ਕੈਲਾਸ਼ (ਮੰਦਰ)

ਕੈਲਾਸ਼ (ਮੰਦਰ) ਦੀ ਦੁਨੀਆ ਭਰ 'ਚ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮ ਦਾ ਵਿਲੱਖਣ ਢਾਂਚਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਾਲਖੇੜ ਦੇ ਰਾਸ਼ਟਰਕੂਟ ਵੰਸ਼ ਦੇ ਨਰੇਸ਼ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ (ਪਹਿਲੇ)(760-753 ਈ.) ਨੇ ਬਣਵਾਇਆ ਸੀ। ਇਹ ਇਲੋਰਾ (ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਔਰੰਗਾਬਾਦ) ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ।

ਦੂਜੇ ਲੱਛਣਾ ਵਾਂਗ, ਅੰਦਰ ਤੋਂ ਖਾਲੀ ਕਰਕੇ ਬਾਹਰੋਂ ਮੂਰਤੀ ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਸਾਰੇ ਪਹਾੜ ਦੀ ਨੱਕਾਸ਼ੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਹੈ, ਇਸ ਨੂੰ ਦ੍ਰਾਵਿੜ ਸ਼ੈਲੀ ਦੇ ਮੰਦਰ ਦਾ ਰੂਪ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਦੀ ਲੰਬਾਈ 276 ਫੁੱਟ ਲੰਬਾਈ, 154 ਫੁੱਟ ਚੌੜੀ ਹੈ, ਇਸ ਮੰਦਰ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਇੱਕ ਚੱਟਾਨ ਕੱਟ ਕੇ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਉੱਪਰ ਤੋਂ ਹੇਠਾਂ ਤੱਕ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਇਸ ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ ਲਈ, ਲਗਭਗ 40 ਹਜ਼ਾਰ ਟਨ ਪੱਥਰ ਨੂੰ ਚੱਟਾਨ ਤੋਂ ਹਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਪਹਿਲੇ ਭਾਗ ਨੂੰ ਇਸਦੇ ਨਿਰਮਾਣ ਲਈ ਵੱਖ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਫਿਰ ਇਹ ਪਹਾੜੀ ਖੇਤਰ ਬਾਹਰੋਂ ਕੱਟਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ 90 ਫੁੱਟ ਉੱਚੀ ਮੰਦਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਮੰਦਰ ਬੁੱਤ-ਬੁੱਤ-ਮੂਰਤੀਆਂ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਪਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਮੰਦਿਰ ਦੇ ਮਹਿਲ ਨੂੰ ਅਲਮਾਰੀ ਦੇ ਕੋਠੜੀ ਦੇ ਪਾਸੇ ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਸੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਪੁਲ ਨੇ ਮੰਦਰ ਦੇ ਉੱਪਰਲੇ ਹਿੱਸੇ ਵਿੱਚ ਜੋੜਿਆ ਸੀ। ਹੁਣ ਇਹ ਪੁਲ ਡਿੱਗ ਪਿਆ ਹੈ। ਖੁੱਲ੍ਹੇ ਮੈਦਾਨ ਦੇ ਸਾਹਮਣੇ ਨੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਦੋਵੇਂ ਪਾਸੇ ਵੱਡੀ ਹਾਥੀ ਅਤੇ ਥੰਮ੍ਹਾਂ ਹਨ। ਇਹ ਕੰਮ ਭਾਰਤੀ ਆਰਕੀਟੈਕਟਾਂ ਦੇ ਹੁਨਰ ਦਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਨਮੂਨਾ ਹੈ।