ਪੰਨਾ ਦਾਈ
ਪੰਨਾ ਦਾਈ | |
|---|---|
 | |
| ਉਚਾਰਨ | ਪ-ਅੰਨਾ ਦਾਈ |
| ਯੁੱਗ | ਮੱਧਕਾਲ ਭਾਰਤ |
| ਲਈ ਪ੍ਰਸਿੱਧ | ਰਾਜੇ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਦੁਸ਼ਮਣਾਂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ। |
| ਬੱਚੇ | ਚੰਦਨ |
ਪੰਨਾ ਦਾਈ (ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ: Panna Dai) ਮਹਾਰਾਣਾ ਸਾਂਗਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਚੌਥੇ ਪੁੱਤਰ ਉਦੈ ਸਿੰਘ ਦੀ ਦਾਈ ਮਾਂ ਸੀ। ਪੰਨਾ ਦਾਈ ਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਕਾਰਨ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਰਾਣਾ ਸਾਂਗਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਉਦੈ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਮਾਂ ਦੀ ਥਾਂ ਦੁੱਧ ਪਿਲਾਉਣ ਦੇ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੂੰ ਦਾਈ ਮਾਂ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪੰਨਾ ਦਾਈ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਚੰਦਨ ਅਤੇ ਉਦੈ ਸਿੰਘ ਹਮਉਮਰ ਸਨ। ਰਾਣੀ ਕਰਨਾਵਤੀ ਦੇ ਜ਼ੋਹਰ ਵਿੱਚ ਆਤਮ ਬਲਿਦਾਨ ਕਾਰਨ ਪੰਨਾ ਨੇ ਹੀ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦੀ ਪਰਵਰਿਸ਼ ਕਰਨ ਦੀ ਜਿੰਮੇਵਾਰੀ ਲਈ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਉਦੈ 'ਤੇ ਉਸ ਦੇ ਚਾਚੇ ਬਨਵੀਰ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਤਾਂ ਪੰਨਾ ਦਾਈ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ ਚੰਦਨ ਦੀ ਜਾਨ ਕੁਰਬਾਨ ਕਰ ਦਿੱਤੀ।
ਜੀਵਨ
[ਸੋਧੋ]ਪੰਨਾ ਦਾਈ ਰਾਣੀ ਕਰਨਾਵਤੀ, ਜੋ ਰਾਣਾ ਸਾਂਗਾ ਦੀ ਪਤਨੀ ਸੀ, ਦੀ ਦਾਈ ਸੀ। 1531 ਵਿੱਚ, ਰਾਣਾ ਸਾਂਗਾ ਦਾ ਦੂਜਾ ਪੁੱਤਰ ਵਿਕਰਮਾਦਿਤਆ, ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਰਾਣਾ ਰਤਨ ਸਿੰਘ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਬੈਠਾ। ਉਹ ਬੇਰਹਿਮ ਅਤੇ ਹੰਕਾਰੀ ਹੋਣ ਲਈ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। 1535 ਵਿੱਚ, ਚਿਤੌੜ 'ਤੇ ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਹਮਲਾ ਕੀਤਾ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਕਰਨਵਤੀ ਨੇ ਚਿਤੌੜ ਦੀ ਰੱਖਿਆ ਲਈ ਰਈਸਾਂ ਅਤੇ ਆਮ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਬੁਲਾਇਆ। ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮੇਵਾੜ ਛੱਡਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਜਾਂ ਉਹ ਨਾਰਾਜ਼ ਸਨ, ਉਹ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਏ।[1] ਬਦਕਿਸਮਤੀ ਨਾਲ, ਉਹ ਲੜਾਈ ਹਾਰ ਗਈ, ਚਿਤੌੜ ਨੂੰ ਬਰਖਾਸਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਹਾਲਾਂਕਿ, ਬਹਾਦਰ ਸ਼ਾਹ ਦੇ ਚਲੇ ਜਾਣ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਨੇ ਕਿਲ੍ਹੇ 'ਤੇ ਕਬਜ਼ਾ ਕਰ ਲਿਆ। ਕਿਲ੍ਹਾ ਰਾਜਪੂਤਾਂ ਦੇ ਕੰਟਰੋਲ ਵਿੱਚ ਵਾਪਸ ਆਉਣ ਦੇ ਨਾਲ, ਵਿਕਰਮਾਦਿਤਆ ਦੁਬਾਰਾ ਰਾਜ ਕਰਨ ਲਈ ਬੂੰਦੀ ਤੋਂ ਵਾਪਸ ਆਇਆ।[2]
