ਸਮੱਗਰੀ 'ਤੇ ਜਾਓ

ਜੋਸਫ ਬਲੈਕ

ਵਿਕੀਪੀਡੀਆ, ਇੱਕ ਆਜ਼ਾਦ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼ ਤੋਂ
Joseph Black
Mezzotint engraving by James Heath after Sir Henry Raeburn
ਜਨਮ(1728-04-16)16 ਅਪ੍ਰੈਲ 1728
Bordeaux, France
ਮੌਤ6 ਦਸੰਬਰ 1799(1799-12-06) (ਉਮਰ 71)
Edinburgh, Scotland
ਰਾਸ਼ਟਰੀਅਤਾScottish
ਅਲਮਾ ਮਾਤਰUniversity of Glasgow
University of Edinburgh
ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧThe discovery of Magnesium
carbon dioxide
Latent heat
specific heat
Invention of Analytical balance
ਵਿਗਿਆਨਕ ਕਰੀਅਰ
ਅਕਾਦਮਿਕ ਸਲਾਹਕਾਰWilliam Cullen
ਉੱਘੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀJames Edward Smith
Thomas Charles Hope


ਜੋਸਫ਼ ਬਲੈਕ (16 ਅਪ੍ਰੈਲ 1728 – 6 ਦਸੰਬਰ 1799) ਇੱਕ ਸਕਾਟਿਸ਼ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨੀ ਸੀ, ਜੋ ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ, ਅਪ੍ਰਤੱਖ ਗਰਮੀ, ਖਾਸ ਗਰਮੀ, ਅਤੇ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਦੀਆਂ ਖੋਜਾਂ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਹ 1756 ਤੋਂ 10 ਸਾਲਾਂ ਲਈ ਗਲਾਸਗੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਸਰੀਰ ਵਿਗਿਆਨ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਰਿਹਾ, ਅਤੇ ਫਿਰ 1766 ਤੋਂ ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਮੈਡੀਸਨ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦਾ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਰਿਹਾ, ਉੱਥੇ 30 ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੱਕ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਅਤੇ ਲੈਕਚਰ ਦਿੱਤਾ।[1]

ਏਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਅਤੇ ਗਲਾਸਗੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੋਵਾਂ ਵਿੱਚ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀਆਂ ਇਮਾਰਤਾਂ ਦਾ ਨਾਮ ਬਲੈਕ ਦੇ ਨਾਮ ਉੱਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।

ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ ਅਤੇ ਸਿੱਖਿਆ

[ਸੋਧੋ]

ਬਲੈਕ ਦਾ ਜਨਮ "ਗਾਰੋਨ ਨਦੀ ਦੇ ਕੰਢੇ" ਬਾਰਡੋ, ਫਰਾਂਸ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਮਾਰਗਰੇਟ ਗੋਰਡਨ (ਦਿ. 1747) ਅਤੇ ਜੌਨ ਬਲੈਕ ਦੇ 12 ਬੱਚਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਛੇਵਾਂ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਇੱਕ ਏਬਰਡੀਨਸ਼ਾਇਰ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਸੀ ਜਿਸਦਾ ਵਾਈਨ ਕਾਰੋਬਾਰ ਨਾਲ ਸਬੰਧ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸਦੇ ਪਿਤਾ ਬੇਲਫਾਸਟ, ਆਇਰਲੈਂਡ ਤੋਂ ਸਨ ਅਤੇ ਵਾਈਨ ਵਪਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਾਰਕ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ।[2] ਉਸਨੇ 12 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਤੱਕ ਘਰ ਵਿੱਚ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸਨੇ ਬੇਲਫਾਸਟ ਵਿੱਚ ਵਿਆਕਰਣ ਸਕੂਲ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ। 1746 ਵਿੱਚ, 18 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਗਲਾਸਗੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲਾ ਲਿਆ, ਉੱਥੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਪੜ੍ਹਿਆ ਅਤੇ ਚਾਰ ਸਾਲ ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਬਿਤਾਉਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ, ਆਪਣੀ ਡਾਕਟਰੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਨੂੰ ਅੱਗੇ ਵਧਾਇਆ। ਆਪਣੀ ਪੜ੍ਹਾਈ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਨਮਕ ਮੈਗਨੀਸ਼ੀਅਮ ਕਾਰਬੋਨੇਟ ਨਾਲ ਗੁਰਦੇ ਦੀ ਪੱਥਰੀ ਦੇ ਇਲਾਜ 'ਤੇ ਡਾਕਟਰੇਟ ਥੀਸਿਸ ਲਿਖਿਆ।[3]

ਵਿਗਿਆਨਕ ਅਧਿਐਨ

[ਸੋਧੋ]

ਰਸਾਇਣ

[ਸੋਧੋ]

ਰਸਾਇਣਕ ਸਿਧਾਂਤ

[ਸੋਧੋ]

ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ 18ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗਵਾਦੀਆਂ ਵਾਂਗ, ਬਲੈਕ ਦੀ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਪਦਾਰਥ ਦੇ ਪੰਜ ਸਿਧਾਂਤਾਂ 'ਤੇ ਅਧਾਰਤ ਸੀ: ਪਾਣੀ, ਨਮਕ, ਧਰਤੀ, ਅੱਗ ਅਤੇ ਧਾਤੂ।[4] ਉਸਨੇ ਹਵਾ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤ ਨੂੰ ਜੋੜਿਆ ਜਦੋਂ ਉਸਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੱਤੀ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਹ ਸਥਿਰ ਹਵਾ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਿਊਮੈਟਿਕ ਕੈਮਿਸਟਰੀ ਵਿੱਚ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ।

ਬਲੈਕ ਦੀ ਖੋਜ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਸਵਾਲਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸੇਧ ਦਿੱਤੀ ਗਈ ਸੀ ਕਿ ਕਿਵੇਂ ਸਿਧਾਂਤ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰੂਪਾਂ ਅਤੇ ਮਿਸ਼ਰਣਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲ ਮਿਲਦੇ ਹਨ।[5] ਉਸਨੇ ਅਜਿਹੇ ਸੰਜੋਗਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਿਆਂ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਸ਼ਕਤੀ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਲਈ ਸਬੰਧ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਆਪਣੇ ਪੂਰੇ ਕੈਰੀਅਰ ਦੌਰਾਨ ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਆਫ਼ ਐਡਿਨਬਰਗ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦੇ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਬੰਧਾਂ ਨੂੰ ਕਿਵੇਂ ਬਦਲਣਾ ਹੈ, ਇਹ ਸਿਖਾਉਣ ਲਈ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਚਿੱਤਰਾਂ ਅਤੇ ਫਾਰਮੂਲਿਆਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ।[6]

ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਾਤਮਕ ਸੰਤੁਲਨ

[ਸੋਧੋ]

ਲਗਭਗ 1750 ਵਿੱਚ, ਇੱਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਹੁੰਦਿਆਂ, ਬਲੈਕ ਨੇ ਇੱਕ ਪਾੜਾ-ਆਕਾਰ ਦੇ ਫੁਲਕ੍ਰਮ 'ਤੇ ਸੰਤੁਲਿਤ ਇੱਕ ਹਲਕੇ-ਭਾਰ ਵਾਲੇ ਬੀਮ ਦੇ ਅਧਾਰ ਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣਾਤਮਕ ਸੰਤੁਲਨ ਵਿਕਸਿਤ ਕੀਤਾ। ਹਰੇਕ ਬਾਂਹ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੈਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਨਮੂਨੇ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਜਾਂ ਮਿਆਰੀ ਵਜ਼ਨ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਹ ਸਮੇਂ ਦੇ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਸੰਤੁਲਨ ਦੀ ਸ਼ੁੱਧਤਾ ਤੋਂ ਕਿਤੇ ਵੱਧ ਗਿਆ ਅਤੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾਵਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਗਿਆਨਕ ਸਾਧਨ ਬਣ ਗਿਆ।[7]

ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ

[ਸੋਧੋ]

ਬਲੈਕ ਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪ੍ਰਤੀਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਪੈਦਾ ਹੋਈ ਗੈਸ ਦੀਆਂ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾਵਾਂ ਦੀ ਖੋਜ ਵੀ ਕੀਤੀ। ਉਸਨੇ ਪਾਇਆ ਕਿ ਚੂਨੇ ਦੇ ਪੱਥਰ (ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਕਾਰਬੋਨੇਟ) ਨੂੰ ਇੱਕ ਗੈਸ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਐਸਿਡ ਨਾਲ ਗਰਮ (ਜਾਂ ਇਲਾਜ) ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ "ਸਥਿਰ ਹਵਾ" ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਸਥਿਰ ਹਵਾ ਹਵਾ ਨਾਲੋਂ ਸੰਘਣੀ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਤਾਂ ਲਾਟ ਜਾਂ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਸਮਰਥਨ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਬਲੈਕ ਨੇ ਇਹ ਵੀ ਪਾਇਆ ਕਿ ਜਦੋਂ ਚੂਨੇ (ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਹਾਈਡ੍ਰੋਕਸਾਈਡ) ਦੇ ਜਲਮਈ ਘੋਲ ਦੁਆਰਾ ਬੁਲਬੁਲਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਇਹ ਕੈਲਸ਼ੀਅਮ ਕਾਰਬੋਨੇਟ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰੇਗਾ। ਉਸਨੇ ਇਹ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਇਸ ਵਰਤਾਰੇ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ ਕਿ ਕਾਰਬਨ ਡਾਈਆਕਸਾਈਡ ਜਾਨਵਰਾਂ ਦੇ ਸਾਹ ਅਤੇ ਮਾਈਕ੍ਰੋਬਾਇਲ ਫਰਮੈਂਟੇਸ਼ਨ ਦੁਆਰਾ ਪੈਦਾ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਗਰਮੀ

[ਸੋਧੋ]

1757 ਵਿੱਚ, ਬਲੈਕ ਨੂੰ ਗਲਾਸਗੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਮੈਡੀਸਨ ਦੇ ਅਭਿਆਸ ਦਾ ਰੇਜੀਅਸ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1756 ਵਿੱਚ ਜਾਂ ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਉਸਨੇ ਗਰਮੀ ਦਾ ਇੱਕ ਵਿਆਪਕ ਅਧਿਐਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ।[8]


ਖਾਸ ਗਰਮੀ

[ਸੋਧੋ]

1760 ਵਿੱਚ ਬਲੈਕ ਨੇ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜਦੋਂ ਬਰਾਬਰ ਪੁੰਜ ਪਰ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਾਪਮਾਨਾਂ ਵਾਲੇ ਦੋ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਪਦਾਰਥ ਮਿਲਾਏ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤਾਂ ਦੋਵਾਂ ਪਦਾਰਥਾਂ ਵਿੱਚ ਡਿਗਰੀਆਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿੱਚ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਠੰਢੇ ਪਦਾਰਥ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਗਰਮ ਦੁਆਰਾ ਗੁਆਉਣ ਵਾਲੀ ਗਰਮੀ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਬਲੈਕ ਨੇ ਡੱਚ ਡਾਕਟਰ ਹਰਮਨ ਬੋਰਹਾਵੇ ਦੀ ਤਰਫੋਂ ਡੈਨੀਅਲ ਗੈਬਰੀਅਲ ਫਾਰਨਹੀਟ ਦੁਆਰਾ ਕਰਵਾਏ ਗਏ ਇੱਕ ਪ੍ਰਯੋਗ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਹੈ। ਸਪਸ਼ਟਤਾ ਲਈ, ਉਸਨੇ ਫਿਰ ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੇ ਇੱਕ ਕਾਲਪਨਿਕ, ਪਰ ਯਥਾਰਥਵਾਦੀ ਰੂਪ ਦਾ ਵਰਣਨ ਕੀਤਾ: ਜੇਕਰ 100 °F ਪਾਣੀ ਅਤੇ 150 °F ਪਾਰੇ ਕੁਇਕਸਿਲਵਰ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਪੁੰਜ ਨੂੰ ਮਿਲਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਪਾਣੀ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 20 ° ਵੱਧ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਪਾਰੇ ਦਾ ਤਾਪਮਾਨ 30 ° (120 °F ਤੱਕ) ਘਟ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।), ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਾਣੀ ਦੁਆਰਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਪਾਰੇ ਦੁਆਰਾ ਗੁਆਉਣ ਵਾਲੀ ਗਰਮੀ ਇੱਕੋ ਜਿਹੀ ਹੈ। ਇਸ ਨੇ ਗਰਮੀ ਅਤੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿਚਲੇ ਅੰਤਰ ਨੂੰ ਸਪੱਸ਼ਟ ਕੀਤਾ। ਇਸਨੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਪਦਾਰਥਾਂ ਲਈ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਹੋਣ ਕਰਕੇ, ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਾਪ ਸਮਰੱਥਾ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਵੀ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੀ। ਬਲੈਕ ਨੇ ਲਿਖਿਆ: “ਕੁਇਕਸਿਲਵਰ [ਪਾਰਾ] ... ਪਾਣੀ ਨਾਲੋਂ ਗਰਮੀ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਲਈ ਘੱਟ ਸਮਰੱਥਾ ਰੱਖਦਾ ਹੈ।”[9][10]

