ਗੁਲਾਬ ਖੰਡੇਲਵਾਲ
ਗੁਲਾਬ ਖੰਡੇਲਵਾਲ | |
|---|---|
 | |
| ਜਨਮ | 21 ਫਰਵਰੀ 1924 ਨਵਲਗੜ੍ਹ, ਰਾਜਪੂਤਾਨਾ ਏਜੰਸੀ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭਾਰਤ |
| ਮੌਤ | 2 ਜੁਲਾਈ 2017 (ਉਮਰ 93) Medina, Ohio, U.S. |
| ਕਿੱਤਾ | ਕਵੀ |
| ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾ | ਭਾਰਤੀ |
| ਸਿੱਖਿਆ | [[[ਬਨਾਰਸ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ]] |
| ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਕੰਮ | ਊਸ਼ਾ, ਸੌ ਗੁਲਾਬ ਖਿਲੇ, ਅਲੋਕ ਵਰਿਤ, ਅਹੱਲਿਆ, ਕਚ ਦੇਵਯਾਨੀ |
| ਜੀਵਨ ਸਾਥੀ | ਕ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਦੇਵੀ |
| ਵੈੱਬਸਾਈਟ | |
| Official website | |
ਗੁਲਾਬ ਖੰਡੇਲਵਾਲ (21 ਫਰਵਰੀ 1924 – 2 ਜੁਲਾਈ 2017) ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਕਵੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਸ਼ੀਤਲਪ੍ਰਸਾਦ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਦਾ ਨਾਮ ਵਸੰਤੀ ਦੇਵੀ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੇ ਅਗਰਜ ਰਾਇ ਸਾਹਬ ਸੁਰਜੂ ਲਾਲ ਜੀ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਗੋਦ ਲੈ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੇ ਪੂਰਵਜ ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੇ ਮੰਡਾਵਾ ਤੋਂ ਬਿਹਾਰ ਦੇ ਗਿਆ ਵਿੱਚ ਆਕੇ ਬਸ ਗਏ ਸਨ। ਕਾਲਾਂਤਰ ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਬਜੀ ਪ੍ਰਤਾਪਗੜ, ਉਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ ਸਾਲ ਗੁਜ਼ਾਰਨ ਦੇ ਬਾਅਦ ਹੁਣ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਓਹੀਓ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਿੱਚ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਪ੍ਰਤੀਵਰਸ਼ ਭਾਰਤ ਆਉਂਦੇ ਰਹਿੰਦੇ ਹਨ।
ਸ਼੍ਰੀ ਗੁਲਾਬ ਖੰਡੇਲਵਾਲ ਦੀ ਪ੍ਰਾਰੰਭਿਕ ਸਿੱਖਿਆ ਗਿਆ (ਬਿਹਾਰ) ਵਿੱਚ ਹੋਈ ਅਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕਾਸ਼ੀ ਹਿੰਦੂ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਤੋਂ 1943 ਵਿੱਚ ਬੀ ਏ ਕੀਤੀ। ਕਾਸ਼ੀ ਵਿਦਿਆ, ਕਵਿਤਾ ਅਤੇ ਕਲਾ ਦਾ ਗੜ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਆਪਣੇ ਕਾਸ਼ੀਵਾਸ ਦੇ ਦੌਰਾਨ ਗੁਲਾਬਜੀ ਕੁਢੱਬ ਬਨਾਰਸੀ ਦੇ ਸੰਪਰਕ ਵਿੱਚ ਆਏ ਅਤੇ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤ ਮਹਾਰਥੀਆਂ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਆਉਣ ਲੱਗੇ। ਉਹ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਘੱਟ ਹੋਣ ਤੇ ਵੀ ਉਸ ਸਮੇਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰਾਂ ਦੀ ਇੱਕਮਾਤਰ ਸੰਸਥਾ ਪ੍ਰਸਾਦ=ਪਰਿਸ਼ਦ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਬਣਾ ਲਿਆ ਗਿਆ ਜਿਸਦੇ ਨਾਲ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਸੰਸਕਾਰ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਏ।ਸਾਹਿਤ ਗੋਸ਼ਠੀਆਂ ਵਿੱਚ ਉਹ ਕੁਢੱਬ ਬਨਾਰਸੀ, ਮੈਥਿਲੀਸ਼ਰਣ ਗੁਪਤ, ਨਿਰਾਲਾ, ਬਾਬੂ ਸ਼ਿਆਮਸੁਂਦਰ ਦਾਸ, ਪੰ॰ ਰਾਮਚੰਦਰ ਸ਼ੁਕਲ, ਆਚਾਰਿਆ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਲਿਆ ਹੋਇਆ, ਪੰ॰ ਸ਼ਰੀਨਾਰਾਇਣ ਚਤੁਰਵੇਦੀ, ਰਾਏ ਕ੍ਰਿਸ਼ਣਦਾਸ, ਪੰ॰ ਸੀਤਾਰਾਮ ਚਤੁਰਵੇਦੀ, ਆਚਾਰਿਆ ਨੰਦਦੁਲਾਰੇ ਵਾਜਪਾਈ, ਪੰ॰ ਅਯੋਧਿਆਸਿੰਹ ਉਪਾਧਿਆਏ ਹਰਿਔਧ ਆਦਿ ਵਲੋਂ ਮਿਲਣ ਦਾ ਮੌਕੇ ਪਾਉਣ ਲੱਗੇ . ਉਹ ਇਸ ਗੋਸ਼ਠੀਆਂ ਵਿੱਚ ਕਵਿਤਾ ਸੁਣਾਉਂਦੇ ਤਾਂ ਗੁਰੁਜਨ - ਮੰਡਲੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ੁਭਾਸ਼ੀਸ਼ ਵਲੋਂ ਸੀਂਚਤੀ .
