ਬਹਾਰ (ਰਾਗ)

"ਗ ਕੋਮਲ ਅਰੁ ਦੋ ਨਿਸ਼ਾਦ,ਗਾਵਤ ਰਾਗ ਬਹਾਰ ।

ਮਧ੍ਯ ਰਾਤ੍ਰਿ ਸ਼ਾਡਵ-ਸ਼ਾਡਵ,ਕਾਫੀ ਥਾਟ ਸੁਹਾਏ ।।"

ਚੰਦ੍ਰਿਕਾਸਾਰ ,ਇਕ ਪ੍ਰਚੀਨ ਸੰਗੀਤ ਗ੍ਰੰਥ

ਜਾਣਕਾਰੀ


ਥਾਟ	ਕਾਫੀ
ਸੁਰ	ਆਰੋਹ 'ਚ ਰੇ ਵਰਜਤ ਅਵਰੋਹ 'ਚ ਧ ਵਰਜਤ ਗੰਧਾਰ (ਗ) ਕੋਮਲ ਅਤੇ ਦੋਂਵੇਂ ਨਿਸ਼ਾਦ ਲਗਦੇ ਹਨ
ਜਾਤੀ	ਸ਼ਾਡਵ-ਸ਼ਾਡਵ
ਵਾਦੀ	ਮਧ੍ਯਮ (ਮ)
ਸੰਵਾਦੀ	ਸ਼ਡਜ (ਸ)
ਅਰੋਹ	ਸ ਮ,ਮ ਪ ਗ ਮ ,ਧ ਨੀ ਸੰ
ਅਵਰੋਹ	ਸੰ ਨੀ ਪ, ਮ ਪ, ਗ ਮ ਰੇ ਸ
ਪਕੜ	ਸ ਮ, ਮ ਪ ਗ ਮ, ਨੀ ਧ ਨੀ ਸੰ
ਠਹਿਰਾਵ ਦੇ ਸੂਰ	ਸ ,ਮ ਪ,
ਸਮਾਂ	ਅੱਧੀ ਰਾਤ
ਮਿਲਦੇ ਜੁਲਦੇ ਰਾਗ	ਸ਼ਹਾਨਾ ਕਾਨ੍ਹੜਾ ਸ਼ਹਾਨਾ ਬਹਾਰ ਬਸੰਤ ਬਹਾਰ ਅਡਾਨਾ ਬਹਾਰ

ਵਿਸਤਾਰ 'ਚ ਜਾਣਕਾਰੀ

ਰਾਹ ਬਹਾਰ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨੀ ਸ਼ਾਸਤਰੀ ਸੰਗੀਤ ਦਾ ਰਾਗ ਹੈ।