ਗੁਪਤ (ਲੁਪਤ) ਗਰਮੀ

[ਸੋਧੋ]

1761 ਵਿੱਚ, ਬਲੈਕ ਨੇ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਕਿ ਬਰਫ਼ ਨੂੰ ਇਸ ਦੇ ਪਿਘਲਣ ਵਾਲੇ ਬਿੰਦੂ 'ਤੇ ਗਰਮੀ ਦਾ ਉਪਯੋਗ ਕਰਨ ਨਾਲ ਬਰਫ਼/ਪਾਣੀ ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਮਿਸ਼ਰਣ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਬਲੈਕ ਨੇ ਦੇਖਿਆ ਕਿ ਉਬਲਦੇ ਪਾਣੀ ਨੂੰ ਗਰਮੀ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਨਾਲ ਪਾਣੀ/ਭਾਫ਼ ਮਿਸ਼ਰਣ ਦੇ ਤਾਪਮਾਨ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ, ਸਗੋਂ ਭਾਫ਼ ਦੀ ਮਾਤਰਾ ਵਿੱਚ ਵਾਧਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹਨਾਂ ਨਿਰੀਖਣਾਂ ਤੋਂ, ਉਸਨੇ ਇਹ ਸਿੱਟਾ ਕੱਢਿਆ ਕਿ ਲਾਗੂ ਕੀਤੀ ਗਈ ਗਰਮੀ ਬਰਫ਼ ਦੇ ਕਣਾਂ ਅਤੇ ਉਬਲਦੇ ਪਾਣੀ ਦੇ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ ਲੁਪਤ ਹੋ ਗਈ ਹੋਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। [11]

ਲੁਕਵੀਂ ਗਰਮੀ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਥਰਮੋਡਾਇਨਾਮਿਕਸ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ।[12] ਬਲੈਕ ਦਾ ਸੁਤੰਤਰ ਤਾਪ ਦਾ ਸਿਧਾਂਤ ਉਸ ਦੇ ਵਧੇਰੇ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿਗਿਆਨਕ ਯੋਗਦਾਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਸੀ, ਅਤੇ ਇੱਕ ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਉਸਦੀ ਵਿਗਿਆਨਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਮੁੱਖ ਤੌਰ 'ਤੇ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਇਹ ਵੀ ਦਿਖਾਇਆ ਕਿ ਵੱਖੋ-ਵੱਖਰੇ ਪਦਾਰਥਾਂ ਦਾ ਵੱਖੋ ਵੱਖਰਾ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤਾਪ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਥਿਊਰੀ ਆਖਰਕਾਰ ਨਾ ਸਿਰਫ਼ ਅਮੂਰਤ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਸਗੋਂ ਭਾਫ਼ ਇੰਜਣ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਵਿੱਚ ਵੀ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਬਤ ਹੋਈ।[13] ਬਲੈਕ ਅਤੇ ਜੇਮਸ ਵਾਟ (1757 ਦੇ ਆਸਪਾਸ) ਜਦੋਂ ਦੋਵੇਂ ਗਲਾਸਗੋ ਵਿੱਚ ਸਨ, ਇੱਕ ਦੂੱਜੇ ਨੂੰ ਮਿਲਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਦੋਸਤ ਬਣ ਗਏ। ਬਲੈਕ ਨੇ ਭਾਫ਼ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਿੱਚ ਵਾਟ ਦੀ ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਖੋਜ ਲਈ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਵਿੱਤ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਹਾਇਤਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ। ਬਲੈਕ ਦੀ ਪਾਣੀ ਦੀ ਲੁਕਵੀਂ ਤਾਪ ਦੀ ਖੋਜ ਵਾਟ ਲਈ ਦਿਲਚਸਪ ਬਣ ਗਈ,[14] ਵਾਟ ਨੇ ਥਾਮਸ ਨਿਊਕੋਮਨ ਦੁਆਰਾ ਖੋਜੇ ਗਏ ਭਾਫ਼ ਇੰਜਣ ਦੀ ਕੁਸ਼ਲਤਾ ਵਿੱਚ ਸੁਧਾਰ ਕਰਨ ਅਤੇ ਥਰਮੋਡਾਇਨਾਮਿਕਸ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਵਿਕਸਤ ਕਰਨ ਦੇ ਉਸ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਨੂੰ ਸੂਚਿਤ ਕੀਤਾ।