ਹਾਰ ਤੋਂ ਬਾਅਦ, ਵਿਕਰਮਾਦਿਤਆ ਦਾ ਸੁਭਾਅ ਨਹੀਂ ਸੁਧਰਿਆ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਉਸ ਨੇ ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸਤਿਕਾਰਤ ਸਰਦਾਰ ਦਾ ਸਰੀਰਕ ਸ਼ੋਸ਼ਣ ਕੀਤਾ। ਇਸ ਸਥਿਤੀ ਵਿੱਚ, ਬਨਵੀਰ (ਰਾਣਾ ਸਾਂਗਾ ਦਾ ਭਤੀਜਾ), ਜੋ ਕਿ ਪ੍ਰਿਥਵੀਰਾਜ ਦੀ ਇੱਕ ਗੈਰ-ਰਾਜਪੂਤ ਰਖੇਲ ਦਾ ਪੁੱਤਰ ਸੀ, ਦਰਬਾਰ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਨਵੀਰ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵਾਕਾਂਖੀ ਸੀ ਅਤੇ 1536 ਵਿੱਚ, ਉਸ ਨੇ ਵਿਕਰਮਾਦਿਤਆ ਦਾ ਕਤਲ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।[3] ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਆਪਣੇ ਦਾਅਵੇ ਦੀਆਂ ਸਾਰੀਆਂ ਰੁਕਾਵਟਾਂ ਨੂੰ ਦੂਰ ਕਰਨ ਲਈ, ਬਨਵੀਰ ਨੇ ਉਦੈ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸੁੱਤਿਆਂ ਹੋਇਆਂ ਕਤਲ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ, ਹਾਲਾਂਕਿ, ਪੰਨਾ ਨੂੰ ਸਥਿਤੀ ਬਾਰੇ ਸੁਚੇਤ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਮਦਦ ਕੀਰਤ ਨਾਮ ਦੇ ਇੱਕ ਵਿਅਕਤੀ ਨੇ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨੇ ਉਦੈ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਰਾਜ ਤੋਂ ਬਾਹਰ ਕੱਢ ਦਿੱਤਾ। ਉਸ ਨੂੰ ਇੱਕ ਟੋਕਰੀ ਵਿੱਚ ਚੁੱਕ ਕੇ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਪੰਨਾ ਨੇ ਆਪਣੇ ਪੁੱਤਰ, ਚੰਦਨ ਨੂੰ ਉਦੈ ਦੀ ਜਗ੍ਹਾ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ। ਬਨਵੀਰ ਜਲਦੀ ਹੀ ਉਦੈ ਬਾਰੇ ਪੁੱਛਦਾ ਹੋਇਆ ਉੱਥੇ ਪਹੁੰਚਿਆ। ਪੰਨਾ ਨੇ ਬਹਾਨੇ ਬਣਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਪਰ ਉਹ ਇਸ ਵਿੱਚ ਅਸਫਲ ਰਹੀ। ਫਿਰ ਉਦੈ ਦੇ ਬਿਸਤਰ 'ਤੇ ਪੰਨਾ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਨੂੰ ਪਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ। ਉਹ ਦੇਖਦੀ ਰਹੀ ਕਿ ਉਸ ਜ਼ਾਲਮ ਵਿਅਕਤੀ ਦੁਆਰਾ ਉਸ ਦੇ ਪੁੱਤਰ ਦਾ ਕਤਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਬਨਵੀਰ ਨੇ ਦਰਬਾਰ ਦੀ ਇੱਕ ਮੀਟਿੰਗ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਮੁਖੀਆਂ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਦੋਵੇਂ ਵਾਰਸ ਮਰ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਗੱਦੀ 'ਤੇ ਆਪਣਾ ਹੱਕ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮੇਵਾੜ ਦਾ ਰਾਜਾ ਨਿਯੁਕਤ ਕੀਤਾ। ਪੰਨਾ ਅਤੇ ਉਦੈ ਕੁੰਭਲਗੜ੍ਹ ਭੱਜ ਗਏ, ਜਿੱਥੇ ਗਵਰਨਰ ਇੱਕ ਮਹੇਸ਼ਵਰੀ ਮਹਾਜਨ, ਆਸਾ ਦੇਪੁਰਾ ਸੀ, ਜੋ ਉਦੈ ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦੇਣ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ।[4][5] ਉਦੈ ਸਿੰਘ ਉਸ ਸਮੇਂ ਲਗਭਗ 15 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ।[6]
ਜਦੋਂ ਉਦੈ ਸਿੰਘ ਦੇ ਜ਼ਿੰਦਾ ਹੋਣ ਦੀਆਂ ਅਫ਼ਵਾਹਾਂ ਬਨਵੀਰ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚੀਆਂ, ਤਾਂ ਉਸ ਨੇ ਉਸਨੂੰ ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਕਿਹਾ, ਪਰ ਕਿਉਂਕਿ ਉਦੈ ਸਿੰਘ ਲਗਭਗ 15 ਸਾਲ ਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਬੂੰਦੀ ਤੋਂ ਉਸ ਦੇ ਮਾਮੇ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਉਸ ਨੂੰ ਪਛਾਣ ਸਕਦੇ ਸਨ, ਇਸ ਲਈ ਉਦੈ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਵੱਧ ਤੋਂ ਵੱਧ ਸਮਰਥਨ ਮਿਲਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ।[7] 1540 ਵਿੱਚ, ਉਦੈ ਅਤੇ ਮੇਵਾੜ ਤੋਂ ਇੱਕ ਵੱਡੀ ਫੌਜ ਨੇ ਆਪਣਾ ਤਖ਼ਤ ਵਾਪਸ ਲੈਣ ਲਈ ਚਿਤੌੜ ਵੱਲ ਕੂਚ ਕੀਤਾ। ਬਨਵੀਰ ਨੇ ਹਮਲੇ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਇੱਕ ਫੌਜ ਭੇਜੀ, ਪਰ ਉਹ ਹਾਰ ਗਿਆ।[8] ਉਦੈ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਸ਼ਿਸ਼ੋਦੀਆ ਰਾਜਵੰਸ਼ ਦੇ 12ਵੇਂ ਰਾਣਾ ਦਾ ਤਾਜ ਪਹਿਨਾਇਆ ਗਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਅਤੇ ਉੱਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਮਹਾਰਾਣਾ ਪ੍ਰਤਾਪ ਦਾ ਜਨਮ ਉਸੇ ਸਾਲ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਵਿਰਾਸਤ
[ਸੋਧੋ]ਹਰਸ਼ਦਰਾਈ ਸਾਕਰਲਾਲ ਮਹਿਤਾ ਨੇ 1934 ਵਿੱਚ ਨਰਸਮੇਡ ਬਾਰੇ ਇੱਕ ਭਾਰਤੀ ਚੁੱਪ ਵੀਰੰਗਨਾ ਪੰਨਾ ਬਣਾਈ।[9]
2014 ਵਿੱਚ, ਰਾਜਸਥਾਨ ਦੀ ਤਤਕਾਲੀ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ, ਵਸੁੰਧਰਾ ਰਾਜੇ ਨੇ ਸ਼ਹੀਦ ਸਮਾਰਕ ਅਤੇ ਪੰਨਾ ਢਾਈ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦੇ ਨਾਲ-ਨਾਲ ਗੋਵਰਧਨ ਸਾਗਰ ਝੀਲ 'ਤੇ ਇੱਕ ਕਿਸ਼ਤੀ ਦੇ ਆਕਾਰ ਦੇ ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਕੀਤਾ। ਅਜਾਇਬ ਘਰ ਪੰਨਾ ਦਾਈ ਅਤੇ ਮੇਵਾੜ ਪ੍ਰਤੀ ਉਸ ਦੀ ਕੁਰਬਾਨੀ ਨੂੰ ਸਮਰਪਿਤ ਹੈ। ਹਾਲ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਵੀ ਦਰਸਾਉਂਦਾ ਹੈ; ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਦਰਸ਼ਕਾਂ ਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਬਾਰੇ ਇੱਕ 3D ਫ਼ਿਲਮ ਦਿਖਾਈ ਜਾਵੇਗੀ।
