ਉਜ਼ਬੇਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ

ਏਸ਼ੀਆ ਦੇ ਕੇਂਦਰੀ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਦੇਸ਼ ਹੈ ਜੋ ਚਾਰੇ ਪਾਸੇ ਤੋਂ ਜ਼ਮੀਨ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੈ। ਇੰਨਾ ਹੀ ਨਹੀਂ, ਇਸ ਦੇ ਚਹੁੰਦਿਸ਼ਾਵੀ ਲੱਗਦੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਖੁਦ ਵੀ ਸਮੁੰਦਰ ਤੱਕ ਕੋਈ ਪਹੁੰਚ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਕਜਾਖਸਤਾਨ, ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਤਾਜਿਕਸਤਾਨ ਦੱਖਣ ਵਿੱਚ ਤੁਰਕਮੇਨਸਤਾਨ ਅਤੇ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਘੱਟ ਗਿਣਤੀਆਂ ਵਾਲੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਈਸਾਈ ਸੰਪ੍ਰਦਾਵਾਂ ਦੀਆਂ ਸੰਗਤਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਬਗੈਰ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਕਾਨੂੰਨ ਦੁਆਰਾ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕੀਤੀਆਂ ਸਖਤੀ ਰਜਿਸਟਰਡ ਸ਼ਰਤਾਂ ਨੂੰ ਪੂਰਾ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਸੀ. ਪਿਛਲੇ ਸਮਿਆਂ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਜਾਤੀਗਤ ਉਜ਼ਬੇਕ ਮੈਂਬਰਾਂ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰੋਟੈਸਟੈਂਟ ਸਮੂਹਾਂ ਨੇ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਅਤੇ ਡਰ ਦੇ ਮਾਹੌਲ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੀ ਰਿਪੋਰਟ ਦਿੱਤੀ. 2006 ਵਿੱਚ ਲਾਗੂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਨਵੇਂ ਅਪਰਾਧਿਕ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦਿਆਂ, ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਦੋ ਪਾਦਰੀਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਅਪਰਾਧਿਕ ਦੋਸ਼ ਲਾਏ ਸਨ। ਇੱਕ ਨੂੰ ਕਿਰਤ ਕੈਂਪ ਵਿੱਚ 4 ਸਾਲ ਦੀ ਸਜਾ ਸੁਣਾਈ ਗਈ; ਦੂਸਰੇ ਨੂੰ ਮੁਅੱਤਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਅਤੇ ਪ੍ਰੋਬੇਸ਼ਨ ਮਿਲਿਆ. ਕਾਨੂੰਨ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਨੇ ਛਾਪੇਮਾਰੀ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਕੁਝ ਗੈਰ-ਰਜਿਸਟਰਡ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਤੰਗ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕੀਤਾ, ਆਪਣੇ ਨੇਤਾਵਾਂ ਅਤੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਹਿਰਾਸਤ ਵਿੱਚ ਲਿਆ ਅਤੇ ਜੁਰਮਾਨਾ ਕੀਤਾ। ਅਤਿਵਾਦੀ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਜਾਂ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ੱਕ ਦੇ ਅਣਅਧਿਕਾਰਤ ਇਸਲਾਮਿਕ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮੁਹਿੰਮ ਜਾਰੀ ਰੱਖੀ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਕਈ ਕਥਿਤ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂੰ ਗ੍ਰਿਫਤਾਰ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲੰਮੀ ਜੇਲ੍ਹ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਹਿਜ਼ਬ-ਤਾ-ਤਾਹਿਰ (ਐੱਚ. ਟੀ.), ਇੱਕ ਪਾਬੰਦੀਸ਼ੁਦਾ ਕੱਟੜਪੰਥੀ ਇਸਲਾਮੀ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਲਹਿਰ, ਪਾਬੰਦੀਸ਼ੁਦਾ ਇਸਲਾਮਿਕ ਸਮੂਹ ਅਕਰੋਮੀਆ (ਅਕਰੋਮਿਯਲਰ), ਜਾਂ ਅਸਹਿਮਤ " ਵਹਾਬੀ " ਸਮੂਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ੱਕੀ ਮੈਂਬਰ ਸਨ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਨਜ਼ੂਰਸ਼ੁਦਾ ਮਸਜਿਦਾਂ ਵਿੱਚ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਪੂਜਾ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਦਖਲ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਨਵੇਂ ਇਸਲਾਮੀ ਪ੍ਰਿੰਟ, ਆਡੀਓ ਅਤੇ ਵੀਡੀਓ ਸਮਗਰੀ ਨੂੰ ਮਨਜ਼ੂਰੀ ਦਿੱਤੀ। ਧਾਰਮਿਕ ਅਥਾਰਟੀਆਂ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਸੇਵਾਵਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਦੀਕੀ ਪੜਤਾਲ ਅਧੀਨ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ “ਭੂਮੀਗਤ” ਮਸਜਿਦਾਂ ਚੱਲ ਰਹੀਆਂ ਹਨ।

ਧਾਰਮਿਕ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦੀ ਸਥਿਤੀ

ਸੰਵਿਧਾਨ ਧਰਮ ਦੀ ਆਜ਼ਾਦੀ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦਾ ਹੈ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਨੇ ਇਹਨਾਂ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਅਭਿਆਸ ਵਿੱਚ ਪਾਬੰਦੀ ਲਗਾਈ ਹੈ. ਸੰਵਿਧਾਨ ਚਰਚ ਅਤੇ ਰਾਜ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰਨ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਵੀ ਸਥਾਪਤ ਕਰਦਾ ਹੈ. ਸਰਕਾਰ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਬਣਾਉਣ ਅਤੇ ਸਮਾਜਿਕ ਲਹਿਰਾਂ ਬਣਾਉਣ ਤੋਂ ਵਰਜਦੀ ਹੈ। ਕਾਨੂੰਨ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹਾਂ ਨੂੰ ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇਣ ਤੋਂ ਵਰਜਦਾ ਹੈ ਜੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਰਜਿਸਟਰਡ ਕੇਂਦਰੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਸੰਸਥਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਕੇਂਦਰੀ ਸੰਸਥਾ ਦੀ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ ਲਈ ਦੇਸ਼ ਦੇ 13 ਸੂਬਿਆਂ ਵਿਚੋਂ 8 ਵਿੱਚ ਰਜਿਸਟਰਡ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹਾਂ ਦੀ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ, ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹਾਂ ਲਈ ਇਹ ਇੱਕ ਅਸੰਭਵ ਜ਼ਰੂਰਤ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਛੇ ਅਜਿਹੀਆਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਕਾਨੂੰਨੀ ਤੌਰ ਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਸਿਖਲਾਈ ਦੇ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਾਨੂੰਨ ਅਧਿਕਾਰਤ ਤੌਰ ਤੇ ਮਨਜ਼ੂਰਸ਼ੁਦਾ ਧਾਰਮਿਕ ਸਕੂਲ ਅਤੇ ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਵਾਨਿਤ ਇੰਸਟ੍ਰਕਟਰਾਂ ਤੱਕ ਧਾਰਮਿਕ ਹਿਦਾਇਤਾਂ ਨੂੰ ਸੀਮਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਾਨੂੰਨ ਕਿਸੇ ਨਿਜੀ ਹਿਦਾਇਤ ਦੀ ਆਗਿਆ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ ਅਤੇ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ 'ਤੇ ਜੁਰਮਾਨੇ ਦੀ ਵਿਵਸਥਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਾਨੂੰਨ ਪਬਲਿਕ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਧਾਰਮਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਦੇ ਪੜ੍ਹਾਉਣ 'ਤੇ ਪਾਬੰਦੀ ਹੈ। ਅਪਰਾਧਿਕ ਅਤੇ ਸਿਵਲ ਕੋਡ ਵਿੱਚ ਧਰਮ ਦੇ ਕਾਨੂੰਨਾਂ ਦੀ ਉਲੰਘਣਾ ਕਰਨ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਹੋਰ ਨਿਯਮਾਂ ਲਈ ਸਖ਼ਤ ਜ਼ੁਰਮਾਨੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਵਰਜਿਤ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਇੱਕ ਗੈਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਧਾਰਮਿਕ ਸਮੂਹ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਨਾ ਵੀ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਇਸ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿੱਚ ਦੂਜਿਆਂ ਨੂੰ ਅਜਿਹੇ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕਰਨ ਅਤੇ ਨਾਬਾਲਗਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਾਪਿਆਂ ਦੀ ਆਗਿਆ ਤੋਂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਕਿਸੇ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਵੀ ਪ੍ਰਵਾਨਗੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਰਜਿਸਟਰਡ ਧਾਰਮਿਕ ਸੰਸਥਾ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀ ਕੋਈ ਵੀ ਧਾਰਮਿਕ ਸੇਵਾ ਗੈਰ ਕਾਨੂੰਨੀ ਹੈ।

ਹਵਾਲੇ

• United States Bureau of Democracy, Human Rights and Labor. Uzbekistan: International Religious Freedom Report 2007. This article incorporates text from this source, which is in the public domain.
• Forum 18 Religious Freedom Survey, August 2008