ਤੁਲਸੀ ਗੋੜਾ
ਤੁਲਸੀ ਗੌੜਾ ਕਰਨਾਟਕ ਰਾਜ ਦੇ ਅੰਕੋਲਾ ਤਾਲੁਕ ਦੇ ਹੋਨਾਲੀ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਵਾਤਾਵਰਣਵਾਦੀ ਹੈ। 2020 ਵਿੱਚ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਕਿ ਦੇਸ਼ ਦਾ ਚੌਥਾ ਸਰਵਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹੈ। ਉਸਨੇ 30,000 ਤੋਂ ਵੱਧ ਬੂਟੇ ਲਗਾਏ ਹਨ ਅਤੇ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਦੀਆਂ ਨਰਸਰੀਆਂ ਦੀ ਦੇਖ-ਭਾਲ ਦਾ ਕੰਮ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਉਸਨੇ ਕੋਈ ਵੀ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਇਸ ਦੇ ਬਾਵਜੂਦ, ਉਸਨੇ ਵਾਤਾਵਰਣ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਹੈ। ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। [1] [2] [3] ਉਸ ਨੂੰ ਹਰ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਪਛਾਣਨ ਦੀ ਯੋਗਤਾ ਲਈ "ਜੰਗਲ ਦਾ ਵਿਸ਼ਵਕੋਸ਼" ਵਜੋਂ ਵੀ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। [4] [5]
ਸ਼ੁਰੂਆਤੀ ਜੀਵਨ[ਸੋਧੋ]
ਤੁਲਸੀ ਗੌੜਾ ਦਾ ਜਨਮ 1944 ਵਿੱਚ ਹੋਨੱਲੀ ਪਿੰਡ ਦੇ ਅੰਦਰ ਹਲਕਾਕੀ ਕਬਾਇਲੀ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਜੋ ਕਿ ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਰਨਾਟਕ ਰਾਜ ਵਿੱਚ ਉੱਤਰਾ ਕੰਨੜ ਜ਼ਿਲੇ ਦੇ ਅੰਦਰ ਪੇਂਡੂ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਰੀ ਵਿਚਕਾਰ ਤਬਦੀਲੀ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਬਸਤੀ ਹੈ। ਕਰਨਾਟਕ ਦੱਖਣੀ ਭਾਰਤ ਦਾ ਇੱਕ ਰਾਜ ਹੈ ਜੋ ਇਸਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਈਕੋ-ਸੈਰ-ਸਪਾਟਾ ਸਥਾਨਾਂ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਵਿੱਚ 25 ਤੋਂ ਵੱਧ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵ ਅਸਥਾਨ ਹਨ ਅਤੇ ਪੰਜ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪਾਰਕ ਵੀ ਹਨ।
ਗੌੜਾ ਦਾ ਜਨਮ ਇੱਕ ਗਰੀਬ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿੱਚ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ ਜਦੋਂ ਉਹ 2 ਸਾਲ ਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਕਾਫ਼ੀ ਵੱਡੀ ਹੋਈ ਤਾਂ ਉਸ ਨੂੰ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਸਥਾਨਕ ਨਰਸਰੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਦਿਹਾੜੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਪਿਆ। ਉਸ ਨੇ ਰਸਮੀ ਸਿੱਖਿਆ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਪੜ੍ਹਨਾ ਸਿੱਖਿਆ।[6] ਛੋਟੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ, ਉਸ ਦਾ ਵਿਆਹ ਗੋਵਿੰਦ ਗੌੜਾ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਬਜ਼ੁਰਗ ਆਦਮੀ ਨਾਲ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਵਿਆਹ ਸਮੇਂ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਦਾ ਸਹੀ ਅੰਦਾਜ਼ਾ ਨਹੀਂ ਹੈ, ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸ ਦੀ ਉਮਰ 10 ਤੋਂ 12 ਸਾਲ ਦੇ ਕਰੀਬ ਦੱਸੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਉਹ 50 ਸਾਲਾਂ ਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪਤੀ ਦੀ ਮੌਤ ਹੋ ਗਈ।
ਨਰਸਰੀ ਵਿੱਚ, ਗੌੜਾ ਉਨ੍ਹਾਂ ਬੀਜਾਂ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਲਈ ਜਿੰਮੇਵਾਰ ਸੀ ਜੋ ਕਰਨਾਟਕ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਉਗਾਉਣ ਅਤੇ ਕਟਾਈ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਸਨ ਅਤੇ ਖਾਸ ਤੌਰ 'ਤੇ ਆਗਾਸੁਰ ਬੀਜ ਦੇ ਇੱਕ ਹਿੱਸੇ ਵਜੋਂ ਤਿਆਰ ਕੀਤੇ ਗਏ।