ਐਮਾਜ਼ੋਨੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ

ਟੂਪਿਅਨ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੋਲੀ ਜਾਣ ਵਾਲੀ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰ ਹੈ।

ਐਮਾਜ਼ੋਨੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ "ਗ੍ਰੇਟਰ ਐਮਾਜ਼ੋਨੀਆ" ਦੀਆਂ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਵਰਤਿਆ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਸ਼ਬਦ ਹੈ। ਇਹ ਇਲਾਕਾ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਨਾਲੋਂ ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਡਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅਟਲਾਂਟਿਕ ਤੱਟ ਤੋਂ ਲੈ ਕੇ ਐਂਡੀਜ਼ ਤੱਕ ਫੈਲਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਇਸਦੀ ਦੱਖਣੀ ਸਰਹੱਦ ਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪਰਾਨਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਖੇਤਰ ਸਮਾਜਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ ਜੋ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਗੁਣਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬਹੁਤ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦੁਆਰਾ ਦਰਸਾਈਆਂ ਗਈਆਂ ਹਨ। ਗ੍ਰੇਟਰ ਐਮਾਜ਼ੋਨੀਆ ਵਿੱਚ ਲਗਭਗ 330 ਮੌਜੂਦਾ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲਗਭਗ ਅੱਧੀਆਂ ਵਿੱਚ 500 ਤੋਂ ਘੱਟ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੌਰਾਨ, ਸਿਰਫ਼ Wayuu ਕੋਲ 100,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਪੀਕਰ ਹਨ (ਲਗਭਗ 300,000)। ਕੁੱਲ 330 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਲਗਭਗ 50 ਅਲੱਗ-ਅਲੱਗ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਬਾਕੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਲਗਭਗ 25 ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ। ਪੋਜ਼ੀਟਿਡ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤੇ ਘੱਟ ਮੈਂਬਰ ਹਨ। ਇਹ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਛੋਟੇ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਗੈਰ-ਸੰਬੰਧਿਤ ਭਾਸ਼ਣ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਦੀ ਵੰਡ ਹੈ ਜੋ ਐਮਾਜ਼ੋਨੀਆ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਸ਼ਾਈ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵਿਭਿੰਨ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣਾਉਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਸਾਧਾਰਨ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦੇ ਸਹੀ ਕਾਰਨ ਅਜੇ ਤੱਕ ਨਿਰਣਾਇਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਨਿਰਧਾਰਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਗਏ ਹਨ, ਪਰ ਜਾਪਦਾ ਹੈ ਕਿ ਯੂਰਪੀਅਨ ਬਸਤੀਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਹਮਲੇ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਵੀ ਐਮਾਜ਼ਾਨੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ 10,000 ਤੋਂ ਘੱਟ ਮੂਲ ਬੋਲਣ ਵਾਲੇ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੁਆਰਾ ਉਹ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ। ਵੱਡੇ ਪੈਮਾਨੇ ਦੀ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਗ੍ਰੇਟਰ ਐਮਾਜ਼ੋਨੀਆ ਦੀਆਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਲੰਬੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਨੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਗੁਆਂਢੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਜੈਨੇਟਿਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਬੰਧਤ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਬਹੁਤੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਐਮਾਜ਼ਨੀਅਨ ਲੋਕ ਅੱਜ ਸਪੈਨਿਸ਼ ਜਾਂ ਪੁਰਤਗਾਲੀ ਵਿੱਚ ਦੋਭਾਸ਼ੀ ਜਾਂ ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਇੱਕ-ਭਾਸ਼ਾਈ ਹਨ, ਅਤੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਐਮਾਜ਼ਨੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿੱਚ ਹਨ।

ਭਾਸ਼ਾਈ ਵਿਭਿੰਨਤਾ

ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੀਆਂ ਅਰਾਵਾਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਐਮਾਜ਼ਨੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪਰਿਵਾਰ। ਗੂੜ੍ਹਾ ਨੀਲਾ ਦੱਖਣੀ ਅਰਾਵਾਕ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।

ਪਨੋ-ਟਾਕਨਾਨ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ: ਪਨੋ (ਗੂੜ੍ਹਾ ਹਰਾ) ਅਤੇ ਟਾਕਨਾ (ਹਲਕਾ ਹਰਾ), ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੇ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ੀ ਸਥਾਨੀਕਰਨ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਵਾਲੇ ਬਿੰਦੂ।

ਐਮਾਜ਼ਨੀਅਨ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੈਕਰੋ-ਗਰੁੱਪਾਂ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਜੋਸੇਫ ਗ੍ਰੀਨਬਰਗ ਦੁਆਰਾ ਸੁਝਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ; ਹਾਲਾਂਕਿ, ਇਹ ਸਿਧਾਂਤ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਮਰਥਿਤ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਅਕਸਰ, ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਸਮਾਨਤਾਵਾਂ ਜੈਨੇਟਿਕ ਸਬੰਧਾਂ ਦੀ ਬਜਾਏ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਕਾਰਨ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਹ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਭਾਸ਼ਾਈ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਨੂੰ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਲਈ ਭਾਈਚਾਰਿਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸੰਪਰਕ ਦੀ ਘਾਟ ਜ਼ਰੂਰੀ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਗ੍ਰੇਟਰ ਐਮਾਜ਼ੋਨੀਆ ਦੀਆਂ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਬਿਹਤਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਲਈ ਇਸ ਸਮੇਂ ਭਾਸ਼ਾਈ ਖੋਜ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਮਾਤਰਾ ਕੀਤੀ ਜਾ ਰਹੀ ਹੈ।

ਉਪਰੋਕਤ 25 ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਵੱਧ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ, ਹੇਠਾਂ ਦਿੱਤੇ ਛੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਹਨ:

• ਟੂਪਿਅਨ: 70-80 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਉਪ-ਸਮੂਹ, ਟੂਪੀ-ਗੁਆਰਨੀ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਲਗਭਗ ਪੂਰੇ ਉੱਤਰੀ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਟਾਈਪੋਲੋਜੀਕਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਕਿਰਿਆਵਾਂ 'ਤੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਲਗਾਉਣ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਦੀ ਇੱਕ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਹੈ।
• ਮੈਕਰੋ-ਜੇ: 30-40 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਖੇਤਰ ਦੇ ਦੱਖਣ-ਪੂਰਬ ਵਿੱਚ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਕੁਝ ਬਾਹਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੇਸਿਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਨ। ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸਧਾਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਡੇ ਸਵਰ ਅਤੇ ਅਸਧਾਰਨ ਤੌਰ 'ਤੇ ਛੋਟੇ ਵਿਅੰਜਨ ਵਸਤੂਆਂ ਹਨ।
• ਕੈਰੀਬਨ: 40-50 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਹ ਜਿਆਦਾਤਰ ਦੱਖਣੀ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਬਹੁਤ ਉੱਤਰ ਵਿੱਚ ਪਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਕੁਝ ਬਾਹਰੀ ਬੇਸਿਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹਨ।
• ਅਰਾਵਾਕਨ: 70-80 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ। ਉਹ ਖੇਤਰ ਦੇ ਦੱਖਣ, ਪੱਛਮ ਅਤੇ ਉੱਤਰ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ ਕਲੱਸਟਰ ਹਨ। ਕੁਝ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਟਾਈਪੋਲੋਜੀਕਲ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਹਨ ਨਾਂਵਾਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ੇ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਅਤੇ ਕ੍ਰਿਆ ਦੀ ਕਿਸਮ (ਕਿਰਿਆਸ਼ੀਲ ਬਨਾਮ ਸਟੈਟਿਵ) ਦੇ ਆਧਾਰ 'ਤੇ ਵਿਭਾਜਿਤ ਅੰਤਰਮੁਖੀਤਾ।
• ਪਨੋਆਨ: 30-40 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜਿਆਦਾਤਰ ਖੇਤਰ ਦੇ ਦੱਖਣ ਅਤੇ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵਿੱਚ। ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਕੁਝ ਮੁੱਖ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਸਪਲਿਟ ਅਲਾਈਨਮੈਂਟ ਅਤੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸਵਿੱਚ ਰੈਫਰੈਂਸ ਸਿਸਟਮ ਹਨ।
• ਟੁਕਾਨੋਆਨ: 20-30 ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਕੋਲੰਬੀਆ ਦੇ ਦੱਖਣੀ ਅੱਧ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ, ਹੋਰ ਚੀਜ਼ਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਵਿਆਪਕ ਸਬੂਤ ਅਤੇ ਨਾਂਵ ਵਰਗੀਕਰਣ ਪ੍ਰਣਾਲੀਆਂ ਲਈ ਜਾਣੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ।

ਬਹੁ-ਭਾਸ਼ਾਈਵਾਦ ਐਮਾਜ਼ੋਨੀਅਨ ਭਾਰਤੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਦਰਸ਼ ਸੀ (ਅਤੇ ਹੈ)। ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ, ਐਮਾਜ਼ੋਨੀਆ ਦੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਨਿਵਾਸੀ ਬਹੁ-ਭਾਸ਼ਾਈਵਾਦ ਨੂੰ ਨਿਰਧਾਰਤ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਮੁੱਲ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾਈ ਵਿਭਿੰਨਤਾ ਦੀ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਵਜੋਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਐਮਾਜ਼ਨ ਦੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦਾ ਇਤਿਹਾਸ

ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਬੇਸਿਨ ਅਤੇ ਓਰੀਨੋਕੋ ਦੀ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਇੱਕ ਗਰਮ ਖੰਡੀ ਬਰਸਾਤੀ ਜੰਗਲ ਦੇ ਨੀਵੇਂ ਇਲਾਕੇ ਹਨ, ਜੋ ਖਾਣ ਵਾਲੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਅਤੇ ਜਾਨਵਰਾਂ ਨਾਲ ਭਰਪੂਰ ਹਨ। ਪੁਰਾਤੱਤਵ-ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਖੇਤਰ 12,000 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਘੱਟ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਵਸਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਸਾਰੀ ਆਬਾਦੀ ਸਿਰਫ਼ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਆ ਗਈ ਹੋਵੇਗੀ। ਪ੍ਰੋਟੀਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਸਰੋਤ ਮੱਛੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਪੇਕਾਰਿਸ, ਟੈਪੀਰ, ਚੂਹੇ ਅਤੇ ਬਾਂਦਰਾਂ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਪੂਰਕ ਹੈ। ਪੌਦਿਆਂ ਦਾ ਪਾਲਣ ਪੋਸ਼ਣ, ਪਹਿਲਾਂ ਕੌੜੀ ਯੂਕਾ ਰੂਟ ਵਿੱਚ ਕੇਂਦ੍ਰਿਤ, 5,000 ਸਾਲ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ। ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੇ ਪਸਾਰ, ਸਲੈਸ਼ ਅਤੇ ਬਰਨ ਕਾਸ਼ਤ ਦੇ ਇਸਦੇ ਸੰਸਕਰਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਪੱਛਮੀ ਐਂਡੀਜ਼ ਦੇ ਪਹਾੜਾਂ ਤੋਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਐਮਾਜ਼ਾਨ ਦੀਆਂ ਮੁੱਖ ਨਦੀਆਂ ਦੇ ਬਹੁਗਿਣਤੀ ਤੱਕ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ। ਸ਼ਿਕਾਰ ਅਤੇ ਇਕੱਠੇ ਹੋਣ 'ਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਪਿੰਡਾਂ ਨੂੰ ਵਧੇਰੇ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਖੇਤਰਾਂ ਵੱਲ ਧੱਕ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।

ਹਰੇਕ ਭਾਸ਼ਾਈ ਸਮੂਹ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਾਲੇ ਖੇਤਰ ਦੀ ਕਿਸਮ, ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਢੰਗ ਅਤੇ ਭੌਤਿਕ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤੀ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ, ਅਰਾਵਾਕਨ, ਕੈਰੀਬਨ, ਅਤੇ ਟੂਪੀ ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਵਿਵਹਾਰਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਾਰੇ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ ਗਰਮ ਖੰਡੀ ਬਰਸਾਤੀ ਜੰਗਲਾਂ ਦੇ ਖੇਤਰਾਂ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਕੈਨੋਜ਼, ਝੂਲੇ ਅਤੇ ਵਸਰਾਵਿਕਸ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ, Gê ਨਸਲੀ ਸਮੂਹ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਘਾਹ ਦੇ ਮੈਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਖੇਤੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਉਹ ਡੱਬੀਆਂ, ਝੋਲੇ ਜਾਂ ਸਿਰੇਮਿਕਸ ਨਹੀਂ ਬਣਾਉਂਦੇ। ਫਿਰ ਵੀ, ਉਹਨਾਂ ਕੋਲ ਇੱਕ ਵਧੇਰੇ ਗੁੰਝਲਦਾਰ ਸਮਾਜਿਕ ਸੰਗਠਨ ਹੈ. ਜੰਗਲ ਦੇ ਮੱਧ ਵਿੱਚ, ਖੇਤੀ ਵਾਲੇ ਪਿੰਡਾਂ ਵਿੱਚ ਖਿੰਡੇ ਹੋਏ, ਜੀਵਤ ਸ਼ਿਕਾਰੀ-ਇਕੱਠੇ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਜੋ ਕਿ ਨਾਬਾਲਗ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਨਦਾਹੁਪ, ਪੀਰਾਹ ਅਤੇ ਗੁਜੀਬੋਆਨ ਪਰਿਵਾਰ, ਘੱਟ ਜਾਂ ਘੱਟ ਪਹਿਲੇ ਸ਼ਿਕਾਰੀ-ਇਕੱਠਿਆਂ ਦੇ ਸਿੱਧੇ ਵੰਸ਼ਜ ਹਨ।

ਕੁਝ ਸਮੂਹ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਧਾਰਤ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਹਮਲਾਵਰ ਰਹੇ ਹਨ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕਰਨ ਦੀ ਸੰਭਾਵਨਾ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਵੀ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸਮੂਹਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਸਹਿਜੀਵ ਸਬੰਧ ਮੌਜੂਦ ਹਨ: ਉਦਾਹਰਨ ਲਈ ਟੂਕਾਨੋਅਨ, ਜੋ ਕਿ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਅਧਾਰਤ ਹਨ, ਨਾਦਾਹੁਪ ਨਾਲ ਵਪਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜੋ ਸ਼ਿਕਾਰੀ-ਇਕੱਠੇ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਬਾਅਦ ਵਾਲੇ ਜੰਗਲ ਤੋਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦਾ ਮਾਸ ਅਤੇ ਮੱਛੀਆਂ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਜ਼ਹਿਰ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਬਦਲੇ ਵਿੱਚ ਟੂਕਾਨੋਅਨ ਬਾਗਾਂ ਤੋਂ ਟੈਪੀਓਕਾ ਆਟਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਨਾਲ ਹੀ ਵਸਰਾਵਿਕਸ ਵੀ। ਫਿਰ ਵੀ, ਨਦਾਹੁਪ ਨੂੰ ਟੂਕਾਨੋਅਨਜ਼ ਦੁਆਰਾ "ਘਟੀਆ" ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਅੰਤਰ-ਨਸਲੀ ਵਿਆਹ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਟੁਕਾਨੋਅਨ ਹੋਰ ਨਸਲੀ ਸਮੂਹਾਂ ਨਾਲ ਕਰਦੇ ਹਨ।

ਯੂਰਪੀਅਨਾਂ ਨੇ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ ਖੇਤਰ 'ਤੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਤੇਜ਼ੀ ਨਾਲ ਤੱਟਵਰਤੀ ਖੇਤਰਾਂ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਨਦੀਆਂ ਨੂੰ ਜਿੱਥੋਂ ਤੱਕ ਉਹ ਸਮੁੰਦਰੀ ਆਵਾਜਾਈ ਦੇ ਯੋਗ ਸਨ, ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕਬਜ਼ੇ ਵਿੱਚ ਲੈ ਲਿਆ। 1900 ਦੇ ਆਸ-ਪਾਸ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਆਬਾਦੀ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਹੋਣ ਲੱਗੀ; ਇਹ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਲਗਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਜਨਸੰਖਿਆ 1500 (ਅੰਦਾਜ਼ਨ 2 ਤੋਂ 5 ਮਿਲੀਅਨ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ) ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਸਿਰਫ 10ਵਾਂ ਹਿੱਸਾ ਸੀ। ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਜਾਨਾਂ ਦਾ ਨੁਕਸਾਨ ਅਣਇੱਛਤ ਸੀ, ਯੂਰਪੀਅਨ ਬਿਮਾਰੀਆਂ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮੂਲ ਐਮਾਜ਼ਨੀਅਨ ਆਬਾਦੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਤੀਰੋਧਕ ਸ਼ਕਤੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਯੂਰੋਪੀਆਂ ਨੇ ਮੂਲ ਐਮਾਜ਼ੋਨੀਅਨਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਗੁਲਾਮਾਂ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ। ਯੂਰੋਪੀਅਨਾਂ ਦੇ ਐਮਾਜ਼ਨ ਦੇ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਉਪਰੀਵਰ ਨੂੰ ਨੈਵੀਗੇਟ ਕਰਨ, ਪੂਰੇ ਕਬੀਲਿਆਂ ਨੂੰ ਫੜਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੌਦਿਆਂ ਤੱਕ ਲੈ ਜਾਣ ਦੀਆਂ ਗਵਾਹੀਆਂ ਹਨ ਜਿੱਥੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹਾਲਤਾਂ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ, ਕੁਝ ਸਾਲਾਂ ਵਿੱਚ ਮਰ ਗਏ। ਯੂਰਪੀਅਨ, ਆਪਣੇ ਉੱਤਮ ਹਥਿਆਰਾਂ ਕਾਰਨ, ਜ਼ਮੀਨ ਦਾ ਜੋ ਵੀ ਟੁਕੜਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਸਨ, ਲੈਣ ਦੇ ਯੋਗ ਸਨ। ਪਹਿਲਾਂ ਬਸਤੀਵਾਦੀਆਂ ਦੇ ਘੁਸਪੈਠ ਨੂੰ ਰਬੜ ਜਾਂ ਕੁਝ ਖਣਿਜਾਂ ਵਰਗੇ ਸਰੋਤਾਂ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਜੋ ਅਕਸਰ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਐਮਾਜ਼ਾਨੀਆਂ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਹਿੰਸਕ ਕਾਰਵਾਈਆਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਸਨ।

ਛੋਟੇ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ

ਹਰੇਕ ਭਾਸ਼ਾ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਬਰੈਕਟਾਂ ਵਿੱਚ ਹੈ।

• ਅਰਾਵਨ (6)
• ਬੋਰਨ (2)
• ਕਾਹੂਪਾਨਨ (2)
• ਚਪਾਕੁਰਨ (12)
• ਗੁਆਜੀਬੋਆਨ (5)
• ਹਰਕਮਬਤ (2)
• ਜੀਰਾਜਾਰਨ † (3)
• ਜੀਵਰੋਨ (4)
• ਕਾਟੂਕਿਨਾਨ (2)
• ਨਦਾਹੁਪ (4)
• ਨਾਂਬੀਕਵਾਰਨ (3)
• ਓਟੋਮਾਕੋਆਨ † (2)
• ਪੇਬਾ-ਯਾਗੁਆਨ (3)
• ਟਾਕਨਾਨ (6)
• ਟਿਮੋਟੀਅਨ † (2)
• ਟਿਨੀਗੁਆਨ (2)
• ਵਿਟੋਟੋਆਨ (8)
• ਯਨੋਮਾਮਨ (5)
• ਜ਼ਪਰੋਨ (9)

ਹਵਾਲੇ

• Dixon, R. M. W. & Alexandra Y. Aikhenvald (eds.), The Amazonian languages. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 0-521-57021-2; ISBN 0-521-57893-0.
• Hemming, J. Red gold: The conquest of Brazilian Indians. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, 1978.