ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਖੇੜਾ

ਬਲਵੰਤ ਸਿੰਘ ਖੇੜਾ (1933 - 25 ਨਵੰਬਰ 2023) ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਨੇਤਾ, ਸਿੱਖਿਆ ਸ਼ਾਸਤਰੀ, ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਪਾਰਟੀ (ਇੰਡੀਆ) ਦੇ ਕੌਮੀ ਚੇਅਰਮੈਨ ਅਤੇ ਮਾਲਟਾ ਕਿਸ਼ਤੀ ਕਾਂਡ ਮਿਸ਼ਨ ਦੇ ਚੇਅਰਮੈਨ ਸਨ।

ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਕਾਰਜ

ਸ੍ਰੀ ਖੇੜਾ 1957 ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਸਿੱਖਿਆ ਵਿਭਾਗ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ। ਉਸਨੇ ਹੋਰ ਅਧਿਆਪਕ ਆਗੂਆਂ ਨਾਲ ਮਿਲ ਕੇ 1960 ਵਿੱਚ ਸਟੇਟ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਟੀਚਰਜ਼ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ, ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਇਸ ਸੰਗਠਨ ਨੇ 50,000 ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਮੋਸ਼ਨ ਚੈਨਲ ਲਈ ਅੰਦੋਲਨ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। 20 ਸਾਲਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲੇ ਕਈ ਸੰਘਰਸ਼ਾਂ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਪੰਜਾਬ ਸਰਕਾਰ ਸੂਬੇ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਵੱਖਰਾ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਡਾਇਰੈਕਟੋਰੇਟ ਸਥਾਪਤ ਕਰਨ ਲਈ ਸਹਿਮਤ ਹੋ ਗਈ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ 10,000 ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਨੂੰ ਹੈੱਡਮਾਸਟਰਾਂ, 1500 ਕਲੱਸਟਰ ਹੈੱਡਮਾਸਟਰਾਂ ਅਤੇ 228 ਬਲਾਕ ਐਲੀਮੈਂਟਰੀ ਸਿੱਖਿਆ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਦੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਪਦਉੱਨਤ ਕੀਤਾ ਗਿਆ। ਇਹ ਇੱਕ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅੰਦੋਲਨ ਸੀ। ਇਸ ਪੈਟਰਨ ਨੂੰ ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਹਰਿਆਣਾ ਅਤੇ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਦੀਆਂ ਸਰਕਾਰਾਂ ਨੇ ਵੀ ਅਪਣਾਇਆ। ਆਪ ਦੋ ਸਾਲ ਆਲ ਇੰਡੀਆ ਪ੍ਰਾਇਮਰੀ ਟੀਚਰਜ਼ ਫੈਡਰੇਸ਼ਨ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਵੀ ਰਹੇ।
