ਤਾਰਾਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹਾ, ਅਜਮੇਰ
ਤਾਰਾਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹਾ ਭਾਰਤ ਦੇ ਰਾਜਸਥਾਨ ਰਾਜ ਦੇ ਅਜਮੇਰ ਸ਼ਹਿਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਉੱਚੀ ਪਹਾੜੀ ਉੱਤੇ ਬਣਿਆ ਇੱਕ ਕਿਲ੍ਹਾ ਹੈ। ਇਹ 8ਵੀਂ ਸਦੀ ਵਿੱਚ ਅਜੈਰਾਜਾ ਚੌਹਾਨ (721–734)[1] ਦੁਆਰਾ ਬਣਵਾਇਆ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਨੂੰ ਅਸਲ ਵਿੱਚ ਅਜੈਮੇਰੂ ਦੁਰਗ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ।[2]
ਇਤਿਹਾਸ[ਸੋਧੋ]
ਇਹ ਕਿਲਾ ਆਪਣੀ ਤਾਕਤ ਅਤੇ ਰਣਨੀਤਕ ਮਹੱਤਤਾ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ 'ਤੇ ਪਹਿਲਾ ਹਮਲਾ ਗਜ਼ਨੀ ਦੇ ਮੁਹੰਮਦ ਨੇ 1024 ਈ. ਉਸ ਨੇ ਘੇਰਾਬੰਦੀ ਕਰ ਦਿੱਤੀ, ਜ਼ਖਮੀ ਹੋ ਗਿਆ ਅਤੇ ਕਿਲ੍ਹਾ ਲੈਣ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਿਹਾ।[3][ਬਿਹਤਰ ਸਰੋਤ ਲੋੜੀਂਦਾ]
ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ, ਮੇਵਾੜ ਦੇ ਰਾਣਾ ਰਾਇਮਲ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਰਾਣਾ ਸਾਂਗਾ ਦੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ, ਨੇ 15ਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਅੰਤ ਵਿੱਚ, ਗਵਰਨਰ ਮੱਲੂ ਖਾਨ ਦੀ ਹੱਤਿਆ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਅਜਮੇਰ ਦੇ ਤਾਰਾਗੜ੍ਹ ਕਿਲ੍ਹੇ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ।[4][5][6] ਕਿਲ੍ਹੇ ਨੂੰ ਤਾਰਾਗੜ੍ਹ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸਦਾ ਨਾਂ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਦੀ ਪਤਨੀ ਤਾਰਾਬਾਈ ਦੇ ਨਾਂ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ।[7] ਇਹ ਮੇਵਾੜ ਦੇ ਕੰਟਰੋਲ ਵਿੱਚ ਰਿਹਾ ਅਤੇ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਰਾਣਾ ਸਾਂਗਾ ਨੇ ਇਸਨੂੰ ਕਰਮਚੰਦ ਪੰਵਾਰ ਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ[4]
ਆਰਕੀਟੈਕਚਰ[ਸੋਧੋ]
ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੇ ਤਿੰਨ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਲਕਸ਼ਮੀ ਪੋਲ, ਫੁੱਟਾ ਦਰਵਾਜ਼ਾ ਅਤੇ ਗਗੁੜੀ ਕੀ ਫਾਟਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀ ਕੰਧ ਵਿਚ 14 ਬੁਰਜ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗੇਟਵੇਅ ਦੇ ਜ਼ਿਆਦਾਤਰ ਹਿੱਸੇ ਹੁਣ ਖੰਡਰ ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਲੜਾਈਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ 16ਵੀਂ ਸਦੀ ਦਾ ਬੁਰਜ ਹੈ ਜਿਸ ਨੂੰ ਭੀਮ ਬੁਰਜ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਉੱਤੇ ਕਦੇ ਗਰਭ ਗੁੰਜਮ, ਜਾਂ 'ਗਰਜ ਤੋਂ ਗਰਜ' ਨਾਂ ਦੀ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਤੋਪ ਲਗਾਈ ਗਈ ਸੀ। ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੇ ਭੰਡਾਰ ਹਨ।
ਕਿਲ੍ਹੇ ਵਿੱਚ ਮੀਰਾਂ ਸਾਹਿਬ ਕੀ ਦਰਗਾਹ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਇੱਕ ਅਸਥਾਨ ਵੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੇ 1202 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਰਾਜਪੂਤ ਹਮਲੇ ਦੌਰਾਨ ਆਪਣੀ ਜਾਨ ਗੁਆ ਦਿੱਤੀ ਸੀ। ਉਹ ਰਾਜਪੂਤ ਬਹਾਦਰਾਂ ਦੁਆਰਾ ਮਾਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।[8][9]
ਤਾਰੀਖੀ ਦਾਉਦੀ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਜਦੋਂ ਸ਼ੇਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ 1544 ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦਾ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ ਸੀ ਤਾਂ ਇੱਥੇ ਕੋਈ ਦਰਗਾਹ ਨਹੀਂ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸ ਸਥਾਨ ਦਾ ਕੋਈ ਮਹੱਤਵ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਦਰਗਾਹ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ।[10]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ Tomars of Delhi by Harihar Niwas Dwivedi. Gwalior: Vidya Mandir Publication. 1983. p. 175.
- ↑ Ajmer, Historical and Descriptive, pp. 50.
- ↑ Ajmer, Historical and Descriptive, pp. 50
- ↑ 4.0 4.1 Dhoundiyal 1966.
- ↑ Maharana Sanga The Hindupat, p28
- ↑ Ajmer:Historical and Descriptive, p45
- ↑ Rajawat 1991.
- ↑ Guides, Rough (3 October 2016). "Ajmer and around". The Rough Guide to India. ISBN 9780241295397.
- ↑ Asher, Catherine Ella Blanshard (1992). "The Age of Akbar". Architecture of Mughal India. Cambridge: Cambridge University Press. p. 79. ISBN 9780521267281.
- ↑ Ajmer, Historical and Descriptive, pp. 56