[7] ਗੌੜਾ ਨੇ ਆਪਣੀ ਮਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਰਸਰੀ ਵਿੱਚ 35 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਇੱਕ ਦਿਹਾੜੀ ਮਜ਼ਦੂਰ ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਜਾਰੀ ਰੱਖਿਆ ਜਦੋਂ ਤੱਕ ਉਸ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦੇ ਕੰਮ ਦੀ ਮਾਨਤਾ, ਅਤੇ ਬਨਸਪਤੀ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਉਸਦੇ ਗਿਆਨ ਲਈ ਇੱਕ ਸਥਾਈ ਸਥਿਤੀ ਦੀ ਪੇਸ਼ਕਸ਼ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ ਗਈ। ਉਸ ਨੇ ਸੱਤਰ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਸੇਵਾਮੁਕਤ ਹੋਣ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ 15 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਇਸ ਸਥਾਈ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ ਨਰਸਰੀ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਨਰਸਰੀ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ, ਉਸ ਨੇ ਜ਼ਮੀਨ ਦੇ ਰਵਾਇਤੀ ਗਿਆਨ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਦੇ ਵਣਕਰਨ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਵਿੱਚ ਸਿੱਧੇ ਤੌਰ 'ਤੇ ਯੋਗਦਾਨ ਪਾਇਆ ਅਤੇ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਬੂਟੇ ਲਗਾਉਣ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ, ਉਸਨੇ ਸ਼ਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਨੂੰ ਜੰਗਲੀ ਜੀਵਾਂ ਨੂੰ ਤਬਾਹ ਕਰਨ ਤੋਂ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕੰਮ ਕੀਤਾ।
ਕਰੀਅਰ ਅਤੇ ਪੁਰਸਕਾਰ[ਸੋਧੋ]
ਕਰਨਾਟਕ ਜੰਗਲਾਤ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਆਪਣੇ ਵਿਆਪਕ ਕਾਰਜਕਾਲ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ, ਗੌੜਾ ਨੇ ਬੀਜ ਵਿਕਾਸ ਅਤੇ ਸੰਭਾਲ ਵਿੱਚ ਉਸਦੇ ਕੰਮ ਲਈ ਕਈ ਪੁਰਸਕਾਰ ਅਤੇ ਸਨਮਾਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। 1986 ਵਿੱਚ, ਉਸਨੇ ਇੰਦਰਾ ਪ੍ਰਿਯਦਰਸ਼ਨੀ ਵ੍ਰਿਕਸ਼ਮਿੱਤਰ ਅਵਾਰਡ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ। [8]
1986 ਵਿੱਚ, ਗੌੜਾ ਨੂੰ ਇੰਦਰਾ ਪ੍ਰਿਯਦਰਸ਼ਨੀ ਵ੍ਰਿਕਸ਼ਮਿੱਤਰ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ IPVM ਅਵਾਰਡ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। IPVM ਅਵਾਰਡ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਜਾਂ ਸੰਸਥਾਵਾਂ ਦੁਆਰਾ ਵਣਕਰਨ ਅਤੇ ਬਰਬਾਦੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਲਈ ਪਾਏ ਗਏ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਯੋਗਦਾਨ ਨੂੰ ਮਾਨਤਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ।[8]
1999 ਵਿੱਚ, ਗੌੜਾ ਨੂੰ ਕਰਨਾਟਕ ਰਾਜਯੋਤਸਵ ਅਵਾਰਡ ਮਿਲਿਆ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਕਈ ਵਾਰ ਕੰਨੜ ਰਾਜਯੋਤਸਵ ਅਵਾਰਡ, "ਭਾਰਤ ਦੇ ਕਰਨਾਟਕ ਰਾਜ ਦਾ ਦੂਜਾ ਸਰਵਉੱਚ ਨਾਗਰਿਕ ਸਨਮਾਨ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[10] ਇਹ ਕਰਨਾਟਕ ਰਾਜ ਦੇ ਸੱਠ ਤੋਂ ਵੱਧ ਉਮਰ ਦੇ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਸਾਲਾਨਾ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।[9]
8 ਨਵੰਬਰ, 2020 ਨੂੰ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਗੌੜਾ ਨੂੰ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ ਨਾਲ ਸਨਮਾਨਿਤ ਕੀਤਾ, ਜੋ ਭਾਰਤ ਦੇ ਨਾਗਰਿਕਾਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਚੌਥਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹੈ। ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ, ਭਾਰਤ ਸਰਕਾਰ ਦੁਆਰਾ ਹਰ ਸਾਲ ਭਾਰਤ ਦੇ ਗਣਤੰਤਰ ਦਿਵਸ 'ਤੇ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਪੁਰਸਕਾਰ ਹੈ। ਗੌੜਾ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਹ ਪਦਮ ਸ਼੍ਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਕੇ ਖੁਸ਼ ਹੈ, ਉਹ "ਜੰਗਲਾਂ ਅਤੇ ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਕਦਰ ਕਰਦੀ ਹੈ"।[8]
ਗਿਆਨ[ਸੋਧੋ]
ਗੌੜਾ ਨੂੰ ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੁਆਰਾ "ਜੰਗਲ ਦਾ ਐਨਸਾਈਕਲੋਪੀਡੀਆ" ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕਬੀਲੇ ਦੁਆਰਾ "ਰੁੱਖਾਂ ਦੀ ਦੇਵੀ" ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਜੰਗਲ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਪੌਦਿਆਂ ਬਾਰੇ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੈ।[10] ਉਹ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਹਰ ਪ੍ਰਜਾਤੀ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਦੀ ਮਾਂ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਦੀ ਪਛਾਣ ਕਰਨ ਦੀ ਆਪਣੀ ਯੋਗਤਾ ਲਈ ਜਾਣੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਭਾਵੇਂ ਇਹ ਕਿੱਥੇ ਵੀ ਹੋਵੇ।