ਕਲਪਨਾ ਚਕਮਾ
ਕਲਪਨਾ ਚਕਮਾ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਇੱਕ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ ਅਤੇ ਨਾਰੀਵਾਦੀ ਸੀ ਜਿਸ ਨੇ ਪਹਾਡ਼ੀ ਮਹਿਲਾ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਸਕੱਤਰ ਦਾ ਅਹੁਦਾ ਸੰਭਾਲਿਆ ਸੀ।[1] ਉਸ ਨੂੰ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਦੋ ਭਰਾਵਾਂ ਨੂੰ 12 ਜੂਨ 1996 ਨੂੰ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਫੌਜ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਪਿੰਡ ਲਾਲੀਘੋਨਾ ਵਿਖੇ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਤੋਂ ਅਗਵਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ। ਕਲਪਨਾ ਚਕਮਾ ਅਜੇ ਵੀ ਲਾਪਤਾ ਹੈ।[2] ਉਸ ਦੇ ਲਾਪਤਾ ਹੋਣ ਲਈ ਕਿਸੇ ਉੱਤੇ ਮੁਕੱਦਮਾ ਨਹੀਂ ਚਲਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ।[3] ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।[4]
ਮੁੱਢਲਾ ਜੀਵਨ[ਸੋਧੋ]
ਕਲਪਨਾ ਚਕਮਾ ਨੂੰ ਚਟਗਾਓਂ ਪਹਾਡ਼ੀ ਖੇਤਰ (ਸੀਐਚਟੀ) ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਰਗਰਮ ਮਨੁੱਖੀ ਅਧਿਕਾਰ ਕਾਰਕੁਨ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਪਹਾਡ਼ੀ ਮਹਿਲਾ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੀ ਪ੍ਰਬੰਧਕੀ ਸਕੱਤਰ ਸੀ।[5] ਉਹ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਫੌਜ ਦੇ ਦਮਨ ਅਤੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਮਰਦਾਂ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਨੂੰ ਤੰਗ ਪ੍ਰੇਸ਼ਾਨ ਕਰਨ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਕਰਦੀ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਹ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਔਰਤਾਂ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰਾਂ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ ਅਤੇ ਸੀਐਚਟੀ ਦੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹਿੱਸਿਆਂ ਵਿੱਚ ਕਾਨਫਰੰਸਾਂ, ਸੈਮੀਨਾਰਾਂ ਅਤੇ ਮੀਟਿੰਗਾਂ ਦਾ ਆਯੋਜਨ ਕਰਕੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਆਬਾਦੀ ਉੱਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਫੌਜ ਦੇ ਦਮਨ ਦਾ ਵਿਰੋਧ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ।[6] ਉਹ ਸੀਐਚਟੀ ਦੇ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਅਰਧ ਸੈਨਿਕ ਵੱਖਵਾਦੀ ਸੰਗਠਨ ਪਰਬਤ ਚੱਟਗ੍ਰਾਮ ਜਨ ਸੰਮਤੀ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਵਿੱਚ ਸੀਐਚਟੀ ਵਿੱਚ ਖੁਦਮੁਖਤਿਆਰੀ ਵਾਲੇ ਅੰਦੋਲਨ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣਾ ਮਜ਼ਬੂਤ ਸਮਰਥਨ ਦੇ ਰਹੀ ਸੀ। 2 ਦਸੰਬਰ 1997 ਨੂੰ ਹਸਤਾਖਰ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀਐਚਟੀ ਸ਼ਾਂਤੀ ਸੰਧੀ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਸੰਗਠਨ ਨੇ ਨਿਹੱਥੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ ਹਨ ਅਤੇ ਹੁਣ ਇਹ ਇੱਕ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀ ਹੈ ਜੋ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹਿੱਤਾਂ ਲਈ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੀ ਹੈ। ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਸੰਗਠਨ ਨੂੰ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਭੂਸੱਤਾ ਲਈ ਖ਼ਤਰਾ ਮੰਨਿਆ।