ਇੱਕ ਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪੁਰਸਕਾਰ, ਅਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਪੱਛਮੀ ਉਦੈਪੁਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਰਸਿੰਗ ਕਾਲਜ ਦਾ ਨਾਮ ਉਸ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ। ਸਚਿਨ ਸੇਨ ਗੁਪਤਾ ਨੇ 'ਪੰਨਾ ਦਾਈ' ਨਾਮਕ ਉਸ ਦੇ ਜੀਵਨ ਦਾ ਵੇਰਵਾ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਇੱਕ ਕਿਤਾਬ ਵੀ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਹੈ।[10] ਉਸ ਦੇ ਨਾਮ 'ਤੇ ਇੱਕ ਹੋਰ ਕਾਲਜ ਵੀ ਹੈ, ਪੰਨਾ ਢਾਈ ਮਾਂ ਸੁਭਾਰਤੀ ਨਰਸਿੰਗ ਕਾਲਜ,[11] ਜੋ ਮੇਰਠ ਸ਼ਹਿਰ ਦੇ ਬਾਹਰਵਾਰ ਸਥਿਤ ਸਵਾਮੀ ਵਿਵੇਕਾਨੰਦ ਸੁਭਾਰਤੀ ਯੂਨੀਵਰਸਿਟੀ ਦੇ ਹਰੇ ਭਰੇ ਕੈਂਪਸ ਵਿੱਚ ਸਥਿਤ ਹੈ।
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Hooja 2006, p. 458.
- ↑ Hooja 2006, p. 460.
- ↑ Hooja 2006, p. 460: "Banbeer was a son of Sanga’s dead brother, the valiant Prithviraj by one of his non-Rajput concubines, and like other offspring of such unions, held a certain status and recognition. (Actually,‘concubine’ falls short of a suitable definition of terms like ‘pardayat’, ‘paswan’, etc. used for non-Rajput ‘wives’ of Rajput chiefs and rulers). According to some versions, it was Rana Vikramaditya who called Banveer to his court, and subsequently placed the fullest of confidence in him. Banveer, in his turn, waited for a suitable opportunity, and in 1536 murdered the Rana and staked his title to the throne of Mewar"
- ↑ Somani 1976, p. 193.
- ↑ Ojhā 2000, p. 86-87.
- ↑ Shankar 2015, p. 15-16.
- ↑ Shankar 2015, p. 16.
- ↑ Hooja 2006, p. 462.
- ↑ Rajadhyaksha, Ashish; Willemen, Paul (1999). Encyclopaedia of Indian cinema. British Film Institute. ISBN 978-0-85170-669-6. Retrieved 12 August 2012.
- ↑ Senagupta, Śacīndranātha (2009). Pannā dhāya : Śacīna Senaguptā ke Bāṅglā nāṭaka kā Nemicandra Jaina dvārā kiyā gayā Hindī anuvāda (in Hindi). Nayī Dilli: Bhāratīya Jñānapīṭha. ISBN 9788126318230. Archived from the original on 8 December 2015. Retrieved 9 November 2014.
{{cite book}}: CS1 maint: unrecognized language (link) - ↑ Panna Dhai Maa Subharti Nursing College.