ਬਿਜਲਾਣੂ
 ਕਰੂਕਸ ਟਿਊਬ ਨਾਲ਼ ਕੀਤੇ ਗਏ ਪ੍ਰਯੋਗਾਂ ਨੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਬਿਜਲਾਣੂਆਂ ਦਾ ਕਣਮਈ ਸੁਭਾਅ ਦਰਸਾਇਆ। ਇਸ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟਾਂਤ ਵਿੱਚ ਬਿਜਲਾਣੂਆਂ ਦੀ ਧਾਰਾ ਰਾਹੀਂ ਕਾਟੇ ਦੀ ਸ਼ਕਲ ਵਰਗੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਦਾ ਇੱਕ-ਰੁਖ਼ਾ ਖ਼ਾਕਾ ਟਿਊਬ ਦੇ ਸੱਜੇ ਮੂੰਹ ਉੱਤੇ ਅਕਾਰਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਹੈ।[1] | |
| ਬਣਤਰ | ਮੂਲ ਕਣ[2] |
|---|---|
| ਅੰਕੜੇ | ਫ਼ਰਮੀਆਨਿਕ |
| ਪੀੜ੍ਹੀ | ਪਹਿਲੀ |
| ਪਰਸਪਰ ਪ੍ਰਭਾਵ | ਗੁਰੂਤਾ, ਬਿਜਲੀ-ਚੁੰਬਕੀ, ਕਮਜ਼ੋਰ |
| ਚਿੰਨ੍ਹ | e−, β− |
| ਵਿਰੋਧੀ-ਕਣ | ਪਾਜ਼ੀਟਰਾਨ (ਐਂਟੀ-ਬਿਜਲਾਣੂ ਵੀ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ) |
| ਮੱਤ ਸਥਾਪਤ | ਰਿਚਰਡ ਲੇਮਿੰਗ (1838–1851),[3] ਜਾਰਜ ਜਾਨਸਟੋਨ ਸਟੋਨੀ (1874) ਅਤੇ ਹੋਰ[4][5] |
| ਖੋਜਿਆ ਗਿਆ | ਜ. ਜ. ਥਾਮਸਨ (1897)[6] |
| ਭਾਰ | 9.10938291(40)×10−31 kg[7] 5.4857990946(22)×10−4 u[7] [1,822.8884845(14)]−1 u[note 1] 0.510998928(11) MeV/c2[7] |
| ਬਿਜਲਈ ਚਾਰਜ | −1 e[note 2] −1.602176565(35)×10−19 C[7] −4.80320451(10)×10−10 esu |
| ਚੁੰਬਕੀ ਸੰਵੇਗ | −1.00115965218076(27) μB[7] |
| ਘੁਮਾਈ ਚੱਕਰ | 1⁄2 |
ਬਿਜਲਾਣੂ ਜਾਂ ਇਲੈਕਟਰਾਨ (ਚਿੰਨ੍ਹ:e−) ਰਿਣ-ਰਾਸ ਮੂਲ ਬਿਜਲੀ ਚਾਰਜ ਵਾਲਾ ਇੱਕ ਉਪ-ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਕਣ ਹੈ।[8]
ਇੱਕ ਬਿਜਲਾਣੂ ਦਾ ਕੋਈ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਜਾਂ ਉਪ-ਅਧਾਰ ਨਹੀਂ ਪਛਾਣਿਆ ਗਿਆ। ਇਸਨੂੰ ਆਮ ਤੌਰ ਉੱਤੇ ਇੱਕ ਮੂਲ ਕਣ ਮੰਨ ਲਿਆ ਜਾਂਦ ਹੈ।[2] ਇਸ ਦਾ ਭਾਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰੋਟਾਨ ਦੇ ਭਾਰ ਦੇ 1/1836 ਬਰਾਬਰ ਹੈ।[9] ਇਸ ਦੀ ਭੀਤਰੀ ਕੋਣੀ ਗਤੀ-ਮਾਤਰਾ ħ ਦੀਆਂ ਇਕਾਈਆਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅੱਧ-ਸੰਖਿਅਕ ਗੁਣ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਅਰਥ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਇੱਕ ਫ਼ਰਮੀਆਨ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਵਿਰੋਧੀ ਕਣ ਪਾਜ਼ੀਟਰਾਨ ਕਹਾਉਂਦਾ ਹੈ; ਇਹ ਬਿਜਲਾਣੂ ਵਰਗਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਇਸ ਉੱਤੇ ਬਿਜਲਈ ਅਤੇ ਹੋਰ ਚਾਰਜ ਉਲਟੇ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਬਿਜਲਾਣੂ ਕਿਸੇ ਪਾਜ਼ੀਟਰਾਨ ਨਾਲ਼ ਟਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਕਣ ਪੂਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗਾਮਾ-ਕਿਰਨ ਫੋਟਾਨ ਪੈਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਬਿਜਲਾਣੂ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਸਰੀਰਕ ਵਰਤਾਰੇ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਬਿਜਲੀ, ਚੁੰਬਕਵਾਦ, ਰਸਾਇਣ ਅਤੇ ਥਰਮਲ ਚਾਲ ਚਲਣ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਣ ਭੂਮਿਕਾ ਅਦਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਅਤੇ ਉਹ ਵੀ ਗੁਰੂਤਾ, ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਅਤੇ ਕਮਜ਼ੋਰ ਕਿਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ. [12] ਕਿਉਂਕਿ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨ ਦਾ ਚਾਰਜ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਦੇ ਦੁਆਲੇ ਬਿਜਲੀ ਦਾ ਖੇਤਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਅਤੇ ਜੇ ਉਹ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨ ਕਿਸੇ ਆਬਜ਼ਰਵਰ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਚਲ ਰਿਹਾ ਹੈ, ਕਿਹਾ ਨਿਗਰਾਨ ਇਸ ਨੂੰ ਚੁੰਬਕੀ ਖੇਤਰ ਪੈਦਾ ਕਰਨ ਲਈ ਦੇਖੇਗਾ. ਦੂਜੇ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਤਿਆਰ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਫੀਲਡ ਲੋਰੇਂਟਜ਼ ਫੋਰਸ ਕਾਨੂੰਨ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨ ਦੀ ਗਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਭਾਵਤ ਕਰਨਗੇ. ਜਦੋਂ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨ ਤੇਜ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਫੋਟੋਨ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ energyਰਜਾ ਨੂੰ ਰੇਡੀਏਟ ਕਰਦੇ ਹਨ ਜਾਂ ਜਜ਼ਬ ਕਰਦੇ ਹਨ. ਪ੍ਰਯੋਗਸ਼ਾਲਾ ਦੇ ਉਪਕਰਣ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਮੈਗਨੈਟਿਕ ਖੇਤਰਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਨਾਲ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਨਾਲ ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਨੂੰ ਫਸਾਉਣ ਦੇ ਸਮਰੱਥ ਹਨ. ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਦੂਰਬੀਨ ਬਾਹਰੀ ਸਪੇਸ ਵਿੱਚ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨ ਪਲਾਜ਼ਮਾ ਦਾ ਪਤਾ ਲਗਾ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ. ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਕਾਰਜਾਂ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਿਕਸ, ਵੈਲਡਿੰਗ, ਕੈਥੋਡ ਰੇ ਟਿ .ਬ, ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨ ਮਾਈਕਰੋਸਕੋਪਸ, ਰੇਡੀਏਸ਼ਨ ਥੈਰੇਪੀ, ਲੇਜ਼ਰ, ਗੈਸਿਡ ਆਇਓਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਡਿਟੈਕਟਰ ਅਤੇ ਕਣ ਐਕਸਰਲੇਟਰ.
ਦੂਜੇ ਸਬਟੋਮਿਕ ਕਣਾਂ ਦੇ ਨਾਲ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧ ਰੱਖਣਾ ਰਸਾਇਣ ਅਤੇ ਪਰਮਾਣੂ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨ ਵਰਗੇ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਦਿਲਚਸਪੀ ਰੱਖਦਾ ਹੈ. ਪਰਮਾਣੂ ਨਿleਕਲੀਅਸ ਵਿਚਲੇ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਪ੍ਰੋਟੋਨ ਅਤੇ ਇਸਦੇ ਬਗੈਰ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨ ਦੇ ਵਿਚਾਲੇ ਕਲਾਂਬ ਫੋਰਸ ਦਖਲ, ਦੋਹਾਂ ਦੀ ਬਣਤਰ ਨੂੰ ਪਰਮਾਣੂ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ. ਆਇਓਨਾਈਜ਼ੇਸ਼ਨ ਜਾਂ ਸਕਾਰਾਤਮਕ ਨਿ nucਕਲੀ ਦੇ ਵਿਰੁੱਧ ਨਕਾਰਾਤਮਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨ ਦੇ ਅਨੁਪਾਤ ਵਿੱਚ ਅੰਤਰ ਇੱਕ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੀ ਬਾਈਡਿੰਗ energyਰਜਾ ਨੂੰ ਬਦਲਦੇ ਹਨ. ਦੋ ਜਾਂ ਵਧੇਰੇ ਪਰਮਾਣੂਆਂ ਵਿਚਕਾਰ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨਾਂ ਦਾ ਆਦਾਨ-ਪ੍ਰਦਾਨ ਜਾਂ ਸਾਂਝਾ ਕਰਨਾ ਰਸਾਇਣਕ ਬੰਧਨ ਦਾ ਮੁੱਖ ਕਾਰਨ ਹੈ. [13] 1838 ਵਿੱਚ, ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਕੁਦਰਤੀ ਦਾਰਸ਼ਨਿਕ ਰਿਚਰਡ ਲਾਮਿੰਗ ਨੇ ਪਹਿਲਾਂ ਪ੍ਰਮਾਣੂਆਂ ਦੇ ਰਸਾਇਣਕ ਗੁਣਾਂ ਦੀ ਵਿਆਖਿਆ ਕਰਨ ਲਈ ਇੱਕ ਅਵਿਵਹਾਰਿਤ ਮਾਤਰਾ ਦੇ ਬਿਜਲੀ ਚਾਰਜ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਕੀਤੀ। ਆਇਰਿਸ਼ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀ ਜਾਰਜ ਜੋਸਟਨ ਸਟੋਨੀ ਨੇ 1891 ਵਿੱਚ ਇਸ ਚਾਰਜ ਦਾ ਨਾਮ 'ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨ' ਰੱਖਿਆ ਸੀ ਅਤੇ ਜੇ ਜੇ ਥੌਮਸਨ ਅਤੇ ਬ੍ਰਿਟਿਸ਼ ਭੌਤਿਕ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦੀ ਟੀਮ ਨੇ ਇਸਨੂੰ 1897 ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਕਣ ਵਜੋਂ ਪਛਾਣਿਆ ਸੀ। ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨ ਪ੍ਰਮਾਣੂ ਪ੍ਰਤਿਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਹਿੱਸਾ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਤਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ ਨਿleਕਲੀਓਸਿੰਥੇਸਿਸ, ਜਿਥੇ ਉਹ ਬੀਟਾ ਕਣਾਂ ਵਜੋਂ ਜਾਣੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ. ਇਲੈਕਟ੍ਰੌਨ ਰੇਡੀਓ ਐਕਟਿਵ ਆਈਸੋਟੋਪਸ ਦੇ ਬੀਟਾ ਡੈਸਨ ਅਤੇ ਉੱਚ-energyਰਜਾ ਦੀਆਂ ਟਕਰਾਵਾਂ ਦੇ ਰਾਹੀਂ ਬਣਾਏ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਉਦਾਹਰਣ ਵਜੋਂ ਜਦੋਂ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡੀ ਕਿਰਨਾਂ ਵਾਤਾਵਰਣ ਵਿੱਚ ਦਾਖਲ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ. ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨ ਦੇ ਐਂਟੀਪਾਰਟਲ ਨੂੰ ਪੋਸੀਟ੍ਰੋਨ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ; ਇਹ ਇਲੈਕਟ੍ਰਾਨ ਦੇ ਸਮਾਨ ਹੈ ਸਿਵਾਏ ਇਸ ਵਿੱਚ ਕਿ ਇਹ ਉਲਟ ਸੰਕੇਤ ਦੇ ਇਲੈਕਟ੍ਰਿਕ ਅਤੇ ਹੋਰ ਖਰਚੇ ਲੈਂਦਾ ਹੈ. ਜਦੋਂ ਇੱਕ ਇਲੈਕਟ੍ਰੋਨ ਇੱਕ ਪੋਜੀਟ੍ਰੋਨ ਨਾਲ ਟਕਰਾਉਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਦੋਵੇਂ ਕਣਾਂ ਦਾ ਨਾਸ਼ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਗਾਮਾ ਰੇ ਫੋਟੋਨ ਤਿਆਰ ਕਰਦੇ ਹਨ.
ਹਵਾਲੇ
[ਸੋਧੋ]- ↑ Dahl (1997:122–185).
- ↑ 2.0 2.1 Lua error in ਮੌਡਿਊਲ:Citation/CS1 at line 3162: attempt to call field 'year_check' (a nil value).
- ↑ Lua error in ਮੌਡਿਊਲ:Citation/CS1 at line 3162: attempt to call field 'year_check' (a nil value).
- ↑ Lua error in ਮੌਡਿਊਲ:Citation/CS1 at line 3162: attempt to call field 'year_check' (a nil value).
- ↑ Lua error in ਮੌਡਿਊਲ:Citation/CS1 at line 3162: attempt to call field 'year_check' (a nil value).
- ↑ Lua error in ਮੌਡਿਊਲ:Citation/CS1 at line 3162: attempt to call field 'year_check' (a nil value).
- ↑ 7.0 7.1 7.2 7.3 7.4 P.J. Mohr, B.N. Taylor, and D.B. Newell (2011), "The 2010 CODATA Recommended Values of the Fundamental Physical Constants" (Web Version 6.0). This database was developed by J. Baker, M. Douma, and S. Kotochigova. Available: http://physics.nist.gov/constants [Thursday, 02-Jun-2011 21:00:12 EDT]. National Institute of Standards and Technology, Gaithersburg, MD 20899.
- ↑ "JERRY COFF". Retrieved 10 September 2010.
- ↑ "CODATA value: proton-electron mass ratio". 2006 CODATA recommended values. National Institute of Standards and Technology. Retrieved 2009-07-18.
ਹਵਾਲੇ ਵਿੱਚ ਗ਼ਲਤੀ:<ref> tags exist for a group named "note", but no corresponding <references group="note"/> tag was found