ਆਪਣੀ ਕਵਿਤਾਵਾਂ ਵਲੋਂ ਲੋਕਮਾਨਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਵੱਲ ਆਕਰਸ਼ਤ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਸਾਹਿਤਿਅਕ ਮਿਤਰਮੰਡਲੀ ਅਤੇ ਸ਼ੁਭਚਿੰਤਕੋਂ ਦਾ ਦਾਇਰਾ ਬਢਨੇ ਲਗਾ . ਸਰਵਸ਼ਰੀ ਹਰਿਵੰਸ਼ ਰਾਏ ਬੱਚਨ, ਆਚਾਰਿਆ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਲਿਆ ਹੋਇਆ, ਸੁਮਿਤਰਾਨੰਦਨ ਪੰਤ, ਮਹਾਦੇਵੀ ਵਰਮਾ, ਆਚਾਰਿਆ ਹਜ਼ਾਰੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਦਿਵੇਦੀ, ਕੰਹਿਆਲਾਲ ਮਿਸ਼ਰ ਪ੍ਰਭਾਕਰ, ਡਾ॰ ਰਾਮਕੁਮਾਰ ਵਰਮਾ, ਆਚਾਰਿਆ ਸੀਤਾਰਾਮ ਚਤੁਰਵੇਦੀ, ਨਿਆਇਮੂਰਤੀ ਮਹੇਸ਼ ਨਰਾਇਣ ਸ਼ੁਕਲ, ਗੁਰੂ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਸਿੰਘ, ਮਾਣਯੋਗ ਗੰਗਾਸ਼ਰਣ ਸਿੰਘ, ਸ਼ੰਕਰਦਯਾਲ ਸਿੰਘ, ਕਾਮਤਾ ਸਿੰਘ ਕੰਮ ਆਦਿ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਆਉਂਦੇ ਗਏ।
ਮਿੱਤਰ ਮੰਡਲੀ ਵਿੱਚ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦੇ ਪੂਰਵ ਰਾਜ ਕੁਮਾਰ ਡਾ॰ਕਰਣ ਸਿੰਘ, ਡਾ॰ ਸ਼ੰਭੁਨਾਥ ਸਿੰਘ, ਆਚਾਰਿਆ ਵਿਸ਼ਵਨਾਥ ਸਿੰਘ, ਡਾ॰ ਹੰਸਰਾਜ ਤਿਵਾਰੀ, ਡਾ॰ ਕੁਮਾਰ ਨਿਰਮਲ, ਪ੍ਰੋ॰ ਜਗਦੀਸ਼ ਪਾੰਡੇ, ਪ੍ਰੋ॰ ਦੇਵੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ, ਸ਼੍ਰੀ ਵਿਸ਼ਵੰਭਰ ’ਮਨੁੱਖ’, ਸ਼੍ਰੀ ਤਰਿਲੋਚਨ ਸ਼ਾਸਤਰੀ, ਕੇਦਾਰਨਾਥ ਮਿਲਿਆ ਹੋਇਆ ’ਪ੍ਰਭਾਤ’, ਭਵਾਨੀ ਪ੍ਰਸਾਦ ਮਿਲਿਆ ਹੋਇਆ, ਨਥਮਲ ਕੇੜਿਆ, ਸ਼ੇਸ਼ੇਂਦਰ ਸ਼ਰਮਾ ਅਤੇ ਇੰਦਿਰਾ ਧਨਰਾਜ ਗਿਰਿ, ਡਾ॰ ਰਾਜੇਸ਼ਵਰਸਹਾਏ ਤਿਵਾਰੀ, ਪੰ॰ ਸ਼ਰੀਧਰ ਸ਼ਾਸਤਰੀ, ਵਿਦਿਆਨਿਵਾਸ ਮਿਲਿਆ ਹੋਇਆ, ਅਰਜੁਨ ਚੌਬੇ ਕਸ਼ਯਪ ਆਦਿ ਦੇ ਨਾਮ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਉਲੇਖਨੀਯ ਹੈ। ਅੱਜਕੱਲ੍ਹ ਕਵੀ ਗੁਲਾਬ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਹਿੰਦੀ ਕਮੇਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹੈ