ਬੌਣੀ ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾ
ਬੌਣੀ ਆਕਾਸ਼ ਗੰਗਾ (ਡਵਾਰਫ ਗੈਲਕਸੀ) ਅਜਿਹੀ ਆਕਾਸ਼ ਗੰਗਾ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਕੁਝ ਅਰਬ ਤਾਰੇ ਹੀ ਹੋਣ, ਜੋ ਸਾਡੀ ਆਕਾਸ਼ ਗੰਗਾ, ਮਿਲਕੀਵੇ ਦੇ ੨ - ੪ ਖਰਬ ਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਤੁਲਨਾ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਘੱਟ ਹਨ। ਮਿਲਕੀਵੇ ਦੀ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰ ਰਿਹਾ ਛੋਟਾ ਮਜਲਨਿਕ ਬੱਦਲ ਇੱਕ ਅਜਿਹੀ ਬੌਣੀ ਆਕਾਸ਼ ਗੰਗਾ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਮਕਾਮੀ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀਆਂ ਬੌਣੀਆਂ ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾਵਾਂ ਹਨ ਅਤੇ ਇਹ ਅਕਸਰ ਵੱਡੀਆਂ ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾਵਾਂ ਦੇ ਉਪਗ੍ਰਹਿਆਂ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਮਿਲਦੀਆਂ ਹਨ।
ਉਤਪਤੀ
[ਸੋਧੋ]ਕੁੱਝ ਵਿਗਿਆਨੀਆਂ ਦਾ ਮੰਨਣਾ ਹੈ ਕਿ ਸਾਡੇ ਮਕਾਮੀ ਸਮੂਹ ਵਿੱਚ ਬੌਣੀਆਂ ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾਵਾਂ ਜਵਾਰਭਾਟਾ ਬਲ ਦੇ ਪ੍ਰਭਾਵ ਨਾਲ ਬਣੀਆਂ। ਇਸ ਧਰਨਾ ਅਨੁਸਾਰ ਇਹ ਦਾਅਵਾ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਵੱਡੀਆਂ ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾਵਾਂ (ਜਿਵੇਂ ਮਿਲਕੀਵੇ ਅਤੇ ਸਾਡੀ ਗੁਆਂਢੀ ਐਂਡਰੋਮੇਡਾ ਆਕਾਸ਼ ਗੰਗਾ) ਦੇ ਵਿੱਚ ਗੁਰੂਤਾਕਰਸ਼ਣ ਦੀ ਖਿਚੋਤਾਣ ਚੱਲਦੀ ਹੈ ਤਾਂ ਕਦੇ-ਕਦੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੁੱਝ ਅੰਸ਼ ਖਿੱਚ ਨਾਲ ਵੱਖ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਅੰਸ਼ਾਂ ਵਿੱਚ ਨਾ ਵਿੱਖ ਸਕਣ ਵਾਲੇ ਡਾਰਕ ਮੈਟਰ (ਕਾਲੇ ਪਦਾਰਥ) ਦੇ ਵੀ ਵੱਡੇ ਅੰਸ਼ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਹੀ ਬੌਣੀਆਂ ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾਵਾਂ ਬਣ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਸਾਡੀ ਆਪਣੀ ਮਿਲਕੀਵੇ ਆਕਾਸ਼ ਗੰਗਾ ਦੇ ਇਰਦ-ਗਿਰਦ 14 ਗਿਆਤ ਬੌਣੀਆਂ ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾਵਾਂ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਕੁੱਝ ਵਿਗਿਆਨੀ ਤਾਂ ਇਹ ਵੀ ਮੰਨਦੇ ਹਨ ਕਿ ਸਾਡੀ ਆਕਾਸ਼ ਗੰਗਾ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਗੋਲ ਤਾਰਾਗੁੱਛ, ਓਮੇਗਾ ਸੰਟੌਰੀ, ਵਾਸਤਵ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਬੌਣੀ ਆਕਾਸ਼ ਗੰਗਾ ਸੀ ਜਿਸਨੂੰ ਮਿਲਕੀਵੇ ਨੇ ਗੁਰੂਤਾਕਰਸ਼ਣ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਸ਼ਾਮਿਲ ਕਰ ਲਿਆ।
ਇੰਤਹਾਈ ਕੰਪੈਕਟ ਬੌਣੀਆਂ ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾਵਾਂ
[ਸੋਧੋ]ਇੰਤਹਾਈ ਕੰਪੈਕਟ ਬੌਣੀਆਂ ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾਵਾਂ ਅਜਿਹੀ ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾਵਾਂ ਹਨ ਜੋ ਜ਼ਿਆਦਾ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਬੀਹ ਕਰੋੜ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਸਾਲ ਚੌੜੀਆਂ ਹੋਣ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਮੌਜੂਦ ਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਤਾਦਾਦ ਦਸ ਕਰੋੜ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਅਜਿਹੀ ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾਵਾਂ ਆਮ ਬੌਣੀਆਂ ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾਵਾਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਜੋ ਹੋਰ ਵੱਡੀਆਂ ਆਕਾਸ਼ਗੰਗਾਵਾਂ ਦੀ ਨੇੜਤਾ ਦੀ ਵਜ੍ਹਾ ਨਾਲ ਆਪਣੀ ਗੈਸ ਅਤੇ ਕਨਾਰਿਆਂ ਤੇ ਮੌਜੂਦ ਤਾਰਿਆਂ ਤੋਂ ਮਹਿਰੂਮ ਹੋ ਚੁੱਕੀਆਂ ਹੋਣ।