ਤਾਰਿਮ ਬੇਸਿਨ
ਤਾਰਿਮ ਬੇਸਿਨ (ਅੰਗ੍ਰੇਜ਼ੀ:Tarim Basin, ਓਈਗੁਰ : تارىم ئويمانلىقى, ਚੀਨੀ : 塔里木盆地) ਏਸ਼ਿਆ ਵਿਚਕਾਰ (ਉੱਤਰੀ ਚੀਨ) ਸਥਿਤ ਇੱਕ ਵਿਸ਼ਾਲ ਬੰਦ ਜਲਸੰਭਰ ਇਲਾਕਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਖੇਤਰਫਲ 1,020,000 (390,000 sq mi) ਵਰਗ ਕਿਲੋਮੀਟਰ ਹੈ (ਯਾਨੀ ਸੰਪੂਰਣ ਭਾਰਤ ਦਾ ਲੱਗਭੱਗ ਇੱਕ-ਚੌਥਾਈ ਖੇਤਰਫਲ)।[1] ਵਰਤਮਾਨ ਰਾਜਨੀਤਕ ਵਿਵਸਥਾ ਵਿੱਚ ਤਾਰਿਮ ਬੇਸਿਨ ਚੀਨੀ ਜਨਵਾਦੀ ਲੋਕ-ਰਾਜ ਦੁਆਰਾ ਨਿਅੰਤਰਿਤ ਸ਼ਿਆਜਿਆਂਗ ਦੇ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ। ਤਾਰਿਮ ਬੇਸਿਨ ਦੀ ਉੱਤਰੀ ਸੀਮਾ ਤੀਆਂ ਸ਼ਾਨ ਪਹਾੜ ਹੈ ਅਤੇ ਦੱਖਣ ਸੀਮਾ ਕੁਨਲੁਨ ਪਹਾੜ ਹੈ। ਤਾਰਿਮ ਬੇਸਿਨ ਦਾ ਜਿਆਦਾਤਰ ਖੇਤਰ ਰੇਗਿਸਤਾਨੀ ਹੈ ਅਤੇ ਹਲਕੀ ਆਬਾਦੀ ਵਾਲਾ ਹੈ। ਇੱਥੇ ਜਿਆਦਾਤਰ ਲੋਕ ਉਈਗੁਰ ਅਤੇ ਹੋਰ ਤੁਰਕੀ ਜਾਤੀਆਂ ਦੇ ਹਨ। ਇਤਿਹਾਸਕਾਰਾਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ, ਕਿਉਂਕੀ ਤਾਰਿਮ ਬੇਸਿਨ ਬੇਹੱਦ ਖੁਸ਼ਕ ਖੇਤਰ ਹੈ ਅਤੇ ਚਾਰਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਉੱਚੇ ਪਹਾੜਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਘਿਰਿਆ ਹੋਇਆ ਹੈ, ਇਹ ਸ਼ਾਇਦ ਏਸ਼ਿਆ ਦਾ ਅੰਤਮ ਇਲਾਕਾ ਸੀ ਜਿੱਥੇ ਮਨੁੱਖਾਂ ਦਾ ਰਿਹਾਇਸ਼ ਹੋਇਆ। ਉੱਥੇ ਵਸਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਇਹ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸੀ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਸਭਿਅਤਾ ਵਿੱਚ ਪਾਣੀ ਦੇ ਰੱਖ-ਰਖਾਵ ਅਤੇ ਇੱਕ ਸਥਾਨ ਤੋਂ ਦੂਜੇ ਸਥਾਨ ਤੱਕ ਆਵਾਜਾਈ ਦੀ ਤਕਨੀਕਾਂ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋਣ।[2] ਤਾਰਿਮ ਦੇ ਖੇਤਰ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਸ਼ਿਆਓਹੇ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਵਿੱਚ ਕਈ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਅਰਥੀਆਂ ਮਿਲੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਇਸ ਇਲਾਕੇ ਦੀ ਖੁਸ਼ਕੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮੰਮੀ ਬੰਨ ਚੁੱਕੇ ਹਨ ਅਤੇ ਇਸ ਲਈ ਸਾਬੁਤ ਹਨ। ਇਸ ਸਰੀਰਾਂ ਦੇ ਡੀਏਨਏ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਣ ਉੱਤੇ ਪਤਾ ਚਲਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਾਂਸੀ ਯੁੱਗ ਤੋਂ ਹੀ ਇੱਥੇ ਰਿਹਣ ਵਾਲੇ ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਲੋਕ ਪੱਛਮ ਵਾਲੇ ਅਤੇ ਪੂਰਵੀ ਯੂਰੇਸ਼ਿਆ ਦੀਆਂ ਜਾਤੀਆਂ ਦਾ ਮਿਸ਼ਰਣ ਸਨ। ਥੋਂ ਦੇ ਲੋਕ ਮਾਤ੍ਰਵੰਸ਼ ਤੋਂ ਜਿਆਦਾਤਰ ਪੂਰਵੀ ਯੂਰੇਸ਼ਿਆ ਦੇ ਮਾਤ੍ਰਵੰਸ਼ ਸਮੂਹ ਸੀ ਦੇ ਸਨ, ਪਰ ਇਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਕੁੱਝ-ਕੁੱਝ ਮਾਤ੍ਰਵੰਸ਼ ਸਮੂਹ ਐਚ (ਹੈਪਲੋਗਰੁਪ ਐਚ) ਅਤੇ ਮਾਤ੍ਰਵੰਸ਼ ਸਮੂਹ ਕੇ (ਹੈਪਲੋਗਰੁਪ ਕੇ) ਤੋਂ ਵੀ ਸਨ। ਪਿਤ੍ਰਵੰਸ਼ ਵਲੋਂ ਇੱਥੋਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪੁਰਖ ਪਿਤ੍ਰਵੰਸ਼ ਸਮੂਹ ਆਰ1ਏ1ਏ (ਹੈਪਲੋਗਰੁਪ ਆਰ1ਏ1ਏ) ਦੇ ਪਾਏਗਵਾਂਹਨ, ਜੋ ਕਿ ਉੱਤਰ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਆਮ ਹੈ। ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਪੱਛਮ ਅਤੇ ਪੂਰਵ ਦੀ ਯੂਰੇਸ਼ਿਆਈ ਜਾਤੀਆਂ ਦਾ ਇਹ ਮਿਸ਼ਰਣ ਤਾਰਿਮ ਵਿੱਚ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਦੱਖਣ ਸਾਇਬੇਰਿਆ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਅਤੇ ਉੱਥੇ ਵਲੋਂ ਇਹ ਮਿਸ਼ਰਤ ਜਾਂਦੀ ਤਾਰਿਮ ਵਿੱਚ ਜਾ ਵੱਸੀ। ਤਾਰਿਮ ਵਿੱਚ ਹਿੰਦ ਆਰਿਆ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਨਾਲ ਪਰਵਾਰਿਕ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਤੁਸ਼ਾਰੀ ਭਾਸ਼ਾਵਾਂ ਬੋਲੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਸਨ।