ਅਰਚਨਾ ਸ਼ਰਮਾ (ਬੋਟੈਨਿਸਟ)
ਅਰਚਨਾ ਸ਼ਰਮਾ | |
|---|---|
| ਜਨਮ | 16 ਫਰਵਰੀ 1932 |
| ਮੌਤ | 14 ਜਨਵਰੀ 2008 (ਉਮਰ 75) |
| ਪੇਸ਼ਾ | ਬਨਸਪਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਸਾਇਟੋਜੈਨੇਟਿਕਸਿਸਟ, ਸੈੱਲ ਬਾਇਓਲੋਜਿਸਟ, ਸਾਇਟੋ ਟੌਕਸੀਕੋਲੋਜੀ |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | ਅਰੁਣ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ |
ਅਰਚਨਾ ਸ਼ਰਮਾ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ: Archana Sharma) ਇੱਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਭਾਰਤੀ ਬਨਸਪਤੀ ਵਿਗਿਆਨੀ, ਸਾਇਟੋਜੈਨੇਟਿਕਸਿਸਟ, ਸੈੱਲ ਬਾਇਓਲੋਜਿਸਟ, ਅਤੇ ਸਾਈਟੋਟੌਕਸਿਕਲੋਜਿਸਟ ਸੀ।[1] ਉਸਦੇ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਯੋਗਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਬਨਸਪਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਜਨਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਦਾ ਅਧਿਐਨ, ਬਾਲਗ ਨਿਊਕਲੀਅਸ ਵਿੱਚ ਸੈੱਲ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ, ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਵਿੱਚ ਪੌਲੀਟੈਨੀ ਦਾ ਕਾਰਨ, ਫੁੱਲਦਾਰ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਸਾਈਟੋਟੈਕਸੋਨੋਮੀ, ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਆਰਸੈਨਿਕ ਦਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ।[2]
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ[ਸੋਧੋ]
ਅਰਚਨਾ ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਜਨਮ 16 ਫਰਵਰੀ 1932 ਨੂੰ ਪੁਣੇ ਵਿੱਚ ਅਕਾਦਮਿਕ ਦੇ ਇੱਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਬੀਕਾਨੇਰ ਵਿੱਚ ਕੈਮਿਸਟਰੀ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਐਨਪੀ ਮੁਖਰਜੀ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਸਨ।[3] ਉਸ ਦੀ ਮੁੱਢਲੀ ਸਿੱਖਿਆ ਰਾਜਸਥਾਨ ਵਿੱਚ ਹੋਈ। ਫਿਰ ਉਸਨੇ ਬੀ.ਐਸ.ਸੀ. ਬੀਕਾਨੇਰ ਤੋਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਐਮ.ਐਸ.ਸੀ. 1951 ਵਿੱਚ ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਬੋਟਨੀ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ। ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਪੀ.ਐੱਚ.ਡੀ. 1955 ਵਿੱਚ ਅਤੇ ਡੀ.ਐਸ.ਸੀ. 1960 ਵਿੱਚ, ਸਾਇਟੋਜੇਨੇਟਿਕਸ, ਹਿਊਮਨ ਜੈਨੇਟਿਕਸ ਅਤੇ ਐਨਵਾਇਰਮੈਂਟਲ ਮਿਊਟਾਜੇਨੇਸਿਸ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ। ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ, ਉਹ ਦੂਜੀ ਔਰਤ ਬਣ ਗਈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਡੀ.ਐਸ.ਸੀ. ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।
ਕੈਰੀਅਰ[ਸੋਧੋ]
1967 ਵਿੱਚ, ਸ਼ਰਮਾ ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਫੈਕਲਟੀ ਵਜੋਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ, ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ 1972 ਵਿੱਚ ਕਲਕੱਤਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਸੈਂਟਰ ਆਫ਼ ਐਡਵਾਂਸਡ ਸਟੱਡੀਜ਼ ਇਨ ਸੈੱਲ ਅਤੇ ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮ ਰਿਸਰਚ ਵਿੱਚ ਜੈਨੇਟਿਕਸ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਬਣੇ।
ਆਪਣੇ ਅਕਾਦਮਿਕ ਕਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ, ਉਸਨੇ 70 ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੀ.ਐਚ.ਡੀ. ਸਾਇਟੋਜੈਨੇਟਿਕਸ, ਮਨੁੱਖੀ ਜੈਨੇਟਿਕਸ, ਅਤੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਪਰਿਵਰਤਨਸ਼ੀਲਤਾ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਵਿਦਿਆਰਥੀ।[3]
ਸ਼ਰਮਾ ਦੀ ਖੋਜ ਨੇ ਬਨਸਪਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲਤਾਵਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀਆਂ। ਉਸਦੀਆਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਖੋਜਾਂ ਵਿੱਚ ਬਨਸਪਤੀ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਜਨਨ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ, ਬਾਲਗ ਨਿਊਕਲੀਅਸ ਵਿੱਚ ਸੈੱਲ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ, ਪੌਦਿਆਂ ਵਿੱਚ ਵਿਭਿੰਨ ਟਿਸ਼ੂਆਂ ਵਿੱਚ ਪੌਲੀਟੈਨੀ ਦਾ ਕਾਰਨ, ਫੁੱਲਦਾਰ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀ ਸਾਈਟੋਟੈਕਸੋਨੋਮੀ, ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਵਿੱਚ ਆਰਸੈਨਿਕ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਵਿਸ਼ੇ ਹਨ। ਫੁੱਲਾਂ ਵਾਲੇ ਪੌਦਿਆਂ 'ਤੇ ਕ੍ਰੋਮੋਸੋਮਲ ਅਧਿਐਨ 'ਤੇ ਉਸਦੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਖੋਜਾਂ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਵਰਗੀਕਰਨ 'ਤੇ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਦੇ ਇੱਕ ਨਵੇਂ ਸੈੱਟ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕੀਤੀ। ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਮਨੁੱਖੀ ਜੈਨੇਟਿਕਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਮ ਮਨੁੱਖੀ ਆਬਾਦੀ ਵਿੱਚ ਜੈਨੇਟਿਕ ਪੋਲੀਮੋਰਫਿਜ਼ਮ ਵਿੱਚ।
ਸ਼ਰਮਾ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਗ੍ਰਾਂਟਸ ਕਮਿਸ਼ਨ, ਨੈਸ਼ਨਲ ਕਮਿਸ਼ਨ ਫਾਰ ਵੂਮੈਨ, ਸਾਇੰਸ ਐਂਡ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਰਿਸਰਚ ਕੌਂਸਲ, ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿਭਾਗ, ਓਵਰਸੀਜ਼ ਸਾਇੰਟਿਫਿਕ ਐਡਵਾਈਜ਼ਰੀ ਕਮੇਟੀ ਆਦਿ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਸਨ। ਸ਼ਰਮਾ ਨੇ ਬਾਇਓਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਏਕੀਕ੍ਰਿਤ ਮਾਨਵ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿਕਾਸ 'ਤੇ ਟਾਸਕ ਫੋਰਸ ਦੇ ਚੇਅਰਪਰਸਨ ਵਜੋਂ ਵੀ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
ਸ਼ਰਮਾ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੀ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਇੰਜੀਨੀਅਰਿੰਗ ਖੋਜ ਕੌਂਸਲ ਸਮੇਤ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਨੀਤੀ-ਨਿਰਮਾਣ ਸੰਸਥਾਵਾਂ; ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਅਤੇ ਜੰਗਲਾਤ ਮੰਤਰਾਲੇ ਦੀ ਵਾਤਾਵਰਣ ਖੋਜ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ; ਯੂਨੈਸਕੋ ਦੇ ਨਾਲ ਸਹਿਯੋਗ ਲਈ ਪੈਨਲ, ਮਨੁੱਖੀ ਸਰੋਤ ਵਿਕਾਸ ਮੰਤਰਾਲੇ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ; ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਗ੍ਰਾਂਟਸ ਕਮਿਸ਼ਨ, ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ, ਅਤੇ ਬਾਇਓਟੈਕਨਾਲੋਜੀ ਵਿਭਾਗ ਦੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਕਨੀਕੀ ਕਮੇਟੀਆਂ ਨਾਲ ਸਰਗਰਮੀ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਸੀ।[4]
ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ[ਸੋਧੋ]
ਸ਼ਰਮਾ ਦਾ ਵਿਆਹ ਅਰੁਣ ਕੁਮਾਰ ਸ਼ਰਮਾ ਨਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ,[5] ਜਿਸਨੂੰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕ ਭਾਰਤੀ ਸਾਇਟੋਲੋਜੀ ਦਾ ਪਿਤਾ ਮੰਨਦੇ ਹਨ।[6][7]
14 ਜਨਵਰੀ 2008 ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਅਵਾਰਡ[ਸੋਧੋ]
- ਜੀਪੀ ਚੈਟਰਜੀ ਅਵਾਰਡ, 1995
- ਐਸਜੀ ਸਿਨਹਾ ਅਵਾਰਡ, 1995
- ਪਦਮ ਭੂਸ਼ਣ (ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਪਤੀ ਦੁਆਰਾ ਤੀਜਾ-ਸਭ ਤੋਂ ਉੱਚਾ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ), 1984[8]
- ਬੀਰਬਲ ਸਾਹਨੀ ਮੈਡਲ, 1984
- ਫਿੱਕੀ ਅਵਾਰਡ, 1983
- ਇੰਡੀਅਨ ਅਕੈਡਮੀ ਆਫ਼ ਸਾਇੰਸਿਜ਼ ਵਿਖੇ ਫੈਲੋਸ਼ਿਪ, 1977[9]
- ਸ਼ਾਂਤੀ ਸਵਰੂਪ ਭਟਨਾਗਰ ਪੁਰਸਕਾਰ, 1975[10]
- ਜੇਸੀ ਬੋਸ ਅਵਾਰਡ, 1972
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Archana Sharma(1932-2008)" (PDF).
- ↑ The Shaping of Indian Science: 1982-2003 (PDF). p. 1669.
- ↑ 3.0 3.1 "Archana Sharma" (PDF).
- ↑ "Archana Sharma: An Indian Woman Botanist, a Cytogeneticist, Cell Biologist and a Cytotoxicologist" (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). Archived from the original on 2019-02-16. Retrieved 2019-02-16.
- ↑ Nicholas Polunin (5 November 2013). World Who Is Who and Does What in Environment and Conservation. Routledge. pp. 294–. ISBN 978-1-134-05938-6.
- ↑ N. K. Soni (1 April 2010). Fundamentals Of Botany. Tata McGraw-Hill Education. pp. 375–. ISBN 978-1-259-08349-5.
- ↑ "List of 14 Eminent Geneticists (With their Contributions)". Biology Discussion. 2016. Retrieved 13 September 2016.
- ↑ "Padma Awards" (PDF). Ministry of Home Affairs, Government of India. 2015. Archived from the original (PDF) on October 15, 2015. Retrieved July 21, 2015.
- ↑ "Fellowship | Indian Academy of Sciences". www.ias.ac.in. Retrieved 2019-02-16.
- ↑ "View Bhatnagar Awardees". Shanti Swarup Bhatnagar Prize. 2016. Retrieved September 4, 2016.