ਕੈਲੋਰੀ
ਕੈਲੋਰੀ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ:Calorie) ਊਰਜਾ ਦੀ ਇੱਕ ਇਕਾਈ ਹੈ। ਇਸਦੀਆਂ ਕਈ ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਮੌਜੂਦ ਹਨ, ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦੋ ਵਰਗਾਂ ਵਿੱਚ ਵੰਡਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ:
- ਇੱਕ ਛੋਟੀ ਕੈਲੋਰੀ ਜਾ ਫਿਰ ਗ੍ਰਾਮ ਕੈਲੋਰੀ (ਚਿੰਨ: cal) ਉਸ ਉਰਜਾ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕਿ ਇੱਕ ਗ੍ਰਾਮ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਇੱਕ ਹਵਾ ਦੇ ਦਬਾਅ ਉੱਪਰ ਗਰਮ ਕਰੇ ਤਾਂ ਕਿ ਉਸਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 1 ਡਿਗਰੀ ਸੈਲਸੀਅਸ ਵੱਧ ਜਾਵੇ।
- ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਕੈਲੋਰੀ ਜਾ ਫਿਰ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਕੈਲੋਰੀ (ਚਿੰਨ: Cal), ਇਸਨੂੰ ਭੋਜਨ ਕੈਲੋਰੀ ਦੇ ਨਾਮ ਨਾਲ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਹੋਰ ਵੀ ਕਈ ਨਾਮ ਹਨ।[1] ਇਸਨੂੰ ਗ੍ਰਾਮ ਦੀ ਬਜਾਏ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਕ ਕਿਲੋਗ੍ਰਾਮ ਕੈਲੋਰੀ, 1,000 ਛੋਟੀਆਂ ਕੈਲੋਰੀਆਂ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਭਾਵ 1 ਕਿਲੋਕੈਲੋਰੀ (ਚਿੰਨ: kcal).
1824 ਵਿੱਚ ਪਿਹਲੀ ਵਾਰ ਨਿਕੋਲਸ ਕਲੇਮੈਂਟ ਨੇ ਕੈਲੋਰੀ ਨੂੰ ਤਾਪ ਊਰਜਾ ਦੀ ਇਕਾਈ ਕਿਹ ਕੇ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ, 1841 ਅਤੇ 1867 ਵਿੱਚ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਨੂੰ ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ ਅਤੇ ਫਰੈਂਚ ਸ਼ਬਦਕੋਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਸਥਾਨ ਮਿਲਣ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਲਾਤੀਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਸ਼ਬਦ ਕੈਲੋਰ ਤੋਂ ਆਇਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਮਤਲਬ ਤਾਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਹੋਰ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿੱਚ, ਸ਼ਬਦ ਕੈਲੋਰੀ ਲਗਭਗ ਹਮੇਸ਼ਾ ਛੋਟੀ ਕੈਲੋਰੀ ਦਾ ਹਵਾਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਹ ਇੱਕ ਐਸਆਈ ਯੂਨਿਟ ਨਹੀਂ ਹੈ ਤਾਂ ਵੀ ਇਸ ਨੂੰ ਰਸਾਇਣ ਵਿੱਚ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਮਿਸਾਲ ਲਈ, ਕਿਸੇ ਰਸਾਇਣਕ ਪ੍ਰੀਕਿਰਿਆ ਦੇ ਵਿੱਚ ਰੀਲਿਜ਼ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਊਰਜਾ ਨੂੰ ਕਿਲੋਕੈਲੋਰੀ ਪ੍ਰਤੀ ਮੋਲ ਦੇ ਵਿੱਚ ਪਰਿਭਾਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਪਰਿਭਾਸ਼ਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਪਾਣੀ ਦੇ ਤਾਪ ਨੂੰ 1 °C ਵਧਾਉਣ ਲਈ ਜੋ ਊਰਜਾ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ਉਹ ਹਵਾ ਦੇ ਦਬਾਅ ਅਤੇ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਣ ਵਾਲੇ ਤਾਪ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਹਵਾ ਦੇ ਦਬਾਅ ਨੂੰ ਮਿਆਰੀ ਹਵਾ ਦੇ ਦਬਾਅ ਵਜੋਂ ਹੀ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਜੋ ਕੀ 101.325 kPa ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਤਾਪ ਦੇ ਵਾਧਾ ਕੈਲਵਿਨ ਵਿੱਚ ਗਿਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
| ਨਾਮ | ਚਿੰਨ੍ਹ | ਪਰਿਵਰਤਨ | ਨੋਟ |
|---|---|---|---|
| ਥਰਮੋਰਸਾਇਣ ਕੈਲੋਰੀ | calth | ≡ 4.184 ਜੂਲ
≈ 0.003964 BTU ≈ 1.162×10−6 kWh ≈ 2.611×1019 eV |
ਊਰਜਾ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਨੂੰ ਬਿਲਕੁਲ 4.184 ਜੂਲ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।[2] |
| 4 °C ਕੈਲੋਰੀ | cal4 | ≈ 4.204 J
≈ 0.003985 BTU ≈ 1.168×10−6 kWh ≈ 2.624×1019 eV |