ਰਾਗ ਬਹਾਰ ਕਾਫੀ ਥਾਟ ਦਾ ਇਕ ਬਹੁਤ ਹੀ ਪ੍ਰਚਲਿਤ ਤੇ ਮਧੁਰ ਰਾਗ ਹੈ।
ਰਾਗ ਬਹਾਰ,ਤਿੰਨ ਰਾਗਾਂ,ਰਾਗ ਬਾਗੇਸ਼੍ਰੀ ਰਾਗ ਅਡਾਨਾ ਤੇ ਰਾਗ ਮੀਆਂ ਮਲਹਾਰ,ਦੇ ਮਿਸ਼ਰਣ ਨਾਲ ਬਣਿਆ ਹੈ।
ਰਾਗਾ ਬਹਾਰ ਉੱਤਰਾਂਗਵਾਦੀ ਰਾਗ ਹੈ ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਦਾ ਜਿਆਦਾ ਚਲਣ ਤਾਰ ਸਪਤਕ 'ਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।
ਬੇਸ਼ਕ ਇਸ ਰਾਗ ਦੇ ਗਾਉਣ-ਵਜਾਉਣ ਦਾ ਸਮਾਂ ਅੱਧੀ ਰਾਤ ਹੈ ਪਰ ਬਸੰਤ ਦੇ ਮੌਸਮ ਵਿਚ ਇਸ ਨੂੰ ਕਦੀ ਵੀ ਗਾਇਆ-ਵਜਾਇਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਰਾਗ ਬਹਾਰ 'ਚ ਰਚੇ ਗੀਤਾਂ 'ਚ ਬਸੰਤ ਰੁੱਤ ਬਾਰੇ ਬਹੁਤ ਕੁੱਛ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਰਾਗ ਬਹਾਰ ਇਕ ਮੌਸਮੀ ਰਾਗ ਹੈ।
ਰਾਗ ਬਹਾਰ ਦੇ ਅਰੋਹ 'ਚ ਪੰਚਮ ਤੇ ਅਵਰੋਹ 'ਚ ਗੰਧਾਰ ਵਕ੍ਰ ਸੁਰਾਂ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਵਰਤੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ।
ਰਾਗ ਬਹਾਰ ਦੇ ਅਰੋਹ 'ਚ ਸ਼ੁੱਧ ਨਿਸ਼ਾਦ ਤੇ ਅਵਰੋਹ 'ਚ ਕੋਮਲ ਨਿਸ਼ਾਦ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
ਰਾਗ ਬਹਾਰ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਸੁਹੱਪਣ ਅਤੇ ਉਸ ਦੀ ਬਖਸ਼ੀਸ਼ ਦਾ ਬਹੁਤ ਸੁਰੀਲੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਰਾਗ ਸ਼ਿੰਗਾਰ ਅਤੇ ਭਗਤੀ ਰਸ ਨਾਲ ਭਰਿਆ ਹੋਇਆ ਰਾਗ ਹੈ।
ਇਸ ਰਾਗ ਦਾ ਸੁਭਾ ਸ਼ੋਖ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਸ ਵਿਚ ਛੋਟਾ ਖਿਆਲ ਘੱਟ ਹੀ ਸੁਣਨ ਨੂੰ ਮਿਲਦਾ ਹੈ।
ਇਹ ਮੰਨਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਰਾਗ ਬਹਾਰ ਦੀ ਰਚਨਾ ਸੂਫੀ ਸੰਗੀਤਕਾਰ ਅਮੀਰ ਖੁਸਰੋ ਨੇ ਕੀਤੀ ਸੀ।
ਰਾਗ ਬਹਾਰ ਰਾਗ ਮਲਹਾਰ ਨਾਲ ਬਹੁਤ ਮਿਲਦਾ ਜੁਲਦਾ ਹੈ।

ਰਾਗ ਬਹਾਰ 'ਚ ਅਲਾਪ

ਸ ਮ,ਮ ਪ ਗ ਮ, ਨੀ ਪ, ਮ ਪ ਗ ਮ , ਧ -- ਨੀ ਸੰ ,ਨੀ ਪ ਮ ਪ ਗ ਮ ,ਸ ਮ ,ਮ ਪ ਗ ਮ ਰੇ ਸ

ਮ -- ਮ ਪ ਗ ਮਧ , (ਨੀ) ਪ ਮ ਪ ਗ --ਮ, ਗਮਧ -- ਨੀ ਪ ਨੀਨੀ ਪਮਪ ਗ ਮ, ਸ ਮ,ਮ ਪ ਗ ਮ, ਰੇ ਸ

ਰਾਗ ਬਹਾਰ 'ਚ ਕੁੱਝ ਫਿਲਮੀ ਗੀਤ


ਗੀਤ	ਸੰਗੀਤਕਾਰ/ ਗੀਤਕਾਰ	ਗਾਇਕ/ ਗਾਇਕਾ	ਫਿਲਮ/ ਸਾਲ
ਛਮ ਛਮ ਨਾਚਤ ਬਹਾਰ	ਸਲਿਲ ਚੌਧਰੀ/ ਰਾਜੇਂਦਰਕ੍ਰਿਸ਼ਨ	ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ	ਛਾਇਆ/ 1961
ਮਨ ਕੀ ਬੀਨ ਮਤਵਾਰੀ ਬਾਜੇ	ਨੌਸ਼ਾਦ/ਸ਼ਕੀਲ	ਮੁੰਹਮਦ ਰਫੀ/ ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ	ਸ਼ਬਾਬ/1954
ਰੇ ਰੇ ਬਹਾਰ ਆਈ	ਨਾਰਾਇਣ ਦੱਤਾ/ ਭਰਤ ਵਿਆਸ	ਮਹੇਂਦਰ ਕਪੂਰ/ ਆਸ਼ਾ ਭੋੰਸਲੇ	ਜੈ ਹਨੁਮਾਨ/ 1973
ਸਕਲ ਬਣਾ ਗਗਨ	ਰੋਸ਼ਨ/ਮਜਰੂਹ ਸੁਲਤਾਨਪੁਰੀ	ਲਤਾ ਮੰਗੇਸ਼ਕਰ	ਮਮਤਾ/1966

ਹਵਾਲੇ