ਜਗਰਾਉਂ
ਜਗਰਾਉਂ | |
|---|---|
city | |
| ਦੇਸ਼ |  ਭਾਰਤ |
| ਰਾਜ | ਪੰਜਾਬ |
| [ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ | ਲੁਧਿਆਣਾ |
| ਸਰਕਾਰ | |
| • MLA (Member Legislative Assembly) | SR Kaler SAD |
| ਉੱਚਾਈ | 234 m (768 ft) |
| ਆਬਾਦੀ (2001) | |
| • ਕੁੱਲ | 65,240 |
| ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ | |
| • Official | ਪੰਜਾਬੀ |
| ਸਮਾਂ ਖੇਤਰ | ਯੂਟੀਸੀ+5:30 (IST) |
| PIN | 142026 |
| Telephone code | +91 1624 |
| ਵਾਹਨ ਰਜਿਸਟ੍ਰੇਸ਼ਨ | PB 25D |
ਜਗਰਾਓਂ ਭਾਰਤ ਦੇ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਹਿਰ ਅਤੇ ਇੱਕ ਨਗਰ ਕੌਂਸਲ, ਇੱਕ ਦਿਹਾਤੀ ਪੁਲਿਸ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਅਤੇ ਲੁਧਿਆਣਾ ਜ਼ਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਇੱਕ ਸਬ-ਡਿਵੀਜ਼ਨ ਹੈ। ਜਗਰਾਉਂ ਤਿੰਨ ਸਦੀਆਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪੁਰਾਣਾ ਹੈ। ਇਹ ਸੋਚਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਹਿਰ ਦਾ ਅਸਲ ਨਾਮ ਜਾਗਰ ਆਓਨ ਸੀ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਵੱਡੇ ਹੜ੍ਹਾਂ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ", ਹਾਲਾਂਕਿ ਇਹ ਹੜ੍ਹ ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਬੰਦ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਹ ਵੀ ਦਲੀਲ ਦਿੱਤੀ ਜਾ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਜਗਰਾਓਂ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਰੋਤ ਤੋਂ ਲਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਪਿਛੇਤਰ "-ਗਰਾਉਂ" ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਗ੍ਰਾਮ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ "ਪਿੰਡ" ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਿੰਦੀ ਸ਼ਬਦ ਗਾਓਂ ਵਿੱਚ। ਜਗਰਾਓਂ ਪੰਜਾਬ ਰਾਜ ਦੇ ਭੂਗੋਲਿਕ ਕੇਂਦਰ ਵਿੱਚ, ਸਤਲੁਜ ਦਰਿਆ ਤੋਂ 16 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (9.9 ਮੀਲ) ਦੀ ਦੂਰੀ 'ਤੇ ਹੈ। ਇਹ ਇਸਦੇ ਜ਼ਿਲ੍ਹਾ ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਲੁਧਿਆਣਾ ਤੋਂ 37 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (23 ਮੀਲ), ਮੋਗਾ ਤੋਂ 29 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (18 ਮੀਲ), ਨਕੋਦਰ ਤੋਂ 31 ਕਿਲੋਮੀਟਰ (19 ਮੀਲ) ਅਤੇ ਬਰਨਾਲਾ ਤੋਂ 54 ਮੀਲ ਦੂਰ ਹੈ।
ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਧਾਰਮਿਕ ਮਹੱਤਤਾ
[ਸੋਧੋ]ਜਗਰਾਉਂ ਸਿੱਖਾਂ, ਹਿੰਦੂਆਂ, ਮੁਸਲਮਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਜੈਨੀਆਂ ਦਾ ਧਾਰਮਿਕ ਕੇਂਦਰ ਹੈ। ਜਗਰਾਉਂ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਰਾਏਕੋਟ ਦੇ ਰਾਏ ਕੱਲ੍ਹਾ ਤੀਜੇ ਦੇ ਪਿਤਾ ਰਾਏ ਕਮਾਲੂਦੀਨ ਦੁਆਰਾ 1680 ਈ. ਵਿੱਚ ਕੀਤੀ ਗਈ ਸੀ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਨਾਨਕਸਰ ਸਾਹਿਬ ਸਿੱਖਾਂ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਹੈ। ਗੁਰਦੁਆਰਾ ਮੇਹਦੀਆਣਾ ਸਾਹਿਬ ਸਿੱਖ ਇਤਿਹਾਸ ਦੇ ਦ੍ਰਿਸ਼ਾਂ ਦੇ ਵਿਲੱਖਣ ਚਿੱਤਰਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਮੁਗਲ ਸ਼ਾਸਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਿੱਖਾਂ ਵਿਰੁੱਧ ਕੀਤੇ ਅੱਤਿਆਚਾਰਾਂ ਦੇ, ਜੀਵਨ-ਆਕਾਰ ਦੀਆਂ ਮੂਰਤੀਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ। ਇੱਥੇ ਭਦਰਾ ਕਾਲੀ ਮੰਡੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚੀਨ ਸ਼ਿਵ ਮੰਦਰ ਸਮੇਤ ਕਈ ਮਸ਼ਹੂਰ ਹਿੰਦੂ ਮੰਦਰ ਵੀ ਹਨ। ਮੁਸਲਿਮ ਧਾਰਮਿਕ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਖਾਨਕਾਹ ਅਤੇ ਮੋਹਕਮ ਦੀਨ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ, ਜਿੱਥੇ ਫਰਵਰੀ ਦੇ ਤੀਜੇ ਹਫ਼ਤੇ ਤਿੰਨ ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਸਾਲਾਨਾ ਮੇਲਾ, ਰੋਸ਼ਨੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਲਗਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮੋਹਕਮ ਦੀਨ ਦੀਆਂ ਦੋ ਪਤਨੀਆਂ ਸਨ, ਇੱਕ ਦਾ ਨਾਮ ਸਾਰਾ ਬੀਬੀ ਅਤੇ ਦੂਜੀ ਦਾ ਨਾਮ ਜੀਨਾ ਬੀਬੀ ਸੀ।
ਸਾਰਾ ਬੀਬੀ ਨੂੰ ਮੋਹਕਮ ਦੀਨ ਦੇ ਕੋਲ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਜੀਨਾ ਬੀਬੀ ਨੂੰ ਮੋਹਕਮ ਦੀਨ ਦੇ ਮਜ਼ਾਰ ਤੋਂ ਲਗਭਗ ਡੇਢ ਮੀਲ ਦੂਰ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਬਣਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਹਜ਼ਰਤ ਬਾਬਾ ਮੋਹਕਮ ਦੀਨ ਦੇ ਸਾਲਾਨਾ ਉਰਸ ਮੁਬਾਰਿਕ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਰੋਸ਼ਨੀ ਦਾ ਮੇਲਾ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਣ ਵੇਲੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਲੋਕ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਰਧਾਂਜਲੀ ਦਿੰਦੇ ਹਨ। 1947 ਈਸਵੀ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਸ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਮੁਸਲਮਾਨ ਮੌਜੂਦਗੀ ਸੀ। ਹਜ਼ਰਤ ਬਾਬਾ ਮੋਹਕਮ ਦੀਨ ਦੇ ਮਜ਼ਾਰ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਕੋਲ ਸਯਦ ਹਮੀਰੇ ਸ਼ਾਹ ਸਾਹਿਬ ਦਾ ਮਕਬਰਾ ਹੈ ਜੋ ਮੋਹਕਮ ਦੀਨ ਦੇ ਗੋਦ ਲਏ ਪੁੱਤਰ ਸਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪਤਨੀ ਤੋਂ ਕੋਈ ਬੱਚਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸੱਯਦ ਹਮੀਰੇ ਸ਼ਾਹ ਸਾਹਿਬ ਵੀ ਮੋਹਕਮ ਦੀਨ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਜਾਇਦਾਦ ਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮਹਾਨ ਖਲੀਫਾ, ਮਤਾਬੰਨਾ ਅਤੇ ਮੁਤਵਾਲੀ ਸਨ। ਮੋਹਕਮ ਦੀਨ ਦੀ ਮੌਤ ਫਰਵਰੀ 1913 ਈ. ਉਹ ਆਪਣੇ ਸੰਤ ਮੁਰਸ਼ਿਦ ਮੁਹੰਮਦ ਅਮੀਨ ਸਾਹਿਬ ਸਰਹਿੰਦੀ ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਅਹਿਮਦ ਸਰਹਿੰਦੀ ਮੁਜੱਦੀਦ ਅਲੀਫ਼ ਥਾਨੀ ਦੁਆਰਾ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਸਥਾਪਿਤ ਨਕਸ਼ਬੰਦੀ ਆਰਡਰ ਦੇ ਇੱਕ ਸੰਤ ਅਤੇ ਵਲੀ ਸਨ। ਮੌਲਵੀ ਮਜ਼ਹਰ ਹਸਨ ਵਕੀਲ ਮਜ਼ਾਰ ਸ਼ਰੀਫ਼ ਦੇ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਾ ਨਿਸ਼ਾਨ ਅਤੇ ਮੁਤਵਾਲੀ ਸਨ। 1947 ਵਿੱਚ ਉਹ ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਚਲੇ ਗਏ।
ਜਗਰਾਉਂ ਦਾ ਜੈਨ ਮੰਦਰ ਖੇਤਰ ਦੇ ਜੈਨੀਆਂ ਲਈ ਸਭ ਤੋਂ ਪਵਿੱਤਰ ਸਥਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲਾਂ ਮੰਦਿਰ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਸ਼ਾਂਤ ਮਾਹੌਲ ਅਤੇ ਇੱਕ ਵਧੀਆ ਬਾਗ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਮੌਜੂਦਾ ਸਮੇਂ ਵਿੱਚ ਬੱਸ ਸਟੈਂਡ, ਪੁਲਿਸ ਸਟੇਸ਼ਨ ਅਤੇ ਬਜ਼ਾਰ ਦੇ ਨੇੜੇ ਹੋਣ ਕਾਰਨ ਇਸ ਨੂੰ ਸ਼ਹਿਰੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਰੌਲੇ-ਰੱਪੇ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਇੱਕ ਭੀੜ-ਭੜੱਕਾ ਵਾਲਾ ਸਥਾਨ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ, ਇਹ ਮਾਰਚ ਦੇ ਤੀਜੇ ਹਫ਼ਤੇ ਸਾਲਾਨਾ ਦੀਕਸ਼ਾ ਮਹੋਤਸਵ ਲਈ, ਦੁਨੀਆ ਭਰ ਦੇ ਜੈਨ ਭਾਈਚਾਰੇ ਦੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸ਼ਰਧਾਲੂਆਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਚਾਰ ਦਰਵਾਜ਼ਿਆਂ ਵਾਲਾ ਪੁਰਾਣਾ ਸ਼ਹਿਰ, ਮੁਗ਼ਲ ਕਾਲ ਦੇ ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ ਲਈ ਸਥਾਨਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇੱਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਚਾਰਦੀਵਾਰੀ ਵਾਲੇ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਅੰਦਰਲੇ ਸਥਾਨਕ ਬਾਜ਼ਾਰ ਨੂੰ ਮੁਗਲ ਬਾਦਸ਼ਾਹ ਅਕਬਰ ਦੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਸੁੰਦਰਤਾ ਦੇ ਸਿਰਲੇਖ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਅਨਾਰਕਲੀ ਬਾਜ਼ਾਰ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਬਜ਼ਾਰ ਬਹੁਤ ਭੀੜ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਭੀੜ-ਭੜੱਕੇ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ ਆਵਾਰਾ ਗਊਆਂ ਤੰਗ ਗਲੀਆਂ ਵਿੱਚ ਪਾਈਆਂ ਜਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਵਾਜਾਈ ਠੱਪ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜਗਰਾਓਂ ਭਾਰਤੀ ਸੁਤੰਤਰਤਾ ਅੰਦੋਲਨ ਦੀ ਇੱਕ ਜਾਣੀ-ਪਛਾਣੀ ਸ਼ਖਸੀਅਤ ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ ਦਾ ਘਰ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸਨੇ ਭਗਤ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਬਹੁਤ ਪ੍ਰਭਾਵਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਘਰ ਹੁਣ ਇੱਕ ਮਿਉਂਸਪਲ ਲਾਇਬ੍ਰੇਰੀ ਹੈ। ਮੇਜਰ ਚਾਰਲਸ ਫ੍ਰਾਂਸਿਸ ਮੈਸੀ ਦੇ 'ਚੀਫ਼ਜ਼ ਐਂਡ ਫੈਮਿਲੀਜ਼ ਆਫ਼ ਨੋਟ ਇਨ ਦਾ ਪੰਜਾਬ' ਅਨੁਸਾਰ ਜਗਰਾਉਂ ਦੇ ਮੁਖੀ ਚੰਦਰਵੰਸ਼ੀ ਰਾਜਪੂਤ ਸਨ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅੰਤਲਾ ਰਾਇ ਇਨਾਇਤ ਖ਼ਾਨ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ 1947 ਵਿਚ ਭਾਰਤ ਦੀ ਵੰਡ ਵੇਲੇ ਗੁਰੂ ਸਾਹਿਬ ਦੇ ਗੰਗਾ ਸਾਗਰ ਦਾ ਰਖਵਾਲਾ ਸੀ। ਰਾਏ। ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਵਿੱਚ ਅਜ਼ੀਜ਼ ਉੱਲਾ ਖਾਨ ਸਾਬਕਾ ਐਮਪੀ (ਐਮਐਨਏ) ਰਾਏ ਇਨਾਇਤ ਖਾਨ ਦਾ ਪੋਤਾ ਹੈ।
1897 ਵਿਚ "ਸਾਰਾਗੜ੍ਹੀ ਦੀ ਲੜਾਈ" ਲੜਨ ਵਾਲਾ ਬਹਾਦਰ ਅਤੇ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਸਿਪਾਹੀ ਹੌਲਦਾਰ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਵੀ ਜਗਰਾਉਂ ਤਹਿਸੀਲ ਦਾ ਹੀ ਰਹਿਣ ਵਾਲਾ ਸੀ। ਇਸ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਸਿਪਾਹੀ ਨੇ 21 ਸਿੱਖ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਟੀਮ ਨਾਲ 10,000 ਅਫਗਾਨਾਂ ਦੀ ਬਹਾਦਰੀ ਕੀਤੀ। ਅਕਸ਼ੇ ਕੁਮਾਰ ਦੀ ਫਿਲਮ "ਕੇਸਰੀ", ਹੌਲਦਾਰ ਈਸ਼ਰ ਸਿੰਘ ਅਤੇ ਉਸਦੀ 21 ਸਿੱਖਾਂ ਦੀ ਟੀਮ ਦੀ ਦਲੇਰੀ ਅਤੇ ਕੁਰਬਾਨੀ 'ਤੇ ਇੱਕ ਪ੍ਰੇਰਨਾਦਾਇਕ ਫਿਲਮ ਸਾਨੂੰ ਇਸ ਭੁੱਲੀ ਹੋਈ ਇਤਿਹਾਸਕ ਘਟਨਾ ਅਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਹੁਸ਼ਿਆਰ ਸੈਨਿਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੀਆਂ ਕੁਰਬਾਨੀਆਂ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਜਾਨਾਂ ਦੀ ਕੀਮਤ 'ਤੇ ਅਸੀਂ ਅਜੋਕੇ ਸਮੇਂ ਦਾ ਆਨੰਦ ਮਾਣ ਰਹੇ ਹਾਂ। ਆਜ਼ਾਦੀ.