ਪ੍ਰੋਫੈਸਰਸ਼ਿਪ

[ਸੋਧੋ]

1766 ਵਿੱਚ, ਗਲਾਸਗੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਦੋਸਤ ਅਤੇ ਸਾਬਕਾ ਅਧਿਆਪਕ ਦੇ ਨਕਸ਼ੇ ਕਦਮਾਂ ਉੱਤੇ ਚੱਲਦੇ ਹੋਏ, ਬਲੈਕ ਨੂੰ ਵਿਲੀਅਮ ਕੁਲਨ ਦੀ ਥਾਂ ਏਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਮੈਡੀਸਨ ਅਤੇ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਵਜੋਂ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ (ਕਲੇਨ 1755 ਵਿੱਚ ਐਡਿਨਬਰਗ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ)। ਗਲਾਸਗੋ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਸਥਿਤੀ ਅਲੈਗਜ਼ੈਂਡਰ ਸਟੀਵਨਸਨ ਦੁਆਰਾ ਭਰੀ ਗਈ ਸੀ।[15]

ਇਸ ਮੌਕੇ 'ਤੇ ਉਸਨੇ ਖੋਜ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਸਿਰਫ਼ ਅਧਿਆਪਨ ਲਈ ਸਮਰਪਿਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਉਹ ਤੀਹ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਵਿੱਚ ਸਰੋਤਿਆਂ ਦੀ ਹਾਜ਼ਰੀ ਸਾਲ ਦਰ ਸਾਲ ਵਧਣ ਨਾਲ ਸਫਲ ਰਿਹਾ। ਉਸਦੇ ਲੈਕਚਰਾਂ ਦਾ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਬਣਾਉਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਭਾਵ ਸੀ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਹਾਜ਼ਰੀ ਇੱਕ ਫੈਸ਼ਨਯੋਗ ਮਨੋਰੰਜਨ ਵੀ ਬਣ ਗਈ।

ਕਾਲੇ ਨੂੰ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਲੈਕਚਰਾਰਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਵਜੋਂ ਵਿਆਪਕ ਤੌਰ 'ਤੇ ਮਾਨਤਾ ਪ੍ਰਾਪਤ ਸੀ। ਉਸਦੇ ਕੈਮਿਸਟਰੀ ਕੋਰਸ ਨੇ ਨਿਯਮਿਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਬਹੁਤ ਜ਼ਿਆਦਾ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਆਕਰਸ਼ਿਤ ਕੀਤਾ, ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਦੋ ਜਾਂ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਹਾਜ਼ਰ ਹੋਏ। ਨਿਯਮਤ ਤੌਰ 'ਤੇ ਅਤਿ-ਆਧੁਨਿਕ ਵਿਸ਼ਿਆਂ ਨੂੰ ਪੇਸ਼ ਕਰਨ ਅਤੇ ਧਿਆਨ ਨਾਲ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਦੀ ਚੋਣ ਕਰਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਬਲੈਕ ਨੇ ਆਪਣੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ (ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ 14 ਸਾਲ ਤੋਂ ਘੱਟ ਉਮਰ ਦੇ ਸਨ) ਲਈ ਰਸਾਇਣ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਪਹੁੰਚਯੋਗ ਬਣਾਉਣ ਵਾਲੇ ਸਫਲ ਅਧਿਆਪਨ ਸਾਧਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਸ਼੍ਰੇਣੀ ਨੂੰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ।[16][17] ਉਸ ਦੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਯੂਨਾਈਟਿਡ ਕਿੰਗਡਮ, ਇਸ ਦੀਆਂ ਕਲੋਨੀਆਂ ਅਤੇ ਯੂਰਪ ਭਰ ਤੋਂ ਆਏ ਸਨ, ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸੈਂਕੜੇ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਭਾਸ਼ਣਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੀਆਂ ਨੋਟਬੁੱਕਾਂ ਵਿੱਚ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਛੱਡਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਉਸ ਦੇ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਸਾਰ ਕੀਤਾ।