ਸ਼੍ਰੀ ਖੇੜਾ ਸਰਵੈਂਟਸ ਆਫ ਪੀਪਲਜ਼ ਸੋਸਾਇਟੀ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਦੇ ਇੱਕ ਸਹਿਯੋਗੀ ਮੈਂਬਰ ਹਨ। ਇਸ ਸੁਸਾਇਟੀ ਦੀ ਸਥਾਪਨਾ ਸਵਰਗੀ ਲਾਲਾ ਲਾਜਪਤ ਰਾਏ, ਜਿਸਨੂੰ ਪੰਜਾਬ ਕੇਸਰੀ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ, ਦੁਆਰਾ 1921 ਵਿੱਚ ਲਾਹੌਰ ਵਿੱਚ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਇਸਦਾ ਉਦਘਾਟਨ ਮਹਾਤਮਾ ਗਾਂਧੀ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਹ ਸੁਸਾਇਟੀ ਪੂਰੇ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਕਈ ਸਮਾਜਿਕ ਗਤੀਵਿਧੀਆਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਅਕ ਅਦਾਰੇ ਚਲਾਉਂਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਦੀ ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਇਕਾਈ ਦੇ ਇੰਚਾਰਜ ਹਨ।
ਸ੍ਰੀ ਖੇੜਾ ਨੇ “ਹੁਸ਼ਿਆਰਪੁਰ ਟਾਈਮਜ਼” ਨਾਂ ਦਾ ਹਫ਼ਤਾਵਾਰੀ ਅਖ਼ਬਾਰ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ। ਜੋ ਆਜ਼ਾਦੀ ਘੁਲਾਟੀਏ ਲਾਲਾ ਓਮਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਾਲੀਆ ਜੀ ਦੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਉਰਦੂ ਮੈਗਜ਼ੀਨ ਸੀ। ਇਹ ਮੈਗਜ਼ੀਨ 1967 ਵਿੱਚ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋਇਆ ਸੀ ਅਤੇ 2005 ਤੱਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ਿਤ ਹੁੰਦਾ ਰਿਹਾ।
ਨੁਕਸਾਨਦੇਹ ਸਿੱਖਿਆ ਆਰਡਰ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਵਾਉਣ ਲਈ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਉਹ ਪਹਿਲਾ ਜਨਹਿੱਤ ਪਟੀਸ਼ਨ ਕਾਰਕੁਨ ਸੀ। ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਸਕੂਲਾਂ ਵਿੱਚ ਅਧਿਆਪਕ-ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਅਨੁਪਾਤ ਵਧਿਆ ਹੈ। ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਸਰਕਾਰ ਦੇ ਨੋਟੀਫਿਕੇਸ਼ਨ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਸਕੂਲਾਂ, ਅਧਿਆਪਕਾਂ ਅਤੇ ਵਿਦਿਆਰਥੀਆਂ ਨੂੰ ਇਸ ਦਾ ਲਾਭ ਮਿਲਿਆ।
ਉਹ ਰਾਜਨੀਤੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੋਏ ਅਤੇ 1990 ਵਿੱਚ ਜਨਤਾ ਦਲ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹੋ ਗਏ। ਉਹ 1996-2000 ਦੌਰਾਨ ਪਾਰਟੀ ਦੇ ਸੂਬਾ ਪ੍ਰਧਾਨ ਦੇ ਅਹੁਦੇ 'ਤੇ ਪਹੁੰਚੇ। ਉਹ 1996 ਵਿੱਚ ਸੈਨ ਫਰਾਂਸਿਸਕੋ ਵਿੱਚ ਸ਼ਹੀਦ ਕਰਤਾਰ ਸਿੰਘ ਸਰਾਭਾ ਦੇ ਜਨਮ ਦਿਨ ਨੂੰ ਮਨਾਉਣ ਲਈ ਇੱਕ ਸਰਕਾਰੀ ਵਫ਼ਦ ਵਿੱਚ ਅਮਰੀਕਾ ਗਿਆ ਸੀ।
1996 ਵਿੱਚ ਮਾਲਟਾ ਦੇ ਪਾਣੀਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਪ੍ਰਵਾਸੀ ਦੁਖਾਂਤ ਵਾਪਰਿਆ। 25 ਦਸੰਬਰ ਦੀ ਸਵੇਰ ਨੂੰ ਭਾਰਤ, ਪਾਕਿਸਤਾਨ ਅਤੇ ਸ੍ਰੀਲੰਕਾ ਦੇ 300 ਨੌਜਵਾਨ ਸਮੁੰਦਰ ਵਿੱਚ ਡੁੱਬ ਗਏ। ਗਰੀਬ ਮਾਪਿਆਂ ਵਿੱਚ ਭਾਰੀ ਹੰਗਾਮਾ ਹੋਇਆ। ਸ਼੍ਰੀ ਖੇੜਾ ਨੇ ਮਾਲਟਾ ਕਿਸ਼ਤੀ ਤ੍ਰਾਸਦੀ ਜਾਂਚ ਮਿਸ਼ਨ ਦਾ ਸੰਚਾਲਨ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਗ੍ਰੀਸ, ਇਟਲੀ ਅਤੇ ਮਾਲਟਾ ਅਤੇ ਹੋਰ ਯੂਰਪੀਅਨ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਤਿੰਨ ਵਾਰ ਦੌਰਾ ਕੀਤਾ। ਉਸਨੇ ਸਰਕਾਰੀ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਅਤੇ ਨਿੱਜੀ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨਾਲ ਵੀ ਮੁਲਾਕਾਤ ਕੀਤੀ ਅਤੇ ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਕੀਤੀ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ, ਨੁਕਸਾਨੇ ਗਏ ਜਹਾਜ਼ ਅਤੇ ਪੀੜਤਾਂ ਦੇ ਅਵਸ਼ੇਸ਼ ਲੱਭੇ ਗਏ ਸਨ. ਇਟਲੀ ਦੀ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਨੇ ਤਿੰਨ ਮੁੱਖ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ਕਾਰਾਂ ਨੂੰ 30 ਸਾਲ ਦੀ ਸਜ਼ਾ ਸੁਣਾਈ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਯਤਨਾਂ ਸਦਕਾ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਨੇ ਪੀੜਤ ਪਰਿਵਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦੇ ਸਰਟੀਫਿਕੇਟ ਦਿੱਤੇ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਰਥਿਕ ਰਾਹਤ ਵੀ ਦਿੱਤੀ ਗਈ।
ਉਹ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪਹਿਲੇ ਵਿਅਕਤੀ ਸਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਨੂੰ 2005 ਦੇ ਆਰਟੀਆਈ ਐਕਟ ਅਧੀਨ ਲਿਆਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ। 2009 ਵਿੱਚ ਉਸਨੇ ਕੇਂਦਰੀ ਸੂਚਨਾ ਕਮਿਸ਼ਨ, ਨਵੀਂ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਟੀਸ਼ਨ ਦਾਇਰ ਕੀਤੀ ਜਿਸ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਸਮੀਖਿਆ ਲਈ ਗਿਆ। ਬਾਅਦ ਵਿੱਚ ਐਸੋਸੀਏਸ਼ਨ ਆਫ ਡੈਮੋਕਰੇਟਿਕ ਰਿਫਾਰਮਜ਼ (ADR) ਨੇ ਇਸ ਪਟੀਸ਼ਨ ਨੂੰ ਅਪਣਾਇਆ। ਸੀਆਈਸੀ ਦੇ ਫੁੱਲ ਬੈਂਚ ਨੇ ਆਪਣਾ ਫੈਸਲਾ ਸੁਣਾਇਆ ਅਤੇ ਸਾਰੀਆਂ ਧਿਰਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਦਾਇਰੇ ਵਿੱਚ ਲਿਆ। ਮਾਮਲਾ ਹੁਣ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਹੈ।
ਸ੍ਰੀ ਕੁੰਜੂ, ਕੇਰਲਾ ਦੇ ਇੱਕ ਸਾਬਕਾ ਸੈਨਿਕ, ਨੇ 2001 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਸੰਪਰਦਾਇਕ ਪਿਛੋਕੜ ਵਾਲੀਆਂ ਰਾਜਨੀਤਿਕ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਸੁਪਰੀਮ ਕੋਰਟ ਵਿੱਚ ਦਰਖਾਸਤ ਦਿੱਤੀ, ਜੋ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਨਾਵਾਂ ਤੋਂ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਧਰਮਾਂ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਹਿੰਦੂ ਮਹਾਸਭਾ, ਮੁਸਲਿਮ ਲੀਗ, ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਅਤੇ ਹੋਰ ਅਜਿਹੀਆਂ ਈਸਾਈ ਪਾਰਟੀਆਂ ਦੀ ਨੁਮਾਇੰਦਗੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਹੋ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਪਟੀਸ਼ਨ ਸਵੀਕਾਰ ਕਰ ਲਈ ਗਈ ਸੀ। ਸ੍ਰੀ ਖੇੜਾ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਵਕੀਲ ਸ੍ਰੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਂਤ ਭੂਸ਼ਣ ਰਾਹੀਂ ਦਖ਼ਲ ਦਿੱਤਾ। ਉਹ ਇਹ ਨੋਟ ਕਰਨ ਲਈ ਪਾਬੰਦ ਸੀ ਕਿ ਚੇਨਈ, ਗੁਹਾਟੀ ਆਦਿ ਵਰਗੀਆਂ ਦੂਰ-ਦੁਰਾਡੇ ਥਾਵਾਂ ਤੋਂ ਡਾਟਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਬਹੁਤ ਮੁਸ਼ਕਲ ਸੀ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪਟੀਸ਼ਨ ਖਤਮ ਹੋ ਗਈ। ਅਸੀਂ ਆਪਣੇ ਪਾਰਟੀ ਦੋਸਤਾਂ ਤੋਂ ਡਾਟਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਲਾਂਚ ਕਰਨ ਦੀ ਯੋਜਨਾ ਬਣਾ ਰਹੇ ਹਾਂ।
ਪੰਜਾਬ ਵਿੱਚ ਸ੍ਰੀ ਖੇੜਾ ਨੇ ਸ਼੍ਰੋਮਣੀ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਖਿਲਾਫ ਭਾਰਤੀ ਚੋਣ ਕਮਿਸ਼ਨ ਕੋਲ ਦੋ ਸੰਵਿਧਾਨ ਹੋਣ ਦੀ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਇੱਕ ਵਿਧਾਨ ਸਭਾ ਅਤੇ ਸੰਸਦੀ ਚੋਣਾਂ ਲੜਨ ਲਈ ਅਤੇ ਦੂਸਰਾ ਐਸਜੀਪੀਸੀ ਅਤੇ ਡੀਜੀਪੀਸੀ ਲਈ ਜੋ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਦਿੱਲੀ ਵਿੱਚ ਗੁਰਦੁਆਰਿਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਈਸੀਆਈ ਨੇ ਦਖਲ ਨਹੀਂ ਦਿੱਤਾ ਤਾਂ ਉਹ 2009 ਵਿੱਚ ਦਿੱਲੀ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਗਏ। ਮਾਮਲਾ ਅੰਤਿਮ ਨਿਪਟਾਰੇ ਲਈ ਲੰਬਿਤ ਹੈ। ਸ੍ਰੀ ਖੇੜਾ ਨੇ ਸਥਾਨਕ ਅਦਾਲਤ ਵਿੱਚ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਅਧਿਕਾਰੀਆਂ ਖ਼ਿਲਾਫ਼ ਅਪਰਾਧਿਕ ਸਾਜ਼ਿਸ਼ ਰਚਣ, ਧੋਖਾਧੜੀ, ਜਾਅਲਸਾਜ਼ੀ ਆਦਿ ਲਈ ਸ਼ਿਕਾਇਤ ਦਰਜ ਕਰਵਾਈ ਸੀ। ਅਦਾਲਤ ਨੇ ਪੰਜਾਬ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਮੁੱਖ ਮੰਤਰੀ ਸ. ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਿੰਘ ਬਾਦਲ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਪੁੱਤਰ, ਜੋ ਕਿ ਅਕਾਲੀ ਦਲ ਦੇ ਪ੍ਰਧਾਨ ਹਨ, ਨੂੰ ਤਲਬ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਅਧਿਕਾਰੀ। ਹੁਣ ਉਹ ਪੰਜਾਬ ਅਤੇ ਹਰਿਆਣਾ ਹਾਈ ਕੋਰਟ ਗਏ ਹਨ।
ਭਾਰਤ ਦੇ ਸਾਬਕਾ ਵਿੱਤ ਮੰਤਰੀ ਪ੍ਰੋਫੈਸਰ ਮਧੂ ਦੰਡਵਤੇ ਅਤੇ ਕਾਮਰੇਡ ਸੁਰਿੰਦਰ ਮੋਹਨ ਜੀ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਮਾਜਵਾਦੀ ਨੇਤਾਵਾਂ ਨੇ ਸੋਸ਼ਲਿਸਟ ਪਾਰਟੀ ਆਫ ਇੰਡੀਆ ਨੂੰ ਮੁੜ ਸੁਰਜੀਤ ਕਰਨ ਦਾ ਫੈਸਲਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਸਾਰੇ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਕੇ ਵਰਕਰਾਂ ਨੂੰ ਜਥੇਬੰਦ ਕੀਤਾ। ਸ੍ਰੀ ਖੇੜਾ ਵੀ 3-4 ਸਾਲ ਇਸ ਉੱਦਮ ਨਾਲ ਜੁੜੇ ਰਹੇ। ਆਖ਼ਰਕਾਰ, ਮਈ 2011 ਵਿੱਚ ਹੈਦਰਾਬਾਦ ਵਿੱਚ ਸੰਸਥਾਪਕ ਸੰਮੇਲਨ ਹੋਇਆ। ਸ੍ਰੀ ਖੇੜਾ ਨੇ ਇਸ ਕਾਨਫਰੰਸ ਵਿੱਚ ਪੰਜਾਬ ਭਰ ਤੋਂ ਸਾਥੀਆਂ ਸਮੇਤ ਸ਼ਮੂਲੀਅਤ ਕੀਤੀ। ਉਹ ਅਜੇ ਵੀ ਐਸਪੀਆਈ ਵਿੱਚ ਸਰਗਰਮ ਹੈ

ਹਵਾਲੇ