ਊਰਜਾ ਜੋ ਕਿ ਮਿਆਰੀ ਹਵਾ ਦੇ ਦਬਾਅ ਉੱਪਰ ਹਵਾ ਤੋਂ ਰਿਹਤ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਾਪ 3.5 to 4.5 °C ਲਜਾਉਣ ਲਈ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। |
| 15 °C ਕੈਲੋਰੀ | cal15 | ≈ 4.1855 J
≈ 0.0039671 BTU ≈ 1.1626×10−6 kWh ≈ 2.6124×1019 eV |
ਊਰਜਾ ਜੋ ਕਿ ਮਿਆਰੀ ਹਵਾ ਦੇ ਦਬਾਅ ਉੱਪਰ ਹਵਾ ਤੋਂ ਰਿਹਤ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਾਪ 14.5 to 15.5 °C ਲਜਾਉਣ ਲਈ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। |
| 20 °C ਕੈਲਰੀ | cal20 | ≈ 4.182 J
≈ 0.003964 BTU ≈ 1.162×10−6 kWh ≈ 2.610×1019 eV |
ਊਰਜਾ ਜੋ ਕਿ ਮਿਆਰੀ ਹਵਾ ਦੇ ਦਬਾਅ ਉੱਪਰ ਹਵਾ ਤੋਂ ਰਿਹਤ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਾਪ 19.5 to 20.5 °C ਲਜਾਉਣ ਲਈ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। |
| ਕੈਲੋਰੀ ਮੀਨ | calmean | ≈ 4.190 J
≈ 0.003971 BTU ≈ 1.164×10−6 kWh ≈ 2.615×1019 eV |
1⁄100 ਊਰਜਾ ਜੋ ਕਿ ਮਿਆਰੀ ਹਵਾ ਦੇ ਦਬਾਅ ਉੱਪਰ ਹਵਾ ਤੋਂ ਰਿਹਤ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਾਪ 0 to 100 °C ਲਜਾਉਣ ਲਈ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। |
| ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਫ ਸਾਰਣੀ ਕੈਲੋਰੀ (1929) | ≈ 4.1868 J
≈ 0.0039683 BTU ≈ 1.1630×10−6 kWh ≈ 2.6132×1019 eV |
1⁄860 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਵਾਟ ਘੰਟੇ = 180⁄43 ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਜੂਲ। | |
| ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਭਾਫ ਸਾਰਣੀ ਕੈਲੋਰੀ (1956) | calIT | ≡ 4.1868 J
≈ 0.0039683 BTU ≈ 1.1630×10−6 kWh ≈ 2.6132×1019 eV |
1.163 mW·h = 4.1868 J। |
ਇਹ ਵੀ ਵੇਖੋ
[ਸੋਧੋ]ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Conn, Carole; Len Kravitz. "Remarkable Calorie". University of New Mexico. Retrieved 30 April 2014.
- ↑ Nakli itihaas jo likheya geya hai kade na vaapriya jo ohna de base te, saade te saada itihaas bna ke ehna ne thop dittiyan. anglo sikh war te ek c te 3-4 jagaha te kiwe chal rahi c ikko war utto saal 1848 jdo angrej sara punjab 1845 ch apne under kar chukke c te oh 1848 ch kihna nal jang ladd rahe c. Script error: The function "citation198.168.27.221 14:54, 13 ਦਸੰਬਰ 2024 (UTC)'"`UNIQ--ref-0000000A-QINU`"'</ref>" does not exist.
- ↑
Rossini, Fredrick (1964). "Excursion in Chemical Thermodynamics, from the Past into the Future". Pure and Applied Chemistry. 8 (2): 107. doi:10.1351/pac196408020095. Retrieved 21 January 2013.
both the।T calorie and the thermochemical calorie are completely independent of the heat capacity of water.
- ↑
FAO (1971). "The adoption of joules as units of energy".
The 'Thermochemical calorie' was defined by Rossini simply as 4.1833 international joules in order to avoid the difficulties associated with uncertainties about the heat capacity of water (it has been redefined as 4.1840 J exactly).
- ↑ ।nternational Standard ISO 31-4: Quantities and units, Part 4: Heat. Annex B (informative): Other units given for information, especially regarding the conversion factor. International Organization for Standardization, 1992.
<ref> tag defined in <references> has no name attribute.