{{ਉਹ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਗਹਿਣਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਿਆ; ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਲੈਕਚਰਾਂ ਨੂੰ ਇੱਕ ਸਰੋਤੇ ਦੁਆਰਾ ਹਾਜ਼ਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜੋ ਤੀਹ ਸਾਲਾਂ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮੇਂ ਲਈ ਸਾਲ ਦਰ ਸਾਲ ਵਧਦਾ ਰਿਹਾ। ਇਹ ਹੋਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ. ਉਸਦੀ ਨਿੱਜੀ ਦਿੱਖ ਅਤੇ ਸ਼ਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਇੱਕ ਸੱਜਣ ਵਰਗਾ ਸੀ, ਅਤੇ ਅਜੀਬ ਤੌਰ 'ਤੇ ਪ੍ਰਸੰਨ ਸੀ। ਲੈਕਚਰਿੰਗ ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਘੱਟ ਸੀ, ਪਰ ਵਧੀਆ ਸੀ; ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਬਿਆਨ ਇੰਨਾ ਵੱਖਰਾ ਹੈ ਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਕਈ ਸੈਂਕੜੇ ਵਾਲੇ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਦੁਆਰਾ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਸੁਣਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸਦਾ ਭਾਸ਼ਣ ਇੰਨਾ ਸਾਦਾ ਅਤੇ ਸਪਸ਼ਟ ਸੀ, ਪ੍ਰਯੋਗ ਦੁਆਰਾ ਉਸਦਾ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਇੰਨਾ ਅਨੁਕੂਲ ਸੀ ਕਿ ਕਿਸੇ ਵੀ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਭਾਵਨਾਵਾਂ ਨੂੰ ਸਭ ਤੋਂ ਅਨਪੜ੍ਹ ਦੁਆਰਾ ਕਦੇ ਵੀ ਗਲਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ; ਅਤੇ ਉਸ ਦੀਆਂ ਹਦਾਇਤਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਧਾਰਨਾਵਾਂ ਜਾਂ ਅਨੁਮਾਨਾਂ ਤੋਂ ਇੰਨੀਆਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਸਨ, ਕਿ ਸੁਣਨ ਵਾਲੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਤਜ਼ਰਬੇ ਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਇਦ ਹੀ ਕਿਸੇ ਭਰੋਸੇ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਸਿੱਟਿਆਂ 'ਤੇ ਆਰਾਮ ਕੀਤਾ।[18]}}

17 ਨਵੰਬਰ 1783 ਨੂੰ ਉਹ ਰਾਇਲ ਸੋਸਾਇਟੀ ਆਫ਼ ਏਡਿਨਬਰਗ ਦੇ ਸੰਸਥਾਪਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਬਣ ਗਿਆ।[19] 1788 ਤੋਂ 1790 ਤੱਕ ਉਹ ਐਡਿਨਬਰਗ ਦੇ ਰਾਇਲ ਕਾਲਜ ਆਫ਼ ਫਿਜ਼ੀਸ਼ੀਅਨਜ਼ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਰਹੇ।[20] ਉਹ 1774, 1783, ਅਤੇ 1794 ਦੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਫਾਰਮਾਕੋਪੀਆ ਐਡਿਨਬਰਗੇਨਸਿਸ ਦੇ ਸੰਸਕਰਣਾਂ ਲਈ ਸੰਸ਼ੋਧਨ ਕਮੇਟੀ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। ਬਲੈਕ ਨੂੰ ਸਕਾਟਲੈਂਡ ਵਿੱਚ ਕਿੰਗ ਜਾਰਜ III ਦਾ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਡਾਕਟਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਮਾੜੀ ਸਿਹਤ ਦੇ ਨਤੀਜੇ ਵਜੋਂ ਬਲੈਕ ਦੀ ਖੋਜ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਨ ਨੂੰ ਘਟਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। 1793 ਤੋਂ ਉਸਦੀ ਸਿਹਤ ਵਿੱਚ ਹੋਰ ਗਿਰਾਵਟ ਆਈ ਅਤੇ ਉਹ ਹੌਲੀ ਹੌਲੀ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਨ ਦੇ ਫਰਜ਼ਾਂ ਤੋਂ ਹਟ ਗਿਆ। 1795 ਵਿੱਚ, ਚਾਰਲਸ ਹੋਪ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਪ੍ਰੋਫ਼ੈਸਰਸ਼ਿਪ ਵਿੱਚ ਕੋਡਜੂਟਰ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ 1797 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਆਖਰੀ ਵਾਰ ਲੈਕਚਰ ਦਿੱਤਾ।

ਨਿੱਜੀ ਜੀਵਨ

[ਸੋਧੋ]

ਬਲੈਕ ਪੋਕਰ ਕਲੱਬ ਦਾ ਮੈਂਬਰ ਸੀ। ਉਹ ਐਡਮ ਫਰਗੂਸਨ FRSE ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਚਚੇਰਾ ਭਰਾ, ਮਹਾਨ ਦੋਸਤ ਅਤੇ ਸਹਿਯੋਗੀ ਸੀ ਜਿਸਨੇ 1767 ਵਿੱਚ ਉਸਦੀ ਭਤੀਜੀ ਕੈਥਰੀਨ ਬਰਨੇਟ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ, ਅਤੇ ਡੇਵਿਡ ਹਿਊਮ, ਐਡਮ ਸਮਿਥ, ਅਤੇ ਸਕਾਟਿਸ਼ ਗਿਆਨ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜਿਆ। ਉਹ ਮੋਢੀ ਭੂ-ਵਿਗਿਆਨੀ ਜੇਮਸ ਹਟਨ ਦੇ ਨੇੜੇ ਵੀ ਸੀ।[21]

1773 ਵਿੱਚ ਉਸਨੂੰ ਓਲਡ ਟਾਊਨ ਦੇ ਦੱਖਣ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਕਾਲਜ ਵਿੰਡ ਵਿੱਚ ਰਹਿਣ ਵਾਲੇ ਵਜੋਂ ਸੂਚੀਬੱਧ ਕੀਤਾ ਗਿਆ।[22] 1790 ਦੇ ਦਹਾਕੇ ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਸਾਇਨੇਸ ਵਿੱਚ ਸਿਲਵਾਨ ਹਾਊਸ ਨੂੰ ਗਰਮੀਆਂ ਦੇ ਇੱਕ ਸਥਾਨ ਵਜੋਂ ਵਰਤਿਆ। 1991 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਤਖ਼ਤੀ ਖੋਲ੍ਹੀ ਗਈ, ਜੋ ਘਰ ਵਿੱਚ ਉਸ ਦੇ ਕਬਜ਼ੇ ਦੀ ਯਾਦ ਦਿਵਾਉਂਦੀ ਹੈ।[23]

ਕਾਲੇ ਨੇ ਕਦੇ ਵਿਆਹ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ। ਉਹ 71 ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ 1799 ਵਿੱਚ ਦੱਖਣ ਐਡਿਨਬਰਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਘਰ 12 ਨਿਕੋਲਸਨ ਸਟ੍ਰੀਟ[24] ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਂਤੀ ਨਾਲ ਮਰ ਗਿਆ ਅਤੇ ਗ੍ਰੇਫ੍ਰਾਈਅਰਸ ਕਿਰਕਯਾਰਡ ਵਿੱਚ ਦਫ਼ਨਾਇਆ ਗਿਆ। ਵੱਡਾ ਸਮਾਰਕ ਦੱਖਣ-ਪੱਛਮ ਵੱਲ ਸੀਲਬੰਦ ਭਾਗ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਕੋਵੇਨਟਰ ਦੀ ਜੇਲ੍ਹ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

2011 ਵਿੱਚ, ਕਾਲੇ ਨਾਲ ਸਬੰਧਤ ਮੰਨੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵਿਗਿਆਨਕ ਉਪਕਰਣ ਐਡਿਨਬਰਗ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪੁਰਾਤੱਤਵ ਖੁਦਾਈ ਦੌਰਾਨ ਖੋਜੇ ਗਏ ਸਨ।[25]

ਉਸਦਾ ਘਰ, ਪੁਰਾਣੇ ਕਾਲਜ ਦੇ ਬਿਲਕੁਲ ਨੇੜੇ 12 ਨਿਕੋਲਸਨ ਸਟਰੀਟ 'ਤੇ ਇੱਕ ਫਲੈਟ, ਅਜੇ ਵੀ ਮੌਜੂਦ ਹੈ, ਪਰ ਉਸਦੀ ਮੌਜੂਦਗੀ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਲਈ ਕੋਈ ਤਖ਼ਤੀ ਨਹੀਂ ਹੈ।