[10] ਮਾਂ ਦੇ ਰੁੱਖ ਆਪਣੀ ਉਮਰ ਅਤੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹਨ, ਜੋ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਜੰਗਲ ਵਿੱਚ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਧ ਜੁੜੇ ਹੋਏ ਨੋਡ ਬਣਾਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਭੂਮੀਗਤ ਨੋਡਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਾਂ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਨੂੰ ਬੂਟੇ ਅਤੇ ਬੂਟਿਆਂ ਨਾਲ ਜੋੜਨ ਲਈ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਮਾਂ ਦੇ ਰੁੱਖ ਨਾਈਟ੍ਰੋਜਨ ਅਤੇ ਪੌਸ਼ਟਿਕ ਤੱਤਾਂ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ।[11] ਗੌੜਾ ਬੀਜ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ, ਮਾਂ ਦੇ ਰੁੱਖਾਂ ਤੋਂ ਬੀਜ ਕੱਢਣ ਵਿਚ ਵੀ ਮਾਹਰ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਪੌਦਿਆਂ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਕਿਸਮਾਂ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ। ਇਹ ਇੱਕ ਮੁਸ਼ਕਲ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਬੀਜਾਂ ਨੂੰ ਮਾਂ ਦੇ ਦਰੱਖਤ ਤੋਂ ਉਗਣ ਦੇ ਸਿਖਰ 'ਤੇ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਜੋ ਪੌਦੇ ਦੇ ਬਚਾਅ ਨੂੰ ਯਕੀਨੀ ਬਣਾਇਆ ਜਾ ਸਕੇ ਅਤੇ ਗੌੜਾ ਇਸ ਸਹੀ ਸਮੇਂ 'ਤੇ ਕੰਮ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਵੇ।
ਗੌੜਾ ਇਹ ਨਹੀਂ ਦੱਸ ਸਕਦੀ ਕਿ ਉਸਨੇ ਜੰਗਲ ਬਾਰੇ ਆਪਣਾ ਗਿਆਨ ਕਿਵੇਂ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ, ਪਰ ਇਹ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੈ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਉਹ "ਜੰਗਲ ਦੀ ਭਾਸ਼ਾ ਬੋਲ ਸਕਦੀ ਹੈ।" ਜ਼ਮੀਨ ਦੀ ਦੇਖਭਾਲ ਕਰਦੀ ਹੈ।[7]
ਹਵਾਲੇ[ਸੋਧੋ]
- ↑ "Tulsi Gowda to be felicitated". Samachar. Archived from the original on 2013-11-09.
- ↑ "'Plant two saplings a year'". The Hindu. 6 June 2011.
- ↑ "'Snake' Marshal and Tulsi Gowdato be felicitated". The Hindu. 2 June 2011.
- ↑ "Tulsi Gowda 'Encyclopedia of the Forest', Receives Padma Shri At 77". India Today (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2021-11-15.
- ↑ "The 'Encyclopedia of Forest': Meet Tulasi Gowda, the Barefoot Padma Awardee". News18 (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ). Retrieved 2021-11-15.
- ↑ Yasir, Sameer (2022-09-02). "'Magic in Her Hands.' The Woman Bringing India's Forests Back to Life". The New York Times (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). ISSN 0362-4331. Retrieved 2022-09-04.
- ↑ 7.0 7.1 "Tree goddess Tulasi Gowda, the barefoot Indian activist protecting the forest". LifeGate (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). 2020-09-01. Retrieved 2021-10-19.
- ↑ 8.0 8.1 8.2 Menon, Arathi; Chinnappa, Abhishek N. (2021-06-10). "Tulsi Gowda: Barefoot Ecologist Brings Forests to Life". The Beacon Webzine (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2021-10-19. ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗਲਤੀ:Invalid
<ref>tag; name ":1" defined multiple times with different content - ↑ "Karnataka Government". www.karnataka.gov.in. Retrieved 2021-10-19.
- ↑ Thacker, Hency (2020-02-26). "Tulasi Gowda - One Woman can change the world". The CSR Journal (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਬਰਤਾਨਵੀ)). Retrieved 2021-10-19.
- ↑ "About Mother Trees in the Forest". The Mother Tree Project (in ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ (ਅਮਰੀਕੀ)). Retrieved 2021-10-19.