[7] 12 ਜੂਨ 1996 ਨੂੰ ਹੋਈਆਂ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਆਮ ਸੰਸਦੀ ਚੋਣਾਂ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਆਜ਼ਾਦ ਉਮੀਦਵਾਰ, ਬਿਜਯ ਕੇਤਨ ਚਕਮਾ ਦੇ ਹੱਕ ਵਿੱਚ ਚੋਣ ਪ੍ਰਚਾਰ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹਿੱਸਾ ਲਿਆ। ਉਹ ਪਹਾਡ਼ੀ ਗਣ ਪ੍ਰੀਸ਼ਦ ਦੇ ਸੀਨੀਅਰ ਪ੍ਰੈਸੀਡੀਅਮ ਮੈਂਬਰ ਰਹੇ। ਸੱਤਵੀਂ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ ਕੁਝ ਘੰਟੇ ਪਹਿਲਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਅਗਵਾ ਕਰ ਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[8]
ਅਗਵਾ[ਸੋਧੋ]
ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਆਮ ਚੋਣਾਂ ਤੋਂ 6 ਘੰਟੇ ਪਹਿਲਾਂ 12 ਜੂਨ 1996 ਨੂੰ ਸਵੇਰੇ ਕਰੀਬ 1 ਵਜੇ, ਕਲਪਨਾ ਚਕਮਾ ਨੂੰ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੀ ਫੌਜ ਦੇ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੇ ਕਥਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਘਰ ਤੋਂ ਰੰਗਾਮਤੀ ਦੇ ਲਾਲੀਘੋਨਾ ਪਿੰਡ ਵਿੱਚ ਅਗਵਾ ਕਰ ਲਿਆ ਸੀ।[9] ਉਸ ਰਾਤ ਨੇਡ਼ਲੇ ਕੋਜੋਈਚਾਰੀ ਆਰਮੀ ਬੈਰਕ ਤੋਂ ਪਿੰਡ ਰੱਖਿਆ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਦੋ ਮੈਂਬਰਾਂ ਨੂਰੁਲ ਹੱਕ ਅਤੇ ਸਾਲੇਹ ਅਹਿਮਦ ਨਾਲ ਫਿਰਦੌਸ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਸੈਨਾ ਦੇ ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਨੇ ਕਲਪਨਾ ਚਕਮਾ ਦੇ ਘਰ ਛਾਪਾ ਮਾਰਿਆ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਜ਼ਬਰਦਸਤੀ ਚੁੱਕ ਲਿਆ।[10] ਕਲਪਨਾ ਦੀ ਮਾਂ 60 ਸਾਲਾ ਬਧੂਨੀ ਚਕਮਾ ਨੇ ਪੱਤਰਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ -
ਕਲਪਾਨਾ ਚਕਮਾ ਦੀ ਖੋਜ[ਸੋਧੋ]
ਘਟਨਾ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਤੁਰੰਤ ਸਾਰੇ ਪਾਸਿਓਂ ਫੈਲ ਗਈ ਅਤੇ ਗੁਆਂਢੀਆਂ ਨੂੰ ਘਟਨਾ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ। ਸਵੇਰੇ-ਸਵੇਰੇ ਖੁਦੀਰਾਮ ਨੇ ਸਮਰਾਟ ਸੁਰ ਚਕਮਾ ਦੀ ਮਦਦ ਨਾਲ ਕੈਂਪ ਅਥਾਰਟੀ ਤੋਂ ਕਲਪਨਾ ਚਕਮਾ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਜੋਈਚਾਰੀ ਆਰਮੀ ਕੈਂਪ ਕੋਲ ਪਹੁੰਚ ਕੀਤੀ। ਕੈਂਪ ਅਥਾਰਟੀ ਨੇ ਤੁਰੰਤ ਉਸ ਨੂੰ ਸ਼ਾਂਤੀ ਵਾਹਿਨੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਕਰਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਧਮਕੀ ਦਿੱਤੀ। ਉਹ ਨਿਰਾਸ਼ ਹੋ ਕੇ ਘਰ ਵਾਪਸ ਆ ਗਿਆ। ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਕਾਲੀਚਰਣ ਸਥਾਨਕ ਬਘੈਚਾਰੀ ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਐਫਆਈਆਰ ਦਰਜ ਕਰਨ ਲਈ ਗਿਆ। ਪਰ ਨਾ ਤਾਂ ਥਾਣੇ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਫੌਜ ਦੇ ਕੈਂਪ ਨੇ ਅਗਵਾਕਾਰਾਂ ਤੋਂ ਕਲਪਨਾ ਚਕਮਾ ਨੂੰ ਰਿਹਾਅ ਕਰਨ ਲਈ ਕੋਈ ਕਾਰਵਾਈ ਕੀਤੀ।[11]
ਸਰਕਾਰ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ[ਸੋਧੋ]
ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਅਤੇ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸੰਗਠਨਾਂ ਦੀ ਸਖ਼ਤ ਆਲੋਚਨਾ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਰੰਗਾਮਤੀ ਦੇ ਪੁਲਿਸ ਸੁਪਰਡੈਂਟ (ਐੱਸਪੀ) ਨੇ ਕਲਪਨਾ ਦੇ ਘਰ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਇਕੱਲੇ ਰੰਗਾਮਟੀ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ 180 ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਫੌਜ ਦੀਆਂ ਬੈਰਕ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲਈ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰਿਆਂ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ੀ ਲੈਣਾ ਸੰਭਵ ਨਹੀਂ ਸੀ। 