ਕਾਰਖ਼ਾਨਾ
ਕਾਰਖ਼ਾਨਾ ਜਾਂ ਨਿਰਮਾਣ ਪਲਾਂਟ ਇੱਕ ਉਦਯੋਗਿਕ ਇਕਾਈ ਹੈ। ਇਮਾਰਤਾਂ ਅਤੇ ਮਸ਼ੀਨਰੀ, ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਇੱਕ ਕੰਪਲੈਕਸ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕਈ ਇਮਾਰਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿੱਥੇ ਕਰਮਚਾਰੀ ਉਤਪਾਦਾਂ ਦਾ ਨਿਰਮਾਣ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਮਸ਼ੀਨਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਉਤਪਾਦ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਦੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿੱਚ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਉਦਯੋਗਿਕ ਕ੍ਰਾਂਤੀ ਦੌਰਾਨ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨਾਲ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਪੈਦਾ ਹੋਈਆਂ ਪੂੰਜੀ ਅਤੇ ਥਾਂ ਦੀਆਂ ਲੋੜਾਂ ਪੇਂਡੂ ਮਕਾਨ ਜੋ ਉਦਯੋਗ ਜਾਂ ਵਰਕਸ਼ਾਪਾਂ ਲਈ ਬਹੁਤ ਚੰਗੀਆਂ ਸਾਬਿਤ ਹੋ ਗਈਆਂ। ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਜਿਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਥੋੜ੍ਹੀ ਜਿਹੀ ਮਸ਼ੀਨਰੀ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇੱਕ ਜਾਂ ਦੋ ਕਣ ਹੋਵੇ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇੱਕ ਦਰਜਨ ਤੋਂ ਵੀ ਘੱਟ ਕਰਮਚਾਰੀਆਂ ਨੂੰ "ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਵਰਕਸ਼ਾਪਸ"[1] ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਆਧੁਨਿਕ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਵੱਡੇ ਗੁਦਾਮ ਜਾਂ ਗੋਦਾਮ ਵਰਗੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਅਸੈਂਬਲੀ ਲਾਈਨ ਉਤਪਾਦਨ ਲਈ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਭਾਰੀ ਉਪਕਰਣ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਵੱਡੀਆਂ ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਆਵਾਜਾਈ ਦੀਆਂ ਕਈ ਵਿਧੀਆਂ ਤਕ ਪਹੁੰਚ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਕੁਝ ਰੇਲ, ਹਾਈਵੇਅ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੋਡਿੰਗ ਅਤੇ ਅਨੌੜ ਦੀਆਂ ਸਹੂਲਤਾਂ ਆਦਿ।
ਕਾਰਖ਼ਾਨਿਆਂ ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਤਾਂ ਨਿਰਲੇਪ ਉਤਪਾਦ ਜਾਂ ਕੁਝ ਕਿਸਮ ਦੀ ਸਮਗਰੀ ਲਗਾਤਾਰ ਤਿਆਰ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਰਸਾਇਣ, ਮਿੱਝ ਅਤੇ ਪੇਪਰ, ਜਾਂ ਰਿਫਾਈਨਡ ਤੇਲ ਉਤਪਾਦ. ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਰਸਾਇਣਾਂ ਨੂੰ ਅਕਸਰ ਪੌਦੇ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਤੇ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਸਾਜ਼ੋ-ਸਾਮਾਨ - ਟੈਂਕਾਂ, ਦਬਾਅ ਵਾਲੀਆਂ ਭੱਠੀਆਂ, ਰਸਾਇਣਕ ਰਿਐਕਟਰ, ਪੰਪ ਅਤੇ ਪਾਈਪਿੰਗ - ਬਾਹਰਵਾਰ ਅਤੇ ਕੰਟਰੋਲ ਰੂਮ ਤੋਂ ਚਲਦੇ ਹਨ. ਤੇਲ ਰਿਫਾਈਨਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਉਪਕਰਣ ਬਾਹਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।
ਖੰਡਿਤ ਉਤਪਾਦ ਅੰਤਿਮ ਖਪਤਕਾਰ ਸਾਮਾਨ, ਜਾਂ ਹਿੱਸਾ ਅਤੇ ਉਪ ਅਸੈਂਬਲੀਆਂ ਹੋ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜੋ ਕਿ ਫਾਈਨਲ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕਿਤੇ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।ਕਾਰਖ਼ਾਨਿਆਂ ਨੂੰ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਥਾਂਵਾਂ ਤੋਂ ਵੀ ਸਪਲਾਈ ਕੀਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਜਾਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕੱਚੇ ਪਦਾਰਥ ਤੋਂ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਨਿਰੰਤਰ ਉਤਪਾਦਨ ਉਦਯੋਗ ਆਮ ਤੌਰ 'ਤੇ ਤਿਆਰ ਉਤਪਾਦਾਂ ਵਿੱਚ ਕੱਚੇ ਮਾਲ ਦੀ ਧਾਰਾ ਨੂੰ ਪਰਿਵਰਤਿਤ ਕਰਨ ਲਈ ਗਰਮੀ ਜਾਂ ਬਿਜਲੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਮਿੱਲ ਸ਼ਬਦ ਅਨਾਜ ਦੀ ਮਿਲਿੰਗ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਆਮ ਤੌਰ ਤੇ ਕੁਦਰਤੀ ਸਰੋਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਪਾਣੀ ਜਾਂ ਹਵਾ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਵਰਤਦੇ ਹਨ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਇਸ ਦਾ ਵਿਸਥਾਪਨ 19 ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਭਾਫ਼ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦੁਆਰਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਕਿਉਂਕਿ ਕਣਕ ਅਤੇ ਬੁਣਾਈ, ਲੋਹੇ ਦੀ ਰੋਲਿੰਗ ਅਤੇ ਪੇਪਰ ਨਿਰਮਾਣ ਵਰਗੇ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਆ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਚਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਸਨ, ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਸਟੀਲ ਮਿੱਲ, ਪੇਪਰ ਮਿੱਲ ਆਦਿ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਜਿਉਂਦੇ ਹਨ।
ਇਤਿਹਾਸ
[ਸੋਧੋ]
ਮੈਕਸ ਵੇਬਰ ਨੇ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਉਤਪਾਦਾਂ ਨੂੰ ਮੰਨਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਦੇ ਵੀ ਉਦਯੋਗਾਂ ਦੇ ਆਧੁਨਿਕ ਜਾਂ ਪੁਰਾਣੇ ਸਮੇਂ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਢੰਗਾਂ ਅਤੇ ਸਮਕਾਲੀ ਆਰਥਿਕ ਸਥਿਤੀ ਦੇ ਨਾਲ, ਫੈਕਟਰੀਆਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਗੀਕਰਨ ਕਦੇ ਵੀ ਵਾਰੰਟਿੰਗ ਨਹੀਂ ਕਰਦੇ. ਪੁਰਾਣੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ, ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਘਰਾਂ ਵਿੱਚ ਸੀਮਤ ਸੀ। ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਯਤਨ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਯਤਨ ਬਣ ਗਿਆ, ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਉਤਪਾਦਨ ਦੇ ਨਾਲ ਨਿਵਾਸ ਦੀ ਥਾਂ ਸਿਰਫ ਉਦਯੋਗ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੋਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ, ਜਿਸਨੂੰ "ਅਜ਼ਾਦਾਨਾਂ ਦੀ ਦੁਕਾਨ ਉਦਯੋਗ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇੱਕ ਸਥਿਤੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਿਸਰੀ ਫ਼ੈਲੋ ਦੇ ਸ਼ਾਸਨਕਾਲ ਦੇ ਸਮੇਂ ਹੋਈ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸਲੇਵ ਰੁਜ਼ਗਾਰ ਅਤੇ ਗੁਲਾਮ ਕਰਮਚਾਰੀ ਗਰੁੱਪ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹੁਨਰਾਂ ਦੀ ਕੋਈ ਭਿੰਨਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਆਧੁਨਿਕ ਪ੍ਰੀਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਕਿਰਤ ਦੇ ਭਾਗ ਹਨ[2]।
ਟਿੱਪਣੀਆਂ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Landes, David. S. (1969). The Unbound Prometheus: Technological Change and Industrial Development in Western Europe from 1750 to the Present. Cambridge, New York: Press Syndicate of the University of Cambridge. ISBN 0-521-09418-6.
- ↑ John R. Love – Antiquity and Capitalism: Max Weber and the Sociological Foundations of Roman Civilization Routledge, 25 April 1991 Retrieved 12 July 2012 ISBN 0415047501
ਬਾਹਰੀ ਲਿੰਕ
[ਸੋਧੋ]
"Mill" Encyclopædia Britannica 18 (11th ed.) 1911- Uhl, Karsten (2 May 2016). "Work Spaces: From the Early–Modern Workshop to the Modern Factory". European History Online. Mainz: Leibniz Institute of European History (IEG).