ਹਵਾਲੇ

[ਸੋਧੋ]
  1. ↑ ਫਰਮਾ:DSB
  2. ↑ Lenard, Philipp (1950). Great Men of Science. London: G. Bell and Sons. p. 129. ISBN 0-8369-1614-X. (Translated from the second German edition.)
  3. ↑ Antonis Modinos (15 October 2013). From Aristotle to Schrödinger: The Curiosity of Physics. Springer International Publishing. p. 134. ISBN 978-3-319-00749-6.
  4. ↑ Eddy, Matthew Daniel (2008). John Walker, Chemistry and the Edinburgh Medical School, 1750-1800. London: Routledge.
  5. ↑ Eddy, Matthew Daniel (2014). "How to See a Diagram: A Visual Anthropology of Chemical Affinity". Osiris. 29: 178–196. doi:10.1086/678093. PMID 26103754. S2CID 20432223.
  6. ↑ Eddy, Matthew Daniel. "Useful Pictures: Joseph Black and the Graphic Culture of Experimentation". In Robert G. W. Anderson (Ed.), Cradle of Chemistry: The Early Years of Chemistry at the University of Edinburgh (Edinburgh: John Donald, 2015), 99-118.
  7. ↑ "Equal Arm Analytical Balances". Archived from the original on 13 May 2017. Retrieved 8 March 2008.
  8. ↑ Ramsay, William (1918). The life and letters of Joseph Black, M.D. Constable. pp. 38–39.
  9. ↑ Black, Joseph (1807). Robison, John (ed.). Lectures on the Elements of Chemistry: Delivered in the University of Edinburgh (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Vol. 1. Mathew Carey. pp. 76–77.
  10. ↑ West, John B. (2014-06-15). "Joseph Black, carbon dioxide, latent heat, and the beginnings of the discovery of the respiratory gases". American Journal of Physiology-Lung Cellular and Molecular Physiology (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). 306 (12): L1057–L1063. doi:10.1152/ajplung.00020.2014. ISSN 1040-0605. PMID 24682452.
  11. ↑  Chisholm, Hugh, ed. (1911) "Black, Joseph" Encyclopædia Britannica 4 (11th ed.) Cambridge University Press 
  12. ↑ Ogg, David (1965). Europe of the Ancien Regime: 1715–1783. Harper & Row. pp. 117 and 283.
  13. ↑ Ogg, David (1965). Europe of the Ancien Regime: 1715–1783. Harper & Row. p. 283.
  14. ↑ James Patrick Muirhead (1859). The Life of James Watt, with selections from his correspondence (2nd edition, revised). D. Appleton & Company. p. 78. ISBN 9780598483225.
  15. ↑ Medical and Philosophical Commentaries 1792
  16. ↑ Eddy, Matthew Daniel (2014). "How to See a Diagram: A Visual Anthropology of Chemical Affinity". Osiris. 29: 178–196. doi:10.1086/678093. PMID 26103754. S2CID 20432223.
  17. ↑ Eddy, Matthew Daniel. 'Useful Pictures: Joseph Black and the Graphic Culture of Experimentation', in Robert G. W. Anderson (Ed.), Cradle of Chemistry: The Early Years of Chemistry at the University of Edinburgh. Edinburgh: John Donald. pp. 99–118.
  18. ↑ The National Cyclopaedia of Useful Knowledge Vol III, (1847), London, Charles Knight, p.382.
  19. ↑ "Former Fellows of the Royal Society of Edinburgh 1783-2002 Biographical Index" (PDF). Royal Society of Edinburgh. Retrieved 13 November 2021.
  20. ↑ "College Fellows: curing scurvy and discovering nitrogen". Royal College of Physicians in Edinburgh. 14 November 2014. Retrieved 4 November 2015.
  21. ↑ Records of the Clan and Name of Ferguson 1895 p.138 note 1 accessed 22 Dec 2018
  22. ↑ Edinburgh Post Office directory 1773
  23. ↑ Cant, Malcolm (2001). Marchmont, Sciennes and the Grange. Edinburgh: M. Cant Publications. p. 6. ISBN 0952609959.
  24. ↑ Williamsons Edinburgh Directory 1798
  25. ↑ "Dig finds treasured tools of leading 18th century scientist". The Scotsman. 28 June 2011. Archived from the original on 18 April 2012.
"https://pa.wikipedia.org/w/index.php?title=ਜੋਸਫ_ਬਲੈਕ&oldid=775356" ਤੋਂ ਲਿਆ