ਮਹਾਸ਼ਵਾਨ ਤਾਰਾਮੰਡਲ

ਮਹਾਸ਼ਵਾਨ ਤਾਰਾਮੰਡਲ

ਮਹਾਸ਼ਵਾਨ (ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਮਤਲਬ: ਵੱਡਾ ਕੁੱਤਾ) ਜਾਂ ਕੈਨਿਸ ਮੇਜਰ ਇੱਕ ਤਾਰਾਮੰਡਲ ਹੈ ਜੋ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਖਗੋਲੀ ਸੰਘ ਦੁਆਰਾ ਜਾਰੀ ਕੀਤੀ ਗਈ 88 ਤਾਰਾਮੰਡਲਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਸ਼ਤਾਬਦੀ ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਟਾਲਮੀ ਨੇ ਜਿਹਨਾਂ 48 ਤਾਰਾਮੰਡਲਾਂ ਦੀ ਸੂਚੀ ਬਣਾਈ ਸੀ ਇਹ ਉਹਨਾਂ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸ਼ਾਮਿਲ ਸੀ। ਪੁਰਾਣੀਆਂ ਖਗੋਲਸ਼ਾਸਤਰੀ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਅਕਸਰ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਤਾਰਾਮੰਡਲ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਚਲਦੇ ਹੋਏ ਇੱਕ ਕੁੱਤੇ ਦੇ ਰੂਪ ਵਿੱਚ ਵਿਖਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਰਾਤ ਦੇ ਅਸਮਾਨ ਦਾ ਸਬੇ ਰੋਸ਼ਨ ਤਾਰਾ, ਸ਼ਿਕਾਰੀ ਤਾਰਾ, ਵੀ ਇਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਿਲ ਹੈ ਅਤੇ ਚਿਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਲਪਨਿਕ ਕੁੱਤੇ ਦੀ ਨੱਕ ਉੱਤੇ ਸਥਿਤ ਹੈ।

ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿੱਚ ਮਹਾਸ਼ਵਾਨ ਤਾਰਾਮੰਡਲ ਨੂੰ ਕੈਨਿਸ ਮੇਜਰ ਕਾਂਸਟਲੇਸ਼ਨ (Canis Major constellation) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਫਾਰਸੀ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਸਗ ਬਜ਼ੁਰਗ (سگ بزرگ, ਮਤਲਬ: ਵੱਡਾ ਕੁੱਤਾ) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਮਰਾਠੀ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਬ੍ਰਹੱਲੁਬਧਕ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅਰਬੀ ਵਿੱਚ ਇਸਨੂੰ ਅਲ-ਕਲਬ ਅਲ-ਅਕਬਰ (الكلب الأكبر) ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।

ਤਾਰੇ

ਮਹਾਸ਼ਵਾਨ ਤਾਰਾਮੰਡਲ ਵਿੱਚ 32 ਤਾਰੇ ਹਨ ਜਿਹਨਾਂ ਨੂੰ ਬਾਇਰ ਨਾਮ ਦਿੱਤੇ ਜਾ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਇਹਨਾਂ ਵਿਚੋਂ 4 ਦੇ ਇਰਦ-ਗਿਰਦ ਗ਼ੈਰ-ਸੂਰਜੀ ਗ੍ਰਹਿ ਪਰਿਕਰਮਾ ਕਰਦੇ ਹੋਏ ਪਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਪੂਰੇ ਬ੍ਰਹਿਮੰਡ ਵਿੱਚ ਹੁਣ ਤੱਕ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡਾ ਮਿਲਿਆ ਤਾਰਾ ਵੀ ਵਾਈ ਮਹਾਸ਼ਵਾਨ (ਵੀ ਵਾਈ ਕੈਨਿਸ ਮੇਜੋਰਿਸ) ਵੀ ਇਸ ਤਾਰਾਮੰਡਲ ਵਿੱਚ ਪਾਇਆ ਗਿਆ ਹੈ ਅਤੇ ਇਸ ਦਾ ਵਿਆਸ (ਡਾਇਆਮੀਟਰ) ਸਾਡੇ ਸੂਰਜ ਨਾਲੋਂ ਲੱਗਪਗ ਦੋ ਹਜ਼ਾਰ ਗੁਣਾ ਹੈ। ਇਸ ਤਾਰਾਮੰਡਲ ਦੇ ਕੁੱਝ ਹੋਰ ਖਾਸ ਤਾਰੇ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਚਮਕੀਲਾਪਨ (ਨਿਰਪੇਖ ਕਾਂਤੀਮਾਨ) ਇਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਹਨ -

ਬਾਇਰ ਨਾਮ	ਚਮਕ (ਨਿਰਪੇਖ ਕਾਂਤੀਮਾਨ)	ਅਰਬੀ ਨਾਮ	ਨਾਮ ਦਾ ਮਤਲੱਬ
ε CMa	1 . 51	ਅਧਾਰਾ	ਕੰਨਿਆਵਾਂ
δ CMa	1 . 83	ਵਜਨ	ਭਾਰ
β CMa	1 . 98	ਮੁਰਜਿਮ	ਘੋਸ਼ਣਾ ਕਰਣ ਵਾਲਾ
η CMa	2 . 45	ਅਲੁਦਰਾ (ਅਲ - ਉਦਰਿਆ)	ਕੰਨਿਆ
ζ CMa	3 . 02	ਫੂਰੂਦ	ਇਕੱਲਾ ਚਮਕਣ ਵਾਲਾ
γ CMa	4 . 11	ਮੂਲੀਫੇਨ	ਕੁੱਤੇ ਦਾ ਕੰਨ (ਮੂਲ ਯੂਨਾਨੀ ਸ਼ਬਦ)