ ਹੁੰਗਾਰਾ ਦਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਡੋਨਰ ਏਜੰਸੀਆਂ ਅਤੇ ਐੱਨ ਜੀ ਓ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧਿਤ ਪ੍ਰੋਜੈਕਟਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਵੀ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਪੂਰਵ ਨਿਰਧਾਰਤ ਪੈਕੇਜ ਨੂੰ ਉਤਸ਼ਾਹਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਭਾਗੀਦਾਰੀ ਪਹੁੰਚ ਵਰਤਦਾ ਹੈ।
• ਮਨੁੱਖੀ ਵਸੀਲੇ ਵਿਕਾਸ (ਵਿਦਿਅਕ + ਪੈਟਲਾਲਿਸਟਿਕ): ਇਹ ਪ੍ਰਤਿਨਿਧ ਯੂਰਪ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਵਿਸਥਾਰ ਦੇ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਦਬਦਬਾ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਜਦੋਂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀਆਂ ਪੇਂਡੂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦਿੰਦੀਆਂ ਸਨ ਜੋ ਪੂਰੇ ਸਮੇਂ ਦੀਆਂ ਕੋਰਸਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਗਰੀਬ ਸਨ। ਇਹ ਅੱਜ ਵੀ ਦੁਨੀਆਂ ਭਰ ਦੇ ਕਾਲਜਾਂ ਦੇ ਆਊਟਰੀਚ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਰੀ ਹੈ. ਸਿਖਰ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਸਿਖਾਉਣ ਦੇ ਢੰਗ ਵਰਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਪਰ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਤੋਂ ਉਮੀਦ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹਾਸਲ ਕੀਤੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਕਰਨੀ ਹੈ।
• ਸਸ਼ਕਤੀਕਰਣ ਲਈ ਸਹਾਇਤਾ (ਵਿਦਿਅਕ + ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ): ਇਹ ਨਮੂਨਾ ਵਿੱਚ ਵਿਹਾਰਕ ਸਿੱਖਣ ਅਤੇ ਕਿਸਾਨ ਤੋਂ ਕਿਸਾਨ ਐਕਸਚੇਂਜ ਵਰਗੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਗਿਆਨ ਅੰਦਰੂਨੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਹਿੱਸਾ ਲੈਣ ਵਾਲਿਆਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਫੈਸਲੇ ਲੈਣ ਲਈ ਉਤਸ਼ਾਹਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਜਾਣੇ-ਪਛਾਣੇ ਉਦਾਹਰਣ ਅਜਿਹੇ ਪ੍ਰਾਜੈਕਟ ਹਨ ਜੋ ਕਿਸਾਨ ਫੀਲਡ ਸਕੂਲ (ਐੱਫ ਐੱਫ ਐੱਸ) ਜਾਂ ਸਹਿਭਾਗੀ ਤਕਨੀਕ ਵਿਕਾਸ (ਪੀਟੀਡੀ) ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ।

ਇਸ ਬਾਰੇ ਕੁੱਝ ਅਸਹਿਮਤੀ ਹੈ ਕਿ ਕੀ 'ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ' ਦਾ ਸੰਕਲਪ ਅਤੇ ਨਾਮ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਸਾਰੇ ਚਾਰ ਪੈਰਿਆਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕੁਝ ਮਾਹਰ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਤਕ ਹੀ ਸੀਮਿਤ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ, ਜਦਕਿ ਦੂਸਰੇ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਇਹ ਸਿਰਫ ਵਿਦਿਅਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਪਾਓਲੋ ਫਰੀਅਰ ਨੇ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਬਦ 'ਐਕਸਟੈਂਸ਼ਨ' ਅਤੇ 'ਭਾਗੀਦਾਰੀ' ਇਕੋ ਇਕ ਵਿਰੋਧੀ ਹਨ।ਇਨ੍ਹਾਂ ਅਸਹਿਮਤੀਆਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਕਾਰਕ ਹਨ। ਵਿਹਾਰਕ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ ਤੋਂ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸੰਚਾਰ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆਵਾਂ ਜੋ ਇਹਨਾਂ ਚਾਰਾਂ ਪੈਰਾਡੀਗਮਾਂ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਵਰਤਮਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਵਿੱਚ ਐਕਸਟੈਨਸ਼ਨ ਦੇ ਨਾਂ ਨਾਲ ਸੰਗਠਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਵਿਹਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ, ਜੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਨਾ ਹੋਵੇ, ਤਾਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਨੂੰ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਵਿਸਥਾਰ ਵਿਚ ਦਰਸਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ

• Cooperative extension service
• Diffusion of innovations
• Farmer Field School
• Participatory technology development
• Participatory video
• Spore (agricultural publication)

External links

• Extension pages at the Food and Agriculture Organization (FAO)
• Extension at the National Institute of Food and Agriculture
• Digital Green
• PlantVillage