14 ਜੁਲਾਈ 1996 ਨੂੰ ਕਈ ਮਹਿਲਾ ਸੰਗਠਨਾਂ ਨੇ ਸਾਂਝੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਦੇ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਮੈਮੋ ਸੌਂਪਿਆ ਜਿਸ ਨੇ ਟੀਮ ਨੂੰ ਪ੍ਰਧਾਨ ਮੰਤਰੀ ਨਾਲ ਮਿਲਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਕਿਉਂਕਿ ਗ੍ਰਹਿ ਮੰਤਰਾਲੇ ਨੂੰ ਸੀਐਚਟੀ ਵਿੱਚ ਕਾਨੂੰਨ ਵਿਵਸਥਾ ਨਾਲ ਕੋਈ ਸਰੋਕਾਰ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਮੰਤਰੀ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਸੀਐੱਚਟੀ ਇੱਕ ਸੰਚਾਲਨ ਖੇਤਰ ਹੋਣ ਦੇ ਨਾਤੇ, ਬੰਗਲਾਦੇਸ਼ ਫੌਜ ਦੇ ਚਟਗਾਓਂ ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਦੇ ਜਨਰਲ ਅਫਸਰ ਇਨ ਕਮਾਂਡ (ਜੀਓਸੀ) ਦਾ ਮਾਮਲਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਇਸ ਮੁੱਦੇ ਨਾਲ ਕੋਈ ਲੈਣਾ ਦੇਣਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪੁਲਿਸ ਜਾਂਚ ਵਿੱਚ ਸਵਦੇਸ਼ੀ ਚਸ਼ਮਦੀਦ ਗਵਾਹ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਅਤੇ ਮੁੱਖ ਦੋਸ਼ੀ ਤੋਂ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ।[12]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Pankhurst, Donna, ed. (2007). Gendered peace : women's search for post-war justice and reconciliation. London: Routledge. p. 198. ISBN 978-0415956482.
- ↑ Ahmed, Hana Shams (9 August 2015). "The business of 'othering' and 'othering' as business". The Daily Star. Retrieved 2 January 2016.
- ↑ "Culture of impunity encouraging crimes: Dr Mizan". The Daily Star. 9 August 2015. Retrieved 2 January 2016.
- ↑ Chakma, Shantimoy; Preetha, Sushmita S (14 January 2013). "CID probe vexes all". The Daily Star. Archived from the original on 4 ਮਾਰਚ 2016. Retrieved 2 January 2016.
- ↑ Parker, Lydia (19 December 2013). "Kalpana Chakma - Lost But Not Forgotten in Bangladesh". HuffPost. HPMG News. Retrieved 2 January 2016.
- ↑ "Kalpana Chakma". Dhaka Tribune. Retrieved 2 January 2016.
- ↑ Chowdhury, Elora Halim (2011). Transnationalism reversed women organizing against gendered violence in Bangladesh. Albany: State University of New York Press. p. 175. ISBN 978-1438437538.
- ↑ Sathi, Muktasree Chakma. "Kalpana abduction: Government backing perpetrators – civil society". Dhaka Tribune. Retrieved 2 January 2016.
- ↑ Ramakrishnan, Nitya (30 May 2013). In Custody: Law, Impunity and Prisoner Abuse in South Asia. SAGE Publications India. p. 236. ISBN 9788132116325. Retrieved 2 January 2016.
- ↑ "Arrest of Kalpana Chakma's abductors demanded". Dhaka Tribune. Retrieved 2 January 2016.
- ↑ Watch, Human Rights (2009). Ignoring executions and torture : impunity for Bangladesh's security forces. New York, NY: Human Rights Watch. p. 25. ISBN 978-1564324832.
- ↑ Preetha, Sushmita S. (12 June 2015). "For the Kalpana Chakma I know and the one I never will". The Daily Star. Retrieved